تلاش برای دیجیتال کردن فضای نشر ​کشور

به گزارش جام‌جم، اسحاق صلاحی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی کشورمان همراه با سید محمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی روز گذشته مهمان همایشی بودند که برای گرامیـــداشت روز اسناد ملی و میراث مکتوب برگزار شد.

ضرورت توجه به نشر الکترونیک و فضای مجازی

صلاحی در این همایش با بیان این‌که اگر قرار است نظام ما تمدن‌ساز باشد باید یک تغییر جدی در رویکرد استفاده از فضای مجازی ایجاد کنیم، خطاب به وزیر ارشاد چند پیشنهاد را مطرح کرد و از جمله گفت: من از شما می‌خواهم که مصوبه‌ای برای متمرکز کردن بحث دیجیتالی‌سازی تمام نسخه‌های خطی و اسناد موجود در کشور با محوریت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از هیات دولت اخذ شود تا شرمنده پژوهشگرانی که نیازمند این منابع هستند نباشیم.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران همچنین گفت: اگر نهضتی در بحث دیجیتالی کردن منابع خطی اتفاق بیفتد، گام بلندی برداشته شده است. گام دوم ایجاد یک نرم افزار ملی در این راستاست. گام سوم هم این است که بحث کتاب‌های الکترونیک را جدی بگیریم.

وی در توضیح نکته اخیر تاکید کرد: آقای وزیر ما می‌دانیم شما چقدر تلاش کرده‌اید مالیات از دوش ناشران برداشته شود یا کاغذ را با بهایی ارزان‌تر در اختیار آنها قرار دهید، اما با وجود همه این کارها امسال شاهد بودیم که در نمایشگاه کتاب بسیاری از گرانی کتاب گلایه داشتند پس باید بحث E-BOOK را جدی بگیریم.

صلاحی با بیان این‌که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به دنبال ایجاد یک آمازون داخلی است، گفت: بایــد هر کسی که در این کشور کتاب منتشر می‌کند، بتواند آن را به​صورت اینترنتی هم عرضه کند.

موانع ایران برای حضور در فضای مجازی و جهانی نشر

جواد اتفاق رئیس مجمع ناشران الکترونیک هم به جام‌جم گفت: اگر منظور صحبت‌های رئیس محترم کتابخانه ملی راه‌اندازی سایتی مانند آمازون در سطح ملی است، این حرف درباره کتاب‌های کاغذی می‌تواند مصداق داشته باشد. سایت آمازون هم سایتی است که به فروش کتاب‌های چاپی می‌پردازد و در کنار آن به ارائه «ای‌بوک» و «او بوک» نیز می‌پردازد. اما بخش عمده فعالیت آمازون به فروش آثار چاپی مربوط می‌شود.

وی افزود: ایجاد یک نهضت و حــرکت به سمت دیجیتالی شدن فضای نشر نکته‌ای است که این روزها تبدیل به یک ضرورت در جهان شده است و حرکت کتابخانه ملی و مدیران فرهنگی و سیاست‌گذاران کلان حوزه نشر می‌تواند در این راه امیدوارکننده باشد.

اتفاق ادامه داد: ما یک عرضه الکترونیک آثار داریم که ربطی به این‌که ناشر سنتی یا الکترونیک است ربطی ندارد. صرفا وبسایتی داریم و در آن می‌توانیم همه چیز عرضه کنیم. از کتاب گرفته تا دوچرخه و تردمیل. این متفاوت از وقتی است که می‌خواهیم محتوای آثار منتشر شده به صورت کتاب یا سی‌دی را روی سایت قرار دهیم.

رئیس مجمع ناشران الکترونیک با اشاره به بحث کپی‌رایت گفت: کتاب‌های چاپی ما برای قرار گرفتن در چنین سایتی جز در دو مورد، با مشکل کپی‌رایت مواجه نیستند؛ یکی بحث کتاب‌های ترجمه و دیگری کتاب‌های خارجی که در ایران لیتوگرافی می‌شوند. برای این دو دسته از کتاب‌ها حتما اجازه مولف یا ناشر در خارج از کشور باید باشد تا محتوای کتاب‌ها روی سایتی که در اقصی نقاط جهان قابل دسترسی است، بارگذاری شود.

جواد اتفاق با تأکید بر این‌که نشر الکترونیک مشتمل بر عرضه کتاب به صورت سی‌دی یا فایل‌های چند رسانه ای و ارائه کتاب در فرمت‌هایی مانندPDF است، گفت: ما برای برنامه‌نویسی کتاب‌های الکترونیک ناچاریم از برنامه‌هایی استفاده کنیم که اصلی نیستند. بعد از برنامه‌نویسی نیز ناچاریم برنامه را روی ویندوزهایی نصب کنیم که آن ویندوزها هم اصلی نیستند. در نتیجه ابزارهای مورد استفاده در نشر الکترونیک در کشور ما ابزارهای اصلی نیستند.بنابراین ما با این مشکل مواجهیم که چون ابزار کارمان اصلی نیست، نمی‌توانیم در محیط کپی‌رایت جهانی حضور یابیم.وی در پایان صحبت‌هایش باز هم تاکید کرد که این پیشنهادها بایـــد با حمایت تمام دستگاه‌ها و رفع موانع به سمت اجرایی شدن حرکت کند تا تحولی در حوزه نشر ایران ایجاد شود.

وزیر ارشاد: کتابخانه‌ها به سمت فضای دیجیتال حرکت کنند

وزیر ارشاد هم در این برنامه گفت: نسخ خطی و آثار تاریخی در طول تاریخ به خاطر جنگ‌ها در معرض نابودی قرار گرفته‌اند و لازم است از آنها صیانت کرد.

حسینی همچنین با بیان این‌که بر مبنای طرح بزرگ فهرستگان نسخه‌های خطی ایران، شمار نسخه‌های خطی فهرست‌نویسی شده بالغ بر 360 هزار نسخه است، تاکید کرد: تاکنون و بر اساس گزارشی که به من داده‌اند 20 جلد این فهرست‌ها چاپ شده است. کارهای تحقیقاتی خوبی در این زمینه انجام شده که باید ادامه پیدا کند.

وی از شیخ آقابزرگ تهرانی به عنوان کسی که عمر خود را برای صیانت از اسناد شیعه صرف کرده است، یاد کرد و گفت: امروز که تمامی امکانات برای نگهداری از اسناد این ملت فراهم است باید کار حفاظت از آنها به شکلی خوب انجام شود.

حسینی ادامه داد: نباید این آثار را مثل عتیقه فقط در موزه‌ها نگهداری کرد، بلکه باید زمینه‌های دسترسی همگان را به آنها حتی نسخه‌های منحصر به فرد فراهم کرد، چرا که باید همگان بتوانند از این فرهنگ غنی بهره‌مند شوند.وی به سفر خود به عراق در ایام نوروز اشاره کرد و گفت: ما با مسئولان این کشور که صحبت می‌کردیم آنها می‌گفتند آمریکایی‌ها وقتی آمدند، اول روی نفت عراق دست گذاشتند و آن را به تاراج بردند و در مرحله بعد سراغ موزه‌ها و اسناد تاریخی ما آمدند. این ثمره حضور آمریکایی‌ها در عراق بوده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اسناد ملی را گنجی که گاهی از نظرها پنهان می‌ماند، توصیف کرد و خطاب به پژوهشگران در این حوزه گفت: این کار شماست که اهمیت این گنج را به همگان بشناسانید.

حسینی کار فهرست‌شناسی اسناد و نسخ خطی را که در کتابخانه ملی در حال انجام است، قابل قدردانی خواند و در عین حال گفت: فقط کتابخانه ملی نباید در این زمینه پیشتاز باشد. باید کتابخانه‌های بزرگ دیگر مثل کتابخانه مجلس و کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی نیز در این زمینه همکاری کنند.

وزیر ارشاد با استناد به آمار استخراج شده از طرح کتاب شناسی متون چاپی ایرانی که در موسسه پژوهشی میراث مکتوب انجام شده است، یادآور شد: بر اساس آماری که در این کتابشناسی وجود دارد تا قبل از انقلاب کمتر از2000 کتاب و رساله خطی چاپ شده، ولی بعد از انقلاب ده هزار کتاب و رساله خطی تصحیح و چاپ شده است.وی با بیان این‌که حتی در کشوری مانند عربستان که تا چندی پیش معتقد بودند تمام آثار تاریخی باید تخریب و نابود شود، اخیرا رویکردی برای جمع آوری اسناد و آثار تاریخی به وجود آمده است و این نشان دهنده اهمیت اسناد ملی است.