لزوم اجتناب از تحریف و غلو در نگارش زندگی‌نامه فاطمی

ارائه اثری علمی و روان برای عموم
دکتر رجبی‌دوانی با تبریک میلاد حضرت‌زهرا(س)، در پاسخ به دغدغه پدر بزرگوارشان در نگارش این کتاب گفت: مرحوم آیت‌الله دوانی که فعالیت اصلی‌شان در علم رجال و تراجم و تألیف مجموعه بزرگ «مفاخر اسلام» بود، هرگاه خلأ و نیاز مبرمی در جامعه احساس می‌کردند، به آن حوزه وارد شده و اثرگذار بودند. او پیش از انقلاب، برای مقابله با فضای فاسد رژیم گذشته و تقویت خودباوری جوانان، آثاری چون «سیمای جوانان در قرآن مجید» را منتشر کرده بود. وی سال ۱۳۷۶ در آستانه کنگره بزرگداشت حضرت فاطمه‌زهرا(س)، مقاله‌ای را نوشتند که بعدها در سال ۱۳۸۴ با تجدیدنظر به‌صورت کتاب «بانوی بانوان جهان» منتشر شد.
او افزود: هدف ایشان تألیف کتابی بودکه برخلاف برخی آثار تخصصی دیگر، هم علمی و مبتنی بر منابع شیعه و سنی باشد و هم با نثری روان و قابل فهم برای عموم مردم، فارغ از میزان سواد، ارائه شود. این کتاب علاوه بر بیان فضیلت‌های حضرت، گزیده‌ای از اشعار برجسته عرفا و علما را نیز دربردارد و می‌تواند راهنمای معتبری برای وعاظ و مداحان باشد.
   
الگوی بی‌نظیر دفاع از ولایت
دکتر رجبی‌دوانی در ادامه، به بعد الگوبرداری از شخصیت حضرت‌زهرا(س) پرداخت و تأکید کرد که ویژگی استثنایی ایشان معرفت فوق‌العاده به جایگاه ولایت و دفاع از آن تا حد شهادت است.
او تصریح کرد: ایشان تنها بانویی نیست که در راه ولایت به شهادت رسید، بلکه اولین شهید در این مسیر است و قبل از آن هیچ مردی هم در این راه به شهادت نرسیده بود. حضرت‌زهرا(س) بهترین الگو برای شناخت و دفاع از ولایت و همچنین جهاد تبیینی است. ایشان با جهاد تبیینی و یادآوری وظیفه به اصحاب سابقه‌دار پیغمبر در مدینه، حجت را بر مردم تمام کردند. به‌رغم این‌که حضرت‌زهرا(س) فرمودند بهترین فضیلت برای زن مؤمن دوری از مردان نامحرم است، اما وقتی بحث دفاع از ولایت مطرح شد و دین و دنیا در معرض نابودی قرارگرفت، ایشان به میدان آمدند. رجبی‌دوانی خاطرنشان کرد: روش حضرت در دفاع از ولایت شامل سخنرانی در مسجد و مقابله با مهاجمان به بیت ولایت بود. بقای ولایت و در امان ماندن امیرالمؤمنین(ع) از قتل در مسجدالنبی، مدیون حضور به‌موقع و فوق‌العاده حضرت‌زهرا(س) با پهلوی شکسته بود. دفاع از حق در روش حضرت‌زهرا(س)، الگوی بزرگ برای مرد و زن است.
   
فدک؛ نماد غصب خلافت 
دکتر سعید طاوسی در ادامه این نشست و در پاسخ به سؤالی پیرامون شبهات تاریخی درباره فدک، تأکید کرد که مسأله فدک را نباید تنها به یک دعوای مِلکی تقلیل داد.
او گفت: فدک علاوه‌بر معنای حقیقی (نخلستان)، دارای معنای رمزی و نماد غصب خلافت است، چنان که شهید صدر در کتاب «فدک در تاریخ» به آن اشاره کرده است. خطبه فدکیه در حقیقت خطبه ولاییه است که در انتهای آن اشاره کوتاهی به مسأله فدک شده است، آن هم در ذیل ولایت. فدک اساسا ارث نبود و حضرت زهرا (س) فرمودند که پیامبر(ص) در حیات‌شان آن را به ایشان بخشیده‌اند.
این محقق تاریخ اسلام ادامه داد: ادعای خلیفه اول مبنی بر این‌که انبیا ارث نمی‌گذارند، از اساس مورد خدشه است، چون همسران پیامبر (ص) در دوره عثمان ارث خود را مطالبه کردند و گرفتند. 
   
کتمان مرجعیت علمی حضرت زهرا (س)
دکتر طاوسی در ادامه، به مسأله کتمان و سانسور شخصیت حضرت زهرا (س) در منابع تاریخی اشاره کرد و گفت: مرجعیت حضرت زهرا (س)، چه از منظر شیعه (به عنوان معصوم) و چه از منظر اهل سنت (به منزله صحابی)، وجود داشته و دارد؛ کما این‌که در کشورهای سنی‌نشین چون ترکیه، نام فاطمه بسیار رایج و توسل به اهل بیت(ع) متداول است. با وجود این، متأسفانه دست برخی مورخین در سانسور و کتمان شخصیت حضرت فعال بوده و حتی این کتمان به دختر ایشان، حضرت زینب (س) نیز سرایت کرده است.
او یکی از آسیب‌های موجود را غفلت از زندگی و شخصیت حضرت در طول سال دانست، به‌طوری که توجه عموم بیشتر معطوف به ایام شهادت و مبارزه ایشان است.
طاوسی تأکید کرد که نویسندگان باید همانند مرحوم آیت‌الله دوانی و استاد شهیدی، زندگی و شهادت حضرت را در کنار هم روایت کنند.
   
ارتجاع جاهلیت پس از رحلت پیامبر (ص)
دکتر رجبی‌دوانی در تحلیل فضای پس از رحلت پیامبر (ص)، آن را یک ارتجاع عجیب به دوره جاهلیت دانست و عوامل این رویداد شگفت‌انگیز تاریخی را بیان کرد و گفت: با رحلت پیامبر (ص)، مدینه دو چهره پیدا کرد: چهره ظاهری شیون و مصیبت و چهره پنهان آغاز جلسه سری سقیفه توسط شماری از خواص (عمدتا انصار). عامل مشترک در هر دو طیف مهاجرین و انصار، نادیده گرفتن ولایت بود.
وی ادامه داد: دلایل اصلی مهاجرین برای کنار زدن امیرالمؤمنین (ع) عبارت بودند از بغض نسبت به امیرالمؤمنین (ع) به دلیل کشته شدن بزرگان قریش به دست ایشان در جنگ‌ها، تمایل به جلوگیری از جمع شدن مقام رسالت، امامت و حکومت در بنی‌هاشم و حسادت به فضیلت‌های بی‌مانند حضرت که در بیش از ۷۰۰ آیه قرآن و توجه خاص پیامبر (ص) منعکس شده بود. رجبی افزود: دلایل اصلی انصار برای تشکیل سقیفه و نادیده گرفتن ولایت هم قابل بررسی است. با وجود این‌که محب امیرالمؤمنین (ع) بودند اما به دلیل ترس از ظلم مهاجرین که مورد سفارش پیامبر (ص) بودند، خودشان پیش‌قدم در تشکیل سقیفه شدند تا قدرت دست مهاجرین نیفتد.
دکتررجبی‌دوانی با استناد به روایتی ازامام باقر(ع)، تأکید کرد: اگر انصار سقیفه را تشکیل نمی‌دادند، حق امیرالمؤمنین(ع) غصب نمی‌شد.تشکیل سقیفه در واقع تریبونی را برای مهاجرین فراهم کردتابا ایجادتفرقه بین انصار،خلافت را غصب کنند.

آسیب‌شناسی در نگارش آثار فاطمی
دکتر طاوسی در مورد چالش‌های روش‌شناختی نگارش زندگینامه حضرت زهرا(س) و دوری ازتحریف و غلو، تأکید کرد: نویسنده باید بتواند بین منابع اصیل و روایی و منابع متأخر وضعیف (مانندکتبی که سندیت ضعیفی چون «دلائل الامامه» دارند) تفاوت قائل شود. لزوم آگاهی نویسنده با اولیات معارف فاطمی و علم حدیث برای پرهیز از نقل‌های تحریفی که گاه با نیت منقبت‌خوانی شأن حضرت را تقلیل می‌دهد. مخاطبان باید به مخفی بودن قبر حضرت زهرا (س) بیندیشند چراکه این خود، سند مظلومیت ایشان است. همان‌طور که آیت‌الله میرزاجواد تبریزی فرمودند: «به آن فکر کن که چرا قبر ایشان مخفیه. اگر این برات حل شد، بقیه ان‌شاءلله حل خواهد شد.»

دلایل انحراف خلافت از منظر مهاجرین و انصار
دکتر رجبی‌دوانی ضمن تشریح فضای سیاسی-اجتماعی پس از رحلت پیامبر (ص)، سه دلیل اصلی مخالفت مهاجرین و انحراف انصار برای کنار زدن امیرالمؤمنین(ع) را اینگونه مطرح کرد: قریش نمی‌توانستند بقیه‌السیف امیرالمؤمنین (ع) را بپذیرند. زیرا ایشان «کشنده بزرگان قریش» در جنگ‌هایی چون بدر و احد بودند. نگرانی از جمع شدن همه افتخارات (رسالت، امامت و حکومت) در بنی‌هاشم هم دلیل دیگری بود. به گفته عمر، اگر علی (ع) به قدرت می‌رسید، بنی‌هاشم تا قیامت بر بقیه قریش فخر می‌فروختند و خلافت باید در تیره‌های مختلف قریش می‌چرخید.

​​​​​​​چالش‌های نگارش زندگینامه حضرت زهرا (س)
دکتر سعید طاوسی، با تأکید بر ضرورت اجتناب از آفت تحریف و غلو در نگارش آثار فاطمی، به اهمیت روش‌شناسی در این حوزه اشاره کرد و گفت: کسی که در حوزه زندگی حضرت زهرا (س) قلم می‌زند، باید همانند محققان حوزه مقتل سیدالشهدا (ع)، بتواند منابع اصیل و شناخته‌شده (شیعه و سنی) را از کتب متأخر و ضعیف. طاوسی افزود: مؤلف فقید در مقدمه کتاب «بانوی بانوان جهان» به‌شدت از واعظان و مداحانی که شأن حضرت را با به‌کارگیری الفاظ نامناسب (مانند «بی‌بی‌جون») یا اشعاری که تناسبی با مظهر صدق و عفاف ندارد، رعایت نمی‌کنند، گلایه کرده است.