بناهای تاریخی بی‌حریم خیابان ولیعصر

به گزارش جام‌جم، امروز اولین سالگرد ثبت خیابان ولیعصر در فهرست آثار ملی است. هفتم دی ماه سال گذشته بود که این خیابان 18 کیلومتری با همه‌ چنارها، جداره‌ها و دیوارهایش در یک پلاک ثبتی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در حال حاضر بحث ثبت جهانی آن نیز مطرح است.

با این حال از سوی برخی تشکل‌های مردمی به نحوه حفاظت و توجه به حریم خانه‌های تاریخی این خیابان انتقادتی وارد شده است.

این تشکل‌ها بر این باورند که در پرونده ثبتی محور خیابان ولیعصر فقط کف خیابان ولیعصر یعنی آسفالت، جوی آب، پیاده‌رو و درختان عنوان شده است، بدون آن‌که بناهای ارزشمند و تاریخی واقع ‌شده در این محور از سوی سازمان میراث به ثبت رسیده باشد.

اما از سوی دیگر مسوولان سازمان میراث فرهنگی کشور با نادرست خواندن این اظهارات عنوان می‌کنند که این خیابان با همه‌ چنارها، جداره‌ها و دیوارهایش در یک پلاک ثبتی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و حتی تک‌خانه‌های قرار گرفته در حریم درجه ‌یک خیابان ولیعصر نیز براساس طرح تفصیلی تهیه‌ شده توسط شهرداری تهران، در این فهرست قرار دارند.

به گفته مسوولان این بخش آنچه در بحث ثبت جهانی مدنظر است، ثبت محور خیابان ولیعصر به‌عنوان یک محور تاریخی، طبیعی و فرهنگی است که با بیش از 8000 چنار ردیفی، رشته‌های مختلف قنات، وجود یکصد اثر باارزش ثبتی و بسیاری از اولین مراکز درمانی، نمایشی، فرهنگی در مسیر ثبت جهانی گام برمی‌دارد.

سجاد عسکری، دبیر کمیته پیگیری خانه‌های تاریخی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم افزود: در چهارمین همایش ثبت آثار که در قشم برگزار شد خیابان ولیعصر در فهرست آثار ملی قرار گرفت و قرار شد بین میدان راه‌آهن تا تجریش، همه‌ ساختمان‌های قرار گرفته در آن به عمق یک پلاک به‌ عنوان حریم خیابان ولیعصر در نظر گرفته شوند. این اقدام باعث می‌شد تا 30 اثر ثبتی واقع‌شده در خیابان ولیعصر مانند مجموعه ساختمان‌های راه‌آهن، خانه‌ مینایی، خانه انیس‌الدوله، تئاترشهر، خانه‌ پروفسور عدل و باغ فردوس در امان باشد. همچنین شاهد باشیم بناهای ثبت‌نشده‌ای مانند خانه‌ بوذرجمهری و مسجد فروزنده که تاکنون بارها و بارها حریم‌شان شکسته شده‌ است، نیز از گزندها حفظ شود.

وی افزود: در آن جلسه، کارشناسان بررسی‌کننده‌ پرونده با این استدلال که ثبت محور خیابان با توجه به این‌که اجازه گرفتن از ملک‌های واقع‌شده به عمق یک پلاک در این خیابان زمانبر است و هزینه زیادی می‌خواهد و از حد و توان سازمان میراث فرهنگی استان تهران خارج است، با این قضیه مخالفت کردند.

مطابقت ثبت خیابان ولیعصر با طرح تفصیلی

اما از سوی دیگر مسعود علویان صدر، معاون میراث فرهنگی نیز در این باره به جام‌جم گفت: به نظر می‌رسد اطلاعات افرادی که چنین صحبتی را بیان کردند کامل نیست؛ چراکه بحث ثبت یک جایگاه، اصالت و مبانی دارد و خیابان ولیعصر اثری نیست که بتوانیم با آن شوخی کنیم. این خیابان محوری فرهنگی تاریخی است که حلقه‌هایی از خانه‌های ثبتی در آن وجود دارد که همه اینها در پرونده ثبتی آمده است و نمی‌دانم این صحبت‌ها که فقط اسفالت و پیاده‌روی آن ثبت شده چگونه مطرح می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به این‌که این محور تاریخی به ثبت ملی رسیده، چرا در حریم خانه‌های تاریخی از جمله بوذرجمهری اجازه ساخت برج داده می‌شود، گفت: وقتی این اثر را ثبت ملی کردیم در طرح تفضیلی هم گنجاندیم یعنی ضوابط طرح تفصیلی را منطبق با آنچه در ثبت ملی است، کردیم. حالا اگر یک نفر تخلفی کرده و محرز شود باید جلوی آن را بگیریم، ولی نباید فراموش کنیم که شهرداری خود از پیشگامان ثبت این محور بوده و شهردار تهران و اعضای شورای شهر بر لزوم توجه به محور ولیعصر تاکید دارند؛ وقتی چنین نظری وجود دارد هیچ وقت نمی‌آیند مجوزی برای ساخت برج در حریم خانه‌های تاریخی بدهند.

علویان صدر افزود: خوشبختانه بین سازمان میراث فرهنگی و شهرداری تعامل خوبی وجود دارد و اگر تخلفی صورت گیرد باید برخورد شود؛ حتی اگر از طرف من بوده باشد. چون ما ضابطه داریم و هیچ کس نمی‌تواند خلاف ضابطه پیش برود.

معاون میراث فرهنگی در این باره که آیا با ساخت برج و ساختمان‌های بلند در حریم این خانه‌ها در محور ولیعصر ثبت جهانی آن را با مشکل مواجه می‌کند، گفت: طبیعتا اگر بخواهیم در ارتباط با خیابان ولیعصر به عنوان یک محور جهانی بحث کنیم تمامی عوامل را باید در نظر بگیریم؛ هم بحث حریم‌ها، هم بحث حرمت‌ها، هم بحث نماها و هم جزئیات معماری.

وی تاکید کرد: ما نمی‌توانیم ساده‌اندیشانه به بحث خیابان ولیعصر که پروژه بزرگ و پیچیده‌ای است، ورود کنیم. باید تمام سازوکار اجرایی آن را در همه ابعاد پیش‌بینی کنیم. ثبت جهانی می‌گوید اصالت و یکپارچگی باید در سطح محور، بنا و یک مجموعه فرهنگی که ما دنبال می‌کنیم، حفظ شود. خیابان ولیعصر اصالتی دارد که مربوط به یکپارچگی آن است. این یکپارچگی باید از چند جنبه مورد توجه قرار گیرد که در ثبت به آن توجه کردیم و در طرح تفضیلی هم گنجاندیم تا یک مشاور بیاید و همه این بخش‌‌ها را رصد کند.

ولیعصر سال آینده هم ثبت جهانی نمی‌شود

وی در پاسخ به این سوال که آیا ثبت خیابان ولیعصر در آثار جهانی سال آینده مطرح خواهد شد، گفت: پرونده آن به اجلاس سال آینده نمی‌رسد، چون برای ارائه پرونده باید کارهای پژوهشی، حفاظتی و همچنین مرمتی صورت گیرد. اینها مجموعه‌ای از عملکردهایی است که باید در هماهنگی بین شهرداری و میراث فرهنگی پیش برود. هم‌اکنون یک پلان مدیریتی را دوستان کار کردند که در آن وظیفه سازمان میراث و شهرداری مشخص شده است تا بتوانیم با همدلی و همراهی پرونده را تکمیل و برای ارزیابی به یونسکو ارائه کنیم، چون یونسکو پرونده را از روی کاغذ ارزیابی نمی‌کند؛ بلکه تمام جنبه‌های مدیریتی و تمام اقدامات عملیاتی، حفاظتی و مرمتی و همچنین برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت را ارزیابی می‌کند که ببیند آیا جهتگیری به سمت حفاظت اثر است یا تخریب آن.

وی با ابراز رضایت از همکاری سازمان زیباسازی شهرداری افزود: به منظور جهانی شدن محور تاریخی خیابان ولیعصر، پروژه‌های طراحی شهری، ساماندهی و بهسازی جداره‌های این خیابان و پهنه‌های مرتبط با آن در دستور کار سازمان زیباسازی شهر تهران قرار گرفته است.

علویان صدر تصریح کرد: بهسازی پلاک به پلاک در خیابان ولیعصر(عج) به ما امکان می‌دهد تا روند آماده‌سازی پرونده مذکور تسریع یابد.

علویان صدر یادآور شد: همکاری و مساعدت همگانی در جهت آماده‌سازی ثبت جهانی خیابان ولیعصر(عج)، موجبات معرفی این اثر ارزشمند را به عنوان یک مقصد جهانی برای گردشگران فراهم می‌آورد.

سیما رادمنش - گروه فرهنگ و هنر