بناهای تاریخی زیر​گام سنگین بازدید کنندگان نوروزی

اگر چه در مورد نحوه محاسبه بازیدکنندگان علامت سوال و انتقاد وجود دارد اما اگر حتی نیمی از این آمار هم صحیح باشد، همواره این پرسش مطرح است که با توجه به خیل عظیم بازدیدکنندگان برای بهره‌گیری بهتر مخاطبان ازاین اماکن و جلوگیری از آسیب به این بناها چه اقداماتی صورت گرفته است.

فارس و اصفهان از جمله استان‌هایی است که مهم‌ترین بناهای تاریخی را در خود جای داده‌اند و هر ساله درایام نوروز به عنوان مقصد گردشگری بسیاری از هموطنان انتخاب می‌شوند.

گزارش‌ها نشان می‌دهد در ایام نوروز 92 مجموعه آثار باستانی تخت جمشید با افزایش 15 درصدی تعداد بازدیدکنندگان نسبت به سال گذشته همراه بوده است.

این مجموعه شامل تخت جمشید، نقش رستم، نقش رجب و پاسارگاد است که به گفته مدیر مجموعه جهانی تخت جمشید بیش از یک میلیون نفر از این مجموعه بازدید داشته‌اند.

همچنین به گفته سرپرست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان، این استان در نوروز 92 رشد 22درصدی را در بازدید از بناهای تاریخی داشته است، محسن مصلحی با اشاره به افزایش قابل توجه آمار بازدید از بناهای تاریخی استان تا پایان روز پانزدهم فروردین اعلام کرد آمار ورود گردشگران خارجی به بناهای تاریخی اصفهان در طول نوروز سال 92 از رشدی بالغ بر 18 درصد برخوردار بوده است.

در ایام نوروز مجموعه جهانی میدان امام شامل مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله، کاخ عالی قاپو و مجموعه بازار با تعداد بازدید کننده حدود 285هزار نفر در روز در رتبه نخست و پس از آن مجموعه جهانی باغ فین با بازدید روزانه 46 هزار نفر و مجموعه جهانی چهلستون با بازدید روزانه 45 هزار نفر در رتبه دوم و سوم قرار گرفته‌اند.

براساس گزارش‌های منتشر شده از سوی ستاد سفرهای نوروزی استان زنجان نیز آمار بازدیدکنندگان از اماکن تاریخی و گردشگری این استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته 28 درصد افزایش یافت که در این مدت 30 هزار و 358 نفر از گنبد سلطانیه، موزه رختشویخانه و موزه مردان نمکی بازدید کرده‌اند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان نیز اعلام کرد بازدید از جاذبه‌های گردشگری استان کرمان در ایام نوروز رقم بی‌سابقه‌ای را نشان می‌دهد، به‌عنوان مثال مجموعه گنجعلی خان کرمان در یک روز بیش از 20 هزار بازدیدکننده و ارگ تاریخی بم و باغ شاهزاده ماهان طی یک روز بیش از 30 هزار بازدیدکننده داشت.

تعداد گردشگران ورودی به آذربایجان‌شرقی نیز با رشد 30 درصدی روبه‌رو بوده است پربازدیدکننده‌ترین محوطه‌های تاریخی این استان، بازار جهانی تبریز با 850 هزار نفر بازدیدکننده در جایگاه اول و پس از آن روستای صخره‌ای و تاریخی کندوان با 560 هزار نفر و کلیسای سنت استپانوس جلفا با بازدیدکنندگانی بالغ بر410 هزار نفردر جایگاه‌های دوم و سوم قرار دارگرفتند.

آمار جمع‌آوری شده از سطح استان‌ها نشان می‌دهد در مجموع تعداد بازدیدکنندگان نسبت به سال گذشته با رشد مواجه بوده است. به گفته یحیی رحمتی، سرپرست اداره کل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی ـ فرهنگی حضور گردشگران و بازدیدکنندگان از موزه‌ها و بناهای تاریخی در کشور 2.5 برابر افزایش یافته است.

رحمتی در این باره گفت: این میزان نسبت به مدت مشابه در سال گذشته - که از بیست و هشتم اسفند تا دهم فروردین را شامل می‌شد - حداقل افزایش 20 درصدی و حداکثر افزایش 156 درصدی را نشان می‌دهد.

وی با اشاره به این نکته که مجموعه «برج قابوس» امسال شاهد حضور 2.5 برابری گردشگران نسبت به مدت مشابه سال گذشته (از بیست و هشتم اسفند تا دهم فروردین) بوده است، گفت: «موزه‌ روستایی گیلان» با افزایش 60 درصدی و مجموعه‌ «حافظیه» نیز با افزایش 40 درصدی حضور گردشگران به‌عنوان چند مجموعه‌ پر بازدیدکننده از دیگر موزه‌ها و مجموعه‌های تاریخی زیر نظر این اداره کل در این مدت معرفی شده‌اند.

رحمتی درباره استقبال بازدیدکنندگان از موزه‌ها و بناهای تاریخی در پی افزایش قیمت ورودی موزه‌ها و بناهای تاریخی، گفت: با وجود این افزایش حضور گردشگران نسبت به مدت مشابه در سال‌های گذشته با افزایش چشمگیری روبه‌رو بوده‌است.

آنچه مسلم است ایام نوروز فرصتی برای تحرک صنعت گردشگری است و در این مدت بازدید از اماکن مهم تاریخی کشور به اندازه‌ای افزایش می‌یابد که از سوی بسیاری از فعالان میراث فرهنگی بیم آسیب به این بناهای پر ارزش می‌رود و به گفته آنها، حفاظت از آثار تاریخی قربانی رونق گردشگری می‌شود شاید یکی از دلایل این امر آشنا نبودن مخاطبان با نحوه حضور در اماکن تاریخی و طبیعی و دغدغه نداشتن متولیان در این خصوص است.

شرایط گردشگری را فراهم کنیم

رضا عابدینی - از فعالان میراث فرهنگی - درباره لزوم حفظ بنا‌های تاریخی در ایام پربازدید گفت: توسعه گردشگری در کشور اقدام جدی در فرآیند توسعه اقتصادی است اما باید توجه داشت این فرآیند در کشورهای توسعه یافته باید بر مبنای توسعه پایدار با حفظ ذخایر میراث فرهنگی و توسعه گردشگری باشد.

به گفته وی، میراث فرهنگی یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری هر کشوری است، تخریب این میراث می‌تواند در دراز مدت باعث از بین رفتن توان گردشگری کشور شود. در نتیجه باید توسعه گردشگری را به شکلی دنبال کنیم که آسیبی به میراث فرهنگی وارد نکند.

محمد عبدالعلی یکی از کارشناسان موزه‌داری نیز گفت: در ایام تعطیلات نوروز گاهی شاهد بازدید همزمان چند هزار نفری از اماکن تاریخی و موزه‌ها هستیم، اگر چه حضور و توجه مردم به این مکان‌ها مثبت است اما از سوی دیگر می‌تواند اثرات منفی نیز درپی داشته باشد، چرا که در ایام عید، تعداد بازدیدکنندگان از برخی اماکن به قدری افزایش می‌یابد که نه تنها نمی‌توانند به صورت مطلوب از آن مکان دیدن کنند بلکه گاهی این آثار به‌دلیل ناآگاهی برخی گردشگران و عدم کنترل درست در معرض آسیب است و برخی گردشگران با اعمالی چون یادگار نویسی، ریختن زباله نشان می‌دهند که به ارزش میراث فرهنگی پی نبرده‌اند. بنابراین تا وقتی که شرایط لازم برای پذیرش گردشگر و ورود آنها به محوطه‌های تاریخی را کامل فراهم نکرده‌ایم؛ به نوعی باعث تخریب محوطه‌ها می‌شویم.

بدون شک هدف از جذب گردشگر به اماکن تاریخی افزایش اطلاعات و آگاه کردن مخاطبان نسبت به پیشینه تاریخی و اهمیت میراث به جا مانده است اما باید دید مسئولان و برنامه‌ریزان کشور در طول سال و بخصوص ایام پربازدید تا چه حد با پخش برنامه‌های تلویزیونی، چاپ بروشور و اطلاع‌رسانی از طریق راهنمایان تور به فرهنگسازی و آشنا کردن مخاطبان با میراث خود تلاش می‌کنند.

سیما رادمنش - گروه فرهنگ و هنر