نه‌ خواننده ‌سالاری ‌خوب ‌است، ‌نه ‌گروه ‌سالاری

شما در حال حاضر عضو گروه دستان هستید. این گروه از ابتدای فعالیتش (در سال 70) تاکنون با خوانندگان بسیاری از جمله ایرج بسطامی، شهرام ناظری، صدیق تعریف و در این اواخر با سالار عقیلی و همایون شجریان همکاری کرده است. باتوجه به متفاوتبودن سبک و لحن آوازی هر کدام از این هنرمندان، گروه دستان چه اهدافی را در انتخاب خواننده دنبال می‌کند؟

ما یک دوره طولانی با هر خواننده‌ای از جمله شهرام ناظری همکاری داشتیم و آثار مختلفی را ضبط و اجرا کردیم. این دوره‌های طولانی برای خودمان حالت یکنواختی به وجود آورده بود و بر همین اساس تصمیم گرفتیم هر چند وقت یکبار با خواننده جدیدی همکاری کنیم.

در ایران خواننده رکن اساسی گروه است و او تک تک نوازندگان و اعضای گروه را انتخاب می‌کند. اگر دقت کرده باشید در ایران یک گروه موسیقی را با نام خواننده آن می‌شناسند، اما در گروه دستان قضیه متفاوت است؛ چرا که گروه ثابت است و خواننده تغییر می‌کند. طبیعی است اگر قرار باشد فقط با یک خواننده کار کنیم حالت یکنواختی به وجود می‌آید؛ اما در عین حال ممکن است آقای متبسم مجموعه‌ای از قطعات را در نظر گرفته باشد و در آن مسیر با خواننده‌ای صحبت می‌کنند و اگر به توافق نظر برسند برای اجرا اقدام می‌کنند.

یعنی بر اساس آهنگسازی‌هایی که در هر کنسرت اتفاق می‌افتد، خواننده هم انتخاب می‌شود؟

معمولا به این صورت است؛ البته در بعضی موارد که مسیر کار مشخص است و می‌دانیم که مثلا بیشتر قطعات محلی است، خواننده‌ای را انتخاب می‌کنیم که در این زمینه فعالیت می‌کند.

در چند سال اخیر سایه اسم خواننده‌ها روی گروه‌های موسیقی سنگینی می‌کند و وقتی اسم خواننده می‌آید، گروه دیگر مطرح نمی‌شود. برخی از این مساله به عنوان خواننده‌سالاری در موسیقی ایران یاد می‌کنند.به همین دلیل آیا نگران عدم استقبال مردم از آثارتان نبودید؟

این‌که من گفتم گروه دستان شکلش فرق می‌کند، یعنی گروه ثابت است و خواننده را انتخاب می‌کند به این معنی نیست که ما بر خواننده غالب هستیم. به نظر من خواننده‌سالاری خوب نیست. در مقابل هم گروه‌سالاری خوب نیست. به عنوان مثال در قدیم می‌گفتند گروه پایور. به نظر من شاید اسم زیبایی نباشد، چون درست است که استاد پایور مقام موسیقایی‌شان خیلی بالاست، ولی افراد دیگری هم در آن گروه ساز می‌زدند. پایور به عنوان سرپرست گروه و کسی که بیشترین خوراک را برای گروه تهیه می‌کرده می‌توانسته به عنوان آهنگساز و سرپرست گروه مطرح شود، اما بقیه افراد نیز وجود دارند. به عقیده من اگر اعضای گروه در یک حد باشند مثل گروه دستان دیگر نیازی نیست کسی به نام سرپرست یا خواننده‌ بالای سر این گروه باشد.

در حال حاضر ما با گروه آوا در کنار استاد شجریان کار می‌کنیم و کنسرت‌هایی را هم برگزار کرده‌ایم. جایگاه استاد شجریان کاملامشخص است، پس گروه آوا هم باید در جایگاه خودش باشد. اگر نیست در واقع به این علت است که آن گروه هر سال ممکن است عوض شده باشد. شما وقتی پرونده گروه آوا را ورق می‌زنید مشاهده می‌کنید دائم ترکیب آن عوض شده و تنها عضو باقیمانده آن استاد شجریان و همایون است، چرا که این دو نفر هستند که تعیین می‌کنند با چه کسانی باید کار کنند.

در حالی که گروه دستان این بخش را متمایز کرده است، به طوری که گروه مشخص است و اگر قرار بر تغییر باشد با نظر همه افراد انجام می‌شود.

ترکیب گروه دستان چندین سال است که هیچ تغییری نکرده، ولی شاهدیم که خواننده‌ها دائم در رفت و آمد هستند. به طور کلی گروه نمی‌خواهد در سال‌های آینده چیدمانش را تغییر دهد و رویکرد جدیدی نسبت به آهنگسازی داشته باشد؟

در واقع گروه دستان از سال 71 تاکنون شکل‌هایی متفاوت داشته است. فقط در چند سال اخیر بوده که اعضای گروه تثبیت شده‌اند. ما طی این سال‌ها خودمان را پیدا کرده‌ایم و توانسته‌ایم به طور کامل با هم کنار بیاییم. ما علاوه بر این‌که با هم روی صحنه می‌رویم، با هم زندگی می‌کنیم و به تفاهم کامل رسیده‌ایم. بر این اساس، ترکیب گروه تقریبا پنج شش سال است که حفظ شده و امیدوارم همین طور حفظ شود. در عین حال ما دوست داریم نوازندگان دیگری هم داشته باشیم. خودمان می‌دانیم که سنتور، نی و برخی سازهای دیگر را نداریم، ولی با این ترکیب هم راضی هستیم، چون همانند یک مهر و امضای صدادهندگی خاص گروه دستان شده‌ایم. البته ناگفته نماند در کارهایی که هم اکنون انجام داده‌ایم از نوازندگان مهمان نیز استفاده کرده‌ایم، اما نمی‌توانیم نوازنده مهمان را با خود در تورهایمان خارج از کشور همراه کنیم.

گروه قصد ندارد به صورت تلفیقی با نوازندگان سازهای کلاسیک کار کند؟

ما این کار را کردیم و قطعه‌ای از خود من ضبط و به وسیله گروه دستان و چند تن از اعضای ارکستر سمفونیک رادیو لندن هم اجرا شد.

البته قرار براین است که گروه دستان با ارکستر‌های سمفونیک‌های شهرهای مختلف دنیا برنامه مشترک اجرا کند. برای همین منظور آثار ساخته شده توسط اعضای گروه دستان به وسیله محمدرضا درویشی مجدد تنظیم می‌شود تا گروه دستان آنها را با ارکستر سمفونیک‌های شهرهای مختلف دنیا اجرا کند. اولین اجرای ما برای انجام این طرح فروردین سال گذشته با ارکستر سمفونیک شهر لیژ بلژیک بود.

تا به حال چند ارکستر سمفونیک برای اجرای تلفیقی اعلام آمادگی کرده‌اند؟

ما متریال کار را برای همه ارکسترسمفونیک‌ها می‌فرستیم و اگر مایل باشند و تاریخ خالی داشته باشند به ما اعلام می‌کنند و با آنها وارد مذاکره می‌شویم.

قرار نیست این طرح را با ارکستر سمفونیک تهران انجام دهید؟

اگر ما آن طرف تجربه خوبی داشته باشیم و اینجا اوضاع مناسب باشد و نیز ارکستر سمفونیک تهران زمان لازم را داشته باشد حتماً این کار را انجام خواهیم داد.

امیرسعید بورنگ