ضیافت ‌حروف و ‌حجم

در واقع پدیدآورندگان این رویداد در این اندیشه هستند که با نمایش گونه‌های مختلفی از نقاشیخط ایرانی که در آنها فرم‌های متنوعی از خط، ظهور و بروز جالب توجهی دارد در کنار مجسمه‌هایی که خط در ساختار آنها عنصری تعیین‌کننده است، مفاهیمی را پیش روی مخاطب قرار دهند که از دو نوع هنری کاملا متفاوت برمی‌آید، اما در واقعیت به دلیل همپوشانی‌ای که عناصر هنری با هم دارند از یک جهان و از یک معنا سخن می‌گویند: «هنر یعنی زیبایی، یعنی تعالی.»

در دنیای معاصر نوع هنر، هر چه ​ باشد نقاشی، نقاشیخط، مجسمه، گرافیک و... دیگر با هم مرزی ندارند و هیچ اثر هنری به دلیل قالب ارائه‌اش بر اثر هنری دیگری برتری ندارد.

اهمیت در دنیای هنر معاصر به ارائه شکیل‌تر معناست و کاری بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد که از دریچه نگاه مخاطب با همراهی و همذات‌پنداری بیشتری روبه‌رو شود. از این منظر نمایشگاه مواجهه خط با نقاشیخط و حجم در نگارخانه پردیس ملت بازگوی یک واقعیت تاریخ هنری است.

در این نمایشگاه حدود 40 نقاشیخط از نام‌های معتبری نظیر سیدمحمد احصایی، نصرالله افجه‌ای، علی شیرازی، صداقت جباری، گلناز فتحی، فریدون امیدی و حدود 15 مجسمه از بزرگانی چون پرویز تناولی، زنده‌یاد ایرج کریم‌خان ‌زند، کامبیز صبری، رضا یحیایی و... در کنار هم به تماشا درآمده‌اند به این امید که بیننده گفت‌وگویی را بشنود که از تغییر و ثبات به طور توامان سخن می‌گوید.

تغییر و رشدی که در شکل ارائه خط در دوره‌های مختلف کاری یک هنرمند وجود دارد و ثباتی که در معنای آثار هنری و در مفاهیم همه آثار هنری از ازل تا ابد دامنه دارد.

این گفت‌وگو علاوه بر این دو خصیصه که ذکر شد می‌تواند زاویه نگاه زیبا‌شناختی هنرمندان ایرانی در نسل‌های مختلف را نیز به بررسی اجمالی بگذارد.

مثلا این‌که هنرمندان هم‌سن و سالی مثل احصایی، افجه‌ای و تناولی که همگی هفتمین دهه از عمرشان را پشت سر می‌گذارند چگونه از عنصر خط و مختصات حروف زیبای فارسی در آثارشان بهره برده‌اند و در نسل میانی هنرمندانی نظیر علی شیرازی، صداقت جباری، کامبیز صبری، رضا یحیایی که دهه پنجم زندگی​شان را می‌گذرانند از چه منظری به این عنصر حیاتی (خط) نگاه کرده‌اند.

سید هادی منبتی، مدیر عامل موسسه تصویر شهر سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران که مسئولیت برگزاری این نمایشگاه را به عهده دارد، درباره این رویداد می‌گوید: نمایشگاه گستره معنا در گالری پردیس ملت این فرصت را فراهم می‌کند که مخاطبان با آخرین دستاوردهای هنر معاصر و نسل تثبیت شده‌ای که بر مسند استادی نشسته‌ است آشنا شوند.

این نمایشگاه ضیافت رقص حروف و حجمی است که کلمات به خود گرفته و در سرریزشان فرمی متفاوت و سیال به خود می‌‌گیرند، معنا از خود عبور می‌کند و متکثر می‌شود و ذهن را به تاویل می‌کشد، هنرمند بر آن است معنایی​ را که بر شانه کلمات گذاشته می‌شود​ تعالی دهد، آن را از مدلول عبور دهد و مبدل به نشانه کند، نشانه جهانی دیگر که آدمی را از زندگی روزمره برمی‌کشد و همنشین زیبایی می‌کند؛ زیبایی‌ای که روح را تازه و جوان می‌گرداند.

منبتی افزود: موسسه تصویر شهر با درک این مهم، نمایشگاهی را تدارک دید که علاوه بر این‌که آثار فخیم و پرشوکت نقاشیخط، سینه‌آویز دیوارها می‌شوند آثار ارزشمند هنرمندان پیشکسوت مجسمه‌سازی نیز در جوار آن بر شکوه و جلال نمایشگاه بیفزاید و بدرستی تصویری اعجاب‌انگیز از رقص حروف و حجم را در منظر چشم مخاطب قرار بدهد.

نصرالله افجه‌ای هنرمند نقاشیخط برجسته ایران با سه اثر که یکی از آنها با عنوان «ذکر» با ابعاد 190×95 سانتی‌متر جلوه خاصی دارد در این نمایشگاه حضور دارد. او کیفیت آثار نمایشگاه گستره معنا را بالا دانست و گفت: این نمایشگاه در واقع مانند آلبومی از آثار نقاشیخط در کنار هم است که با ورق زدن آن می‌توان آثار مختلفی از هنرمندان را مشاهده کرد.

افجه‌ای در ادامه افزود: رکود بازار و بی‌اعتمادی هنرمندان نسبت به گالری‌ها باعث شده هنرمندان کمتر آثارشان را در اختیار گالری‌ها قرار دهند، اما گالری پردیس ملت مورد اعتماد و اطمینان هنرمندان است و با جایگاه و اعتباری که در بین هنرمندان دارد توانسته این آثار را گرد هم جمع‌آوری کند.

بهنام کامرانی، نقاش و مدرس هنر نیز در مورد نمایشگاه گستره معنا گفت: در سال‌های اخیر نقاشیخط ظهور تازه‌ای داشته و در این نمایشگاه آثاری از مهم‌ترین هنرمندان در زمینه نقاشیخط به نمایش گذاشته شده است و مخاطبان با بازدید از این نمایشگاه با گرایش‌های مختلف در این زمینه آشنا می‌شوند.

در این نمایشگاه آثار زنده‌یاد جوادی‌پور و مافی از آثار بسیار ارزشمندی هستند که به نمایش درآمده‌اند. آثار حجمی در کنار آثار نقاشیخط تنوع خوبی را در نمایشگاه به وجود آورده است هر چند​ بعضی از این آثار ارتباط مستقیمی به خط ندارند، اما از این جنبه که کارهای حجم و نقاشی کنار هم قرار دارند مورد توجه است.

عباس مشهدی‌زاده، مجسمه‌‌ساز پیشکسوت هم نمایشگاه گستره معنا را نمایشگاهی ستودنی نامید و گفت: این نمایشگاه حاصل تلاش گالری پردیس ملت است که قصد داشته نمایشگاهی در مواجهه خط و حجم برگزار کند. آثار حجم در این نمایشگاه کمتر و خط چشمگیرتر است. با کنار هم قرار داشتن آثار بیشتر حجمی و مجسمه‌های تندیس‌گونه که نقش‌های الفبایی دارند عبارت این نمایشگاه کامل‌تر می‌شد. می‌توان گفت اثر معروف «هیچ» پرویز تناولی در کنار چند اثر حجمی دیگر تکمیل‌کننده این نمایشگاه است.

در این نمایشگاه که توسط موسسه تصویر شهر سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران برپا شده است، آثار بزرگانی نظیر پرویز تناولی، سیدمحمد احصایی، نصرالله افجه‌ای، علی شیرازی، صداقت جباری و ... و زنده‌یادان رضا مافی، محمود جوادی‌پور، ایرج زند و ... به تماشا در آمده است که گوشه‌هایی از تجلی‌های خط زیبای فارسی در نقاشی و مجسمه‌های مدرنیستی و معاصر ایران محسوب می‌شود.

60 نقاشیخط و مجسمه از 29 هنرمند در این نمایشگاه به نمایش در آمده است که علاوه بر نام‌هایی که اشاره شد آثاری از اسدالله کیانی، عنایت‌الله نظری‌نوری، امیرصادق تهرانی، فریدون امیدی، عین‌الدین صادق‌زاده، ابراهیم الفت، هادی روشن ضمیر، گلناز فتحی، رضا یحیایی، کامبیز صبری، قدرت‌الله عاقلی، عذرا عقیق بخشایشی، مهسا کریمی‌زاده، سهند حسامیان، بهرام حنفی، محمدرضا ذبیح‌الله‌زاده، حسین عماد، کوروش گلناری، احمد محمدپور، فرزین هدایت‌زاده و محمدرضا یزدی نیز به معرض تماشا گذاشته شده است.

نگارخانه پردیس ملت در خیابان ولیعصر تهران، بزرگراه نیایش، روبه‌روی کردستان، مجموعه پردیس سینما، گالری ملت واقع است.

 وفادار به نستعلیق

علی شیرازی، هنرمند نوآور در زمینه نقاشیخط که او نیز با یک اثر تازه در این نمایشگاه حضور دارد، می‌گوید: نمایشگاه گستره معنا نسبت به نمایشگاه‌های دیگری که در گالری پردیس ملت برگزار شده گزیده‌تر بوده و در آن آثار نقاشیخط، مجسمه و کارهای حجمی به نمایش گذاشته شده است.

نقاشیخط چند دهه است که شناخته شده، اما در سال‌های اخیر به نوعی کشف مجدد شده و در منطقه به عنوان هنر اول معرفی شده است. می‌توان گفت در این نمایشگاه آثار هنرمندان جوان نسبت به دوره‌های قبل بهتر شده است البته جای چهره‌های غایبی هم در نمایشگاه به چشم می‌خورد که به دلیل گنجایش محدود نمایشگاه شرکت نداشته‌اند.

او درباره اثر بدون عنوانش با ابعاد 180×180 سانتی متر که با نستعلیق جلی آبی رنگ و نیز ریزنویسی‌ های سرخ‌رنگی که در لابه‌لای آن خودنمایی می‌کند، گفت: این کار جزو جدیدترین آثارم است. من در این اثر سعی کردم به زیبایی نستعلیق وفادار باشم، زیرا خط نستعلیق خطی ایرانی است و چهره ایرانی دارد و در دنیا شناخته شده است، لذا من سعی می‌کنم در کارهایم این خط را به شکلی نشان دهم.

سجاد روشنی - گروه فرهنگ و هنر