چهار سال و نیم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، کشور بدون وجود یک تشکیلات واحد و منسجم اطلاعاتی اداره میشد و هر نهادی از جمله نخست وزیری، سپاه، ارتش، کمیته انقلاب اسلامی و شهربانی وقت با تشکیل واحدهایی مستقل، برای خود کار اطلاعاتی میکردند.
این پراکندگی کار اطلاعاتی و امنیتی فضا را برای گروهکهای ضدانقلاب و در راس آنها سارمان منافقین فراهم میکرد تا با استفاده از این «خلاء انسجام» دست به اقدامات تروریستی (کشتار مردم و ترور مسئولین) بزنند.
شدت گرفتن ترورهای کور منافقین و انفجارهای مهیب در کشور بخصوص در تهران مانند انفجار دفتر نخستوزیری و به شهادت رسیدن شهید رجایی و باهنر و یا انفجار دفتر حزب جمهوری که به شهادت شهید بهشتی و 72 تن از یاران انقلاب انجامید، و یا درگیریهای مسلحانه در سطح شهر، ایجاد اغتشاش و آتش زدن و تخریب اموال عمومی، دادن اطلاعات و اسرار نظام به بیگانگان و دشمنان، تصمیم گیران کشور را بیش از پیش به سمت ایجاد تشکیلات متمرکز اطلاعاتی سوق داد.
در ابتدا برخی خواستار تشکیل «سازمان اطلاعات» در کشور شدند اما مخالفان این ایده، با استناد به تجربه یکه تازی «ساواک» (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) با آن مخالفت کردند که در نهایت بعد از مدتها بحث و کار کارشناسی، تشکیل «وزارت اطلاعات» در دستور کار مسئولین قرار گرفت تا با نظارت مجلس شورای اسلامی و رئیس جمهور بر عملکرد آن، بعنوان یک نهاد مردمی و انقلابی در خدمت امنیت و آرامش مردم باشد.
قانون تشکیل این وزارتخانه در 27 مرداد 1362 در صحن مجلس شورای اسلامی مطرح و به تصویب نمایندگان وقت رسید و 2 روز بعد شورای نگهبان نیز آنرا تایید کرد.
شش وزیر اطلاعات
محمد محمدی ریشهری اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی ایران بود که شاید بتوان مهمترین اقدام وی را مقابله با باند سید مهدی هاشمی از نزدیکان آیتالله منتظری (قائم مقام وقت رهبری) دانست.
پروندهای که به دلیل عقبه حمایتی مهدی هاشمی، پیگیری آن برای نیروهای اطلاعاتی بسیار سخت بود.
در دولت آیت الله هاشمی رفسنجانی، اداره وزارت اطلاعات به علی فلاحیان واگذار شد و در زمان هشت سال دولت اصلاحات نیز ابتدا قربانعلی دری نجفآبادی و سپس علی یونسی این مسئولیت را به عهده گرفتند.
در دولت نهم، محمود احمدینژاد، غلامحسین محسنی اژهای را بر این مسند نشاند و چهار سال بعد با شکل گیری دوره دوم دولت احمدی نژاد، حیدر مصلحی این مسئولیت را بر عهده گرفت که تا امروز نیز ادامه دارد.
اهداف تشکیل، وظایف
با گذشت سه دهه از تاسیس مهمترین نهاد اطلاعاتی کشور، نگاهی گذرا به قانون تأسیس وزارت اطلاعات نشان می دهد که این وزارتخانه به منظور کسب و پرورش اطلاعات امنیتی و اطلاعات خارجی و حفاظت اطلاعات و ضد جاسوسی و به دست آوردن آگاهیهای لازم ازوضعیت دشمنان داخلی و خارجی جهت پیشگیری و مقابله با توطئههای آنان علیه انقلاب اسلامی کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران این وزارتخانه تشکیل شده است.
کسب و جمعآوری اخبار و تولید، تجزیه، تحلیل و طبقهبندی اطلاعات مورد نیاز در ابعاد داخلی و خار جی؛ کشف توطئهها و فعالیتهای براندازی، جاسوسی، خرابکاری و اغتشاش علیه استقلال، امنیت و تمامیت ارضی کشور و نظام جمهوریاسلامی ایران؛ حراست اخبار، اطلاعات، اسناد، مدارک، تأسیسات و پرسنل وزارتخانه؛ آموزش و کمکهای لازم به ارگانها و نهادها جهت حفاظت از مدارک، اسناد و اشیاء مهم آنها؛ ارائه خدمات اطلاعاتی ضروری به سازمانها و ارگانها و آگاه ساختن به موقع آنها نسبت به توطئهها و همکاری و تبادل اطلاعات و تجارب اطلاعاتی با کشورهایی که حائز صلاحیت لازم از جمله وظایف سربازان گمنام باشند، از وظایف این وزارتخانه است.
البته در این راستا سپاه پاسداران نیز بعنوان بازوی حمایتی وزارت اطلاعات تلقی شده و با این نهاد همکاری و تعامل دارد و نیروهای خدوم آن، سربازان گمنام آقا امام زمان (عج) را در رسیدن به اهدافشان کمک میکنند.
حفاظت اطلاعات ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در انجام وظایف خود با وزارت اطلاعات هماهنگ است.
اقدامات و عملکردهای وزارت اطلاعات
بیشترین نمود اقدامات و عملکردهای وزارت اطلاعات را می توان در 2 حوزه اصلی «تامین امنیت» برای مردم چه در عرصه داخلی و چه در عرصه بین المللی و «مقابله با فساد اقتصادی» مورد بررسی قرار داد.
الف: تامین امنیت در حوزه داخلی و بین المللی:
با همت و تلاشهای شبانهروزی سربازان گمنام امام زمان(عج) امروز جمهوری اسلامی ایران بعنوان یکی از امنترین کشورهای دنیا محسوب شده که این حقیقت را میتوان در گزارش نهادهای بین المللی نیز مشاهده کرد.
در عرصه داخلی، وزارت اطلاعات اشراف کاملی بر تحرکات سازمانهای اطلاعاتی و جاسوسی دنیا که گروهک های تروریستی را وارد خاک ایران می کنند، دارد که شاهد این ادعا هم دستگیری این جاسوسان قبل از هر نوع تحرک و انجام ماموریت توسط وزارت اطلاعات است.
دستگیری عاملان ترورهای شخصیتهای علمی و هستهای کشور در کمترین زمان و کشف روابط این افراد با سرویسهای اطلاعاتی غرب و رژیم صهیونیستی، هشدارهای لازم برای پیشگیری از به دام افتادن در تورهای سرویس های جاسوسی، خنثی سازی توطئه ها و ترفندهای دشمنان و سرویس های اطلاعاتی موساد و سیا، نفوذ و ضربه زدن به شبکه های امنیتی آنان، دستگیری جاسوسان سرویس های اطلاعاتی سیا و موساد در کشور بخصوص در تهران از دیگر عملکردهای تحسین برانگیز وزارت اطلاعات است.
شاید در بیان عملکردهای موفقیت آمیز این وزارت، ذکر تنها یک نمونه از شاهکارهای سربازان گمنام امام زمان (عج) در دستگیری عبدالمالک ریگی سرکرده گروهک تروریستی جندالله و خاتمه دادن به جنایات آنها کافی باشد.
این گروهک تروریستی که از حمایت همه جانبه اطلاعاتی، تسلیحاتی، آموزشی و رسانه ای غرب برخوردار بود، از دی ماه 1348 تا چهارم اسفند 1388 در جنوب شرق کشور وحشتناکترین جنایتها را برای مردم این منطقه رقم زد.
چند نمونه از این جنایات عبارتند از:
12 دی 84
حمله به یک پاسگاه نیروی انتظامی در نزدیکی شهر سراوان و گروگانگیری 9 نفر از نیروهای انتظامی گروگان
25 دی 84
گروگانگیری سه کایت سوار ترکیه ای در سیستان و بلوچستان و درخواست یک میلیون دلار غرامت در برابر آزادی آنها
25 اسفند 84
مسدود کردن جاده زابل - زاهدان در منطقه تاسوکی و حمله به شش خودروی عبوری و به شهادت رساندن 22 نفر و گروگان گرفتن چند نفر دیگر
25 بهمن 85
انفجار در خودروی بمب گذاری شده در مسیر اتوبوس حامل اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بلوار ثارالله زاهدان و به شهادت رساندن 13 نفر و زخمی کردن 30 نفر دیگر
23خرداد87
حمله به یک پاسگاه در سراوان و گروگان گرفتن 16 مامور نیروی انتظامی و انتقال آنها به پاکستان و به شهادت رساندن 15 نفر از آنان
7 خرداد88
انفجار بمب در یکی از مساجد شیعیان زاهدان و به شهادت رساندن 25 نفر از نمازگزاران و زخمی کردن بیش از 120 نفر
26 مهر 88
عملیات انتحاری در شهر «سرباز» و به شهادت رساندن سردار نورعلی شوشتری جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و جمع دیگری از فرماندهان ارشد سپاه و سران عشایر سنی بلوچ.
مقابله با اقدامات تروریستی این چنین کار آسانی نبود.
اعضای این گروهک علاوه بر حمایت کامل از سوی دشمنان، در منطقه مرزی جنوب شرق (هم مرز با پاکستان) بودند که به دلیل تردد آزادانه در این کشور و عدم همکاری مسئولین پاکستان برای به دام انداختن آنها، کار مقابله سخت تر میشد.
اما سرانجام در چهارم اسفند ماه 1388، وزارت اطلاعات در قالب بیانیه ای از دستگیری سرکرده جنایتکار این گروهک تروریستی خبر داد.
ریگی که قصد سفر از دوبی به بیشکک قرقیزستان را داشت، نمی دانست که از مدتها قبل در دام اطلاعاتی سربازان گمنام امام زمان(عج) حرکت می کند و تمام تحرکات و ملاقاتهای او حتی در پایگاههای نظامی آمریکا در منطقه نیز در چتر اطلاعاتی فرزندان ایران انجام میشود.
بعد از ورود هواپیمای حامل ریگی به فضای ایران، نیروهای اطلاعاتی با بکارگیری نیروی هوایی ارتش توانستند هواپیمای مذکور را در خاک ایران نشانده و مهر پایانی در چند سال جنایت یکی دیگر از مزدوران غرب در ایران بزنند.
ب: مقابله با فساد اقتصادی
عملکرد وزارت اطلاعات در مقابله با فساد اقتصادی نیز تحسین برانگیز است.
به همان اندازه که نیروهای اطلاعاتی و امنیتی در برخورد با انواع گروه های تروریستی داخلی ومنطقه ای کارنامه درخشان دارند، در زمینه مبارزه با فساد اقتصادی در داخل کشور نیز موفقیت آمیز اعلام کردند.
کشف باندهای مفاسد اقتصادی، مقابله و مبارزه با شرکتهای هرمی و جلوگیری از فعالیت های آنان، مقابله با پولشویی، تاثیر گذاری در ساماندهی اقتصاد و بازار کالا و نرخ ارز از اقدامات مهم وزارت در این عرصه بوده است.
نقش وزارت اطلاعات در را نمی توان در کشف باندهای ثروت و قدرت که با پیوند همدیگر ضربات مهلکی به اقتصاد ملی زدند، پروندههای ارتشاء، اختلاس را نادیده گرفت.
این مروری بود کوتاه بر کارنامه مهمترین نهاد اطلاعاتی کشور به مناسبت نیمه شعبان میلاد باسعادت حضرت ولیعصر(عج) و روز وزارت اطلاعات؛ عزیزانی که بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی، آنها را سربازان گمنام امام زمان (عج) نامید.
یوسف اسدی(فارس)
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد