عوامل موثر در مشارکت

البته این موضوع در کشورهای مختلف دنیا که از این روند پیروی می‌کنند، میزان غیرهمسانی دارد؛ با این وجود - در ایران - انتخابات مهم و سرنوشت‌سازی پیش‌روست که بررسی شرایط موثر در میزان مشارکت، کاهش یا افزایش آن به شرح زیر ضروری به نظر می‌رسد:

1 ـ زندگی روزمره مردم

نخستین موضوعی که می‌تواند در «نرخ مشارکت»، موثر واقع شود، این احساس است که انتخابات و فرد منتخب از سوی مردم در زندگی روزمره آنان چه نقشی دارد. رای‌دهندگان گاه به دنبال تثبیت «شرایط موجود» هستند و گاه در پی تغییر آن. در هر صورت، به دنبال فردی می‌گردند که بتواند این اهداف را محقق کند.

از این‌روی، نامزدهای حاضر در میدان رقابت‌ انتخاباتی، می بایست با کشف «مطالبات حقیقی مردم»، برنامه‌های خود را به حل مشکلات آنها معطوف کرده و با ارائه صریح و شفاف دیدگاه‌های خود، امکان« انتخاب بهتر» را برای مردم فراهم کنند.

2ـ احساس تاثیر رای خود

«مشارکت»، زمانی کاهش می‌یابد که مردم احساس کنند؛ افراد، گروه‌های ذی‌نفوذ یا کانون‌های قدرت، درصدند تا فردی را به آنان تحمیل کنند؛ بنابراین، رای خود را بی‌اثر می‌پندارند. خوشبختانه در انتخابات پیش‌رو، هیچ‌یک از نگرانی‌های یادشده وجود ندارد؛ چرا که اولا رهبر معظم انقلاب به​صراحت فرمودند: «رهبری، یک رای بیشتر ندارد. بنده حقیر مثل بقیه مردم، یک رای دارم؛ این رای هم تا وقتی که در صندوق انداخته نشود، هیچ کس از آن مطلع نخواهد بود. حالا ممکن است آن کسانی که صندوق دست آنهاست، بعد باز کنند، خط این حقیر را بشناسند، بفهمند بنده به چه کسی رای دادم؛ اما تا قبل از رای‌دادن، کسی مطلع نخواهد شد. این جور نیست که کسی بیاید نسبت بدهد که رهبری نظرش به فلان است، به بهمان نیست. اگر چنین نسبتی داده شد، این نسبت درست نیست.» (1/1/92ـ سخنرانی در حرم رضوی) و این موضع، مشی همیشگی امام راحل و رهبر معظم انقلاب بوده است.

ثانیا: سازوکار برگزاری انتخابات در کشور به گونه‌ای طراحی شده است که در بخش اصلی آن، «مردم» حضوری واقعی دارند و حوزه‌ها و صندوق‌های رای، به وسیله خودمردم، مدیریت می‌شود. از سوی دیگر، درست است که مجری انتخابات، وزارت کشور و دولت است؛ اما نهادهای مستقل دیگر نظیر شورای نگهبان و نمایندگان نامزدها و... بر روند اجرای انتخابات،« نظارتی جدی» دارند که اجازه هر گونه، دخل و تصرف غیرقانونی از هر کسی سلب می‌شود.

لذا، نتیجه آرا همواره بر خواست و رای مردم مبتنی بوده است، نه خواست نهادها و دستگاه‌های دست‌اندرکار انتخابات. تنوع دولت‌ها و قدرت یافتن جریان‌های سیاسی مختلف در قوه مجریه، مجلس و شوراها - طی سال‌های پس از انقلاب - بهترین دلیل بر این مدعاست.

3ـ نقش بیگانگان در مشارکت

انقلاب، دشمنانی کینه‌توز و همیشگی داشته و دارد: چه در داخل و چه خارج از کشور. فصل انتخابات که فرا‌می‌رسد، آنها بیش از روزهای دیگر، دست به کار می‌شوند. در گام اول، تخم یاس می‌پراکنند، انتخابات را غیردموکراتیک معرفی می‌کنند و ساز تحریم کوک می نمایند، اما نتیجه‌ای به دست نمی‌آورند. گام دوم را برای کاهش مشارکت مردم برمی‌دارند. در همین حین، تخریب برخی نامزدها را در دستور کار خود قرار می‌دهند و پس از آن که می‌بینند مردم راه خود را می‌روند و آنان جامانده‌های این راهند، به سوی نامزدی خاص انگشت اشاره‌ای می‌برند تا مگر با حمایت از او، کلاهی برای خود- از‌این نمد - بدوزند.

تجربه نشان داده که هرچه قدرت‌های استکباری و رسانه‌های آنان، بر طبل تحریم و کاهش مشارکت و حمایت از فردی کوبیده‌اند، اتفاقا مردم راهی دیگر را برگزیده‌ اند و حضوری پرشورتر از خود نشان داده‌اند.

4 ـ رسانه‌های تبلیغی

صدا و سیما به عنوان محوری‌ترین کانون تبلیغات رسانه‌ای برای انتخابات و معرفی کامل نامزدها به مردم، ثابت کرده است که با بی‌طرفی کامل در این عرصه حضور می یابد. برگزاری قرعه‌کشی جدول پخش نامزدهای ریاست‌جمهوری در حضور رسانه‌ها و نمایندگان نامزدها، پخش عادلانه تصاویر و اخبار مربوط به هر نامزد و فعالیت‌های انتخاباتی آنان از نشانه‌های مهم چنین رویکردی است. شورای نگهبان قانون اساسی نیز با احراز صلاحیت نامزدهای صالح، بدون توجه به گرایش‌های سیاسی آنان و ایجاد فرصت برای حضور نامزدهای متعلق به جریان‌های سیاسی مختلف، نشان داد نه بر اساس معیارهای رایج جناح‌های سیاسی که با تکیه بر قانون، تصمیم می‌گیرد.

کافی است به اسامی کسانی که از سوی شورای نگهبان صلاحیتشان احراز نشد، نگاهی بیندازیم، آن ‌وقت درمی‌یابیم که در میان این گروه نیز، افرادی با گرایش‌های مختلف اصلاح‌طلب، مستقل، اصولگرا، دولتی و ... وجود داشته است؛ بنابراین، هم فهرست تائیدشدگان از سوی شورای نگهبان و هم اسامی ردشدگان، نشان می‌دهد که هیچ معیار سیاسی و جناحی در رد و قبول نامزدها - جز توجه به معیارهای قانونی و قانون اساسی- مدنظر نبوده است.

***

بر این اساس، انتظار می‌رود در چنین بستری شاهد حضور گسترده مردم در انتخابات سرنوشت‌ساز 24 خرداد باشیم؛ از این‌رو با تاکید می‌توان گفت؛ هیچ هدفی بالاتر از تلاش برای افزایش مشارکت مردم نیست و شایسته است همه در این جهت حرکت کنیم.

البته به موازات آن ، می بایست با تبیین ویژگی‌های فرد اصلح، مردم را به سمت انتخاب بهترین‌ها سوق داد. این همان راهی است که ما را به حماسه بزرگ سال 92 می‌رساند.

بیژن مقدم - مدیر مسئول