روزگار بی فروغ فیروزه جهان اسلام

این مسجد بنابه کتیبه سردر آن در سال 870 ه. ق و 1465 میلادی و در زمان سلطان جهانشاه، مقتدرترین حکمران سلسله قره قویونلو و به دستور دختر او صالحه خانم  بنا شده است.

تنوع و ظرافت کاشیکاری و انواع خطوط به کار رفته در آن و بخصوص به دلیل رنگ لاجوردی کاشیکاری‌های معرق آن به فیروزه اسلام شهرت یافته است.

جهانگردان و مورخان در نوشته‌های خود از شکوه و عظمت این بنا که نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کرده، زیاد سخن گفته‌‌اند. مادام دیولافوا آرشیتکت و باستان شناس فرانسوی در سفرنامه خود این بنای تاریخی را چنین توصیف کرده است: کتیبه‌ها و نوشته‌های مسجد با خط ثلث عالی و کاشی معرق فیروزه‌ای است، نقوش کاشی‌ها از نظر هنر معماری و کاشیکاری عالی‌تر از کاشیکاری‌های مساجد دوران صفوی در اصفهان یا مسجد گوهرشاد مشهد است...

امروز از این مسجد آنچه که باقی مانده، سردر با عظمت و خرابه‌های مسجد است و البته زمین‌های اطراف آن را نیز بعضی اشخاص غصب کرده‌اند.

بنای اصلی در مقام مسجد مقبره دارای صحن وسیعی بوده که در آن مجموعه‌ای از ساختمان‌ها از جمله مدرسه، حمام، خانقاه، و کتابخانه ساخته شده که آثاری از آنها به جای نمانده است.

با این‌که از این مجموعه زیبا جز سردری شکسته و چند پایه باقی نمانده بود تعمیرات و دوباره سازی مسجد به منظور حفاظت بخش‌های باقیمانده شامل طاق‌ها و پایه‌ها در سال 1318 شمسی آغاز شد و در سال 1355 کارهای ساختمانی آن به اتمام رسید.

مسوول سابق مرمت مسجد کبود با اشاره به این‌که اکنون اوضاع مسجد کبود وخیم تر از گذشته است، گفت: هر روز وضعیت مسجد خراب تر می‌شود و کسی هم به فکر نیست.

وی افزود: هرچند سقف مسجد کبود از بیرون ایزوگام شده ولی پوشش چوبی آن از داخل پوسیده و در شرف فروریختن است و بعید به نظر می‌رسد ظرف یک یا دو سال دیگر اثری از ستون‌های چوبی سقف مسجد باقی بماند.

خانم حاجوی اظهار کرد: در محوطه مسجد کبود روی پایه ساخت و ساز شده است. چنانکه در قسمتی از محوطه که مهم ترین آثار هم در آنجا واقع است تنها یک کوچه دو متری برای عبور و مرور و رسیدن به سایت مسجد باز است و بقیه به تصرف برج ابریشم درآمده که روی محوطه سه هزار ساله ساخته شده است.

به گفته کارشناسان ساخت این مجموعه در این مکان تصادفی نبود. در واقع تداوم محلی است که از گذشته‌ها وجود داشته است. گوی مچید یادآور مسیر و راه قدیمی است که محله خیابان را به بازار قدیمی تبریز مرتبط می‌ساخت.

قبرستان گوی مچید 9 متر پایین تر از سطح کنونی مسجد محل تدفین انسان‌هایی بوده که از سه هزار و 200 سال پیش در اینجا با آیینی خاص و به صورت جنینی به خاک سپرده شده‌اند، اما در سال 76 ساخت مجتمع تجاری ابریشم در حریم سایت مسجد کبود بیش از 80 درصد قبرستان تاریخی سه هزار ساله را نابود کرد.

این مسوول با اشاره به این‌که بحث حفظ حریم درباره مسجد کبود کاملا منتفی است، گفت: پاساژ و برج و دیگر سازه‌های غیرمجاز حاشیه مسجد کبود در حریم اثر ساخته نشده، بلکه اینها کاملا در عرصه و روی محوطه باستانی ساخته شده و پایه بناهای جدید روی قبرهای اطراف مسجد گذاشته نشده است.

با وجود این‌که برخی مسوولان از وخیم بودن اوضاع مسجد کبود گزارش داده‌اند، اما به دنبال پیگیری‌های مکرر خبرنگار روزنامه مبنی بر مصاحبه حضوری یا حتی مصاحبه مکتوب با رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی یا کارشناسان مربوطه متاسفانه مسوول ارشد سازمان میراث فرهنگی استان به بهانه مشغله کاری زیاد از این امرامتناع کردند و تا لحظه نگارش گزارش قرار مصاحبه را به امروز و فردا موکول کردند.