موسسات غیرمجاز همچنان دانشجو اعزام می‌کنند

بسیاری از کارشناسان آموزشی معتقدند که آمار خروج دانشجویان از کشور با آمارهای وزارت علوم مغایرت دارد و هرساله، بسیاری از داوطلبان بدون اطلاع وزارت علوم و حتی گاهی بدون آن‌که بخواهند در دانشگاه‌ های خارجی مورد تائید این وزارتخانه درس بخوانند، بار سفر می‌بندند و در دانشگاه‌های خارج از کشور تحصیل می‌کنند.

در بین این گروه از دانشجویان مهاجرت کرده، آنهایی که از دانش زبان خارجی بالاتری برخوردارند و درباره کیفیت علمی دانشگاه‌های مختلف جهان نیز آگاهی نسبی دارند، خودشان آستین بالا می‌زنند و برای تحصیل در آن دانشگاه خارجی ثبت‌نام می‌کنند.

این گروه از دانشجویان که معمولا در مقطع ارشد و دکتری درس می‌خوانند، برای تحصیل در دانشگاه‌های خارج از کشور، هزینه‌ای به موسسه‌های اعزام دانشجو پرداخت نمی‌کنند و درواقع، نان آگاهی‌شان را می‌خورند، اما بسیاری از داوطلبان تحصیل در خارج از کشور ـ بخصوص در مقطع کارشناسی ـ دست به دامان موسسه‌های اعزام دانشجو می‌شوند.

جالب است که درباره تعداد موسسه‌های اعزام دانشجو هم، آمار رسمی با غیررسمی از زمین تا آسمان متفاوت است.

وزارت علوم می‌گوید هم‌اکنون 191 موسسه اعزام دانشجو در کشور مجوز فعالیت دارند؛ اما اگر از همین موسسه‌های مجاز بپرسید، آنها دل خونی دارند و معتقدند ده‌ها برابر تعداد آمارهای رسمی، موسسه‌های اعزام دانشجوی غیرمجوزدار در سراسر کشور فعالیت می‌کنند.

فعالان این موسسه‌های غیرمجاز تحت عنوان مشاوره به داوطلبان تحصیل در خارج از کشور در مراکز آموزش عالی دولتی و غیردولتی، آموزشگاه‌های آزاد و حتی در آژانس‌های مسافرتی فعالیت می‌کنند ؛ بدون آن‌که از وزارت علوم مجوزی دریافت کرده باشند.

با توجه به این‌که مشتریان این موسسه‌ها نیز به طور مستقیم، هزاران داوطلبی هستند که به موسسات مجاز و غیرمجاز اعزام دانشجو مراجعه می‌کنند، به نظر می‌رسد که باید روند کنترل دقیق این موسسه‌ها در زمره اولویت‌های نخست مسئولان جدید وزارت علوم قرار بگیرد.

آن هم در شرایطی که با وجود تعداد زیاد مراجعه‌کنندگان به این موسسه‌ها و نبود نظارت‌های قوی، شمار زیادی از این داوطلبان، متحمل ضررهای مالی و روحی می‌شوند.

تخلف‌های ریز و درشت موسسه‌ها

تخلف موسسه‌های اعزام دانشجو، هم در موسسه‌های مجاز و هم در موسسه‌های غیرمجاز رخ می‌دهد؛ گرچه بدیهی است که تعداد و حجم تخلف موسسه‌های غیرمجاز، چند برابر مجازهاست.

حسن مسلمی نائینی، مدیرکل امور بورسیه و دانشجویان خارج از کشور وزارت علوم، به دلیل این‌که باید به شکایت‌های داوطلبان رسیدگی کند، اشراف بیشتری به تخلف این موسسه‌ها دارد؛ تخلف‌هایی که دانستن‌اش برای هر داوطلب تحصیل در خارج از کشور الزامی است.

نائینی در گفت‌و‌گو با جام‌جم عنوان می‌کند که برخی موسسه‌ها حق مشاوره و حق‌العمل بیشتری از داوطلب می‌گیرند؛ در حالی که حق‌العمل اعزام به خارج از کشور نباید بیشتر از شهریه یک ترم تحصیلی آن دانشگاه باشد.

همچنین از آنجا که برای تحصیل در مقطع دکتری و گاهی حتی مقطع کارشناسی ارشد لازم است که موسسه با استاد آن دانشگاه هم ارتباط داشته باشد، اما برخی موسسه‌ها به دروغ مدعی هستند که با استادان دانشگاه‌های مختلف در ارتباطند و می‌توانند برای دانشجوی مقطع تحصیلات تکمیلی پذیرش بگیرند که داوطلبان باید مواظب باشند در چنین دامی نیفتند.

نادر سرهنگی هم مدیر یکی از موسسه‌های مجاز اعزام دانشجوست که در گفت‌و‌گو با جام‌جم تاکید می‌کند برخی مدیران موسسه‌ها، مجوز موسسه را به چند نفر اجاره یا انتقال می‌دهند که باید مراجعان حواسشان باشد به این موسسه‌ها پا نگذارند و قبل از آن استعلام کنند.

علی‌محمد خان‌محمدی، مدیر کانون موسسه‌های اعزام دانشجو هم در گفت‌و‌گو با جام‌جم هشدار می‌دهد که دانشجویان فریب تبلیغات ماهواره‌ای موسسه‌های اعزام دانشجو را نخورند و قبل از هر اقدامی به سایت وزارت علوم مراجعه کنند و از فعالیت‌های قانونی موسسه اطمینان داشته باشند، زیرا در صورتی که موسسه‌ای مجوز داشته باشد و تخلف کند، ما می‌توانیم با آن موسسه برخورد و از حقوق داوطلب حمایت کنیم، اما در مراجعه به موسسه‌های غیرمجاز چنین کنترلی را نداریم.

به گفته خان‌محمدی، برخی موسسه‌های غیرمجاز با این بهانه که خوابگاه برای دانشجویان فراهم می‌کنند، آنها را به مناطق دورافتاده‌ای در حاشیه شهرها می‌فرستند که جای زندگی نیست و امنیت ندارد و دانشجو زمانی این را می‌فهمد که وارد آن خوابگاه می‌شود.

وزارت علوم: موسسه‌های مجاز تقویت می‌شوند

مسئول نظارت بر فعالیت موسسه‌های اعزام دانشجو، وزارت علوم است که البته این وزارتخانه از آبان سال 90، صدور مجوزها را با کمک کانون موسسه‌های اعزام دانشجو انجام می‌دهد و مدیران این کانون در مصاحبه با متقاضیان تاسیس موسسه‌های اعزام دانشجو به وزارت علوم کمک می‌کنند.

بنابراین جلوگیری از رشد قارچ‌گونه موسسه‌های غیرمجاز اعزام دانشجو در حیطه نظارت و وظایف اداره‌کل امور بورسیه و دانشجویان خارج از کشور وزارت علوم است و این اداره کل، همچنان مسئول رسیدگی به تخلف‌ها و شکایت‌های احتمالی است.

مدیرکل امور بورسیه و دانشجویان خارج از کشور ضمن تائید موسسه‌های غیرمجاز اعزام دانشجو می‌گوید: ما هر ساله فهرست موسسه‌های مجاز اعزام دانشجو را در سایت وزارت علوم منتشر می‌کنیم و اطلاعات برخی موسسه‌های غیرمجاز اعزام دانشجو را هم به دادستانی می‌دهیم، اما دادستانی برخورد جدی با این موسسه‌ها ندارد.

نائینی تاکید می‌کند که وزارت علوم فقط می‌تواند فهرست این موسسه‌های غیرمجاز را در اختیار مراجع قضایی قرار دهد و نمی‌تواند که خودش مستقیم با این موسسه‌ها برخورد کند، اما با این حال تلاش کرده‌ایم که طی چند سال اخیر برای خشکاندن ریشه این موسسه‌های غیرمجاز، از موسسه‌های مجاز اعزام دانشجو، حمایت بیشتری به عمل بیاوریم و تعداد موسسه‌های مجاز را هم افزایش بدهیم.

به بیان دیگر، اکنون شاهد هستیم که از یک سو وزارت علوم، هر ساله فهرست برخی موسسه‌ های غیرمجاز اعزام دانشجو را در اختیار دادستانی قرار می‌دهد، اما دادستانی در برخورد با این موسسه‌ها، قاطعیت به خرج نمی‌دهد و در این شرایط طبیعی است که روز به روز شاهد افزایش تعداد این موسسه‌های غیرمجاز باشیم؛ گرچه وزارت علوم می‌گوید که برای مقابله با غیرمجازها، همچنان سیاست افزایش تعداد صدور مجوز موسسه‌های اعزام دانشجو را ادامه خواهد داد.

البته نباید فراموش کرد که افزایش تعداد موسسه‌های مجاز اعزام دانشجو در کشور طی چند سال اخیر، به نفع وزارت علوم هم بوده است؛ یعنی با توجه به این‌که وزارت علوم در سال‌های گذشته مجبور بود ارز دانشجویی را خودش به صورت مستقیم بین دانشجویان توزیع کند که فرآیند سخت و طولانی برای وزارتخانه و دانشجو به حساب می‌آمد، اما حالا همین موسسه‌های اعزام دانشجو، عصای دست وزارت علوم شده‌اند و ارز دانشجویی را بین داوطلبان سراسر استان‌ها توزیع می‌کنند.

امین جلالوند - گروه جامعه