بوی جوی مولیان ناید همی

دکتر سید کامران کامروا متخصص گوش و حلق و بینی و سر و گردن و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران به جام‌جم می‌گوید: بوها از مخاط بینی، مستقیم به مغز منتقل می‌شوند، ولی بر اثر برخی اتفاق‌ها مخاط بینی خیلی سریع می‌تواند تغییر کند یا حتی تخریب شود و حس بویایی از بین برود.

دکتر کامروا توضیح می‌دهد: بوها برای این‌که از بینی به پیازهای بویایی و مغز برسد و درک شود، مراحلی را طی می‌کند. اگر هرکدام از این مراحل مختل شود، شما حس بویایی‌تان را از دست می‌دهید.

ضربه به سر، اولین عامل

شایع‌ترین عامل از دست رفتن حس بویایی که زیاد هم دیده می‌شود، ضربه به سر است.

دکتر کامروا می‌گوید: وقتی ضربه‌ای به سر وارد می‌شود، اعصابی که از بینی به مغز می‌رود و به‌صورت شبکه است، ممکن است شکسته شود و تغییراتی روی سیستم عصبی ایجاد کند که به قطع عصب یا تخریب آن منجر می‌شود.

او ادامه می‌دهد: این اتفاق در کسانی که ضربه مغزی می‌شوند، شایع است و در بسیاری از این بیماران پیاز بویایی یا قسمتی از مغز که مربوط به تحلیل این حس است، از بین می‌رود.

سرماخوردگی می‌تواند بویایی را از بین ببرد

اتفاق ناگهانی دیگری که جدی است و بویایی را از بین می‌برد، معمولا در دهه چهارم و پنجم زندگی رخ می‌دهد، آن هم بر اثر یک سرماخوردگی.

این متخصص گوش و حلق و بینی با بیان این نکته می‌افزاید: گاهی فرد سرما می‌‌خورد و حس بویایی‌اش به طور موقت ضعیف می‌شود، ولی پس از بهبود، به حالت اول برمی‌گردد؛ ولی در 10 درصد افراد در این سنین، بویایی برای مدتی و در حدود 1.5 درصد آنها، کلا از بین می‌رود و هرگز دوباره برنمی‌گردد.

دکتر کامروا درباره علت این اتفاق می‌گوید: برخی معتقدند در این شرایط، کل پوشش مخاط بینی از بین می‌رود و برخی می‌گویند عصب بویایی بر اثر التهاب از بین می‌رود.

به گفته او، حس بویایی بر اثر پیری از بین می‌رود یا کمتر می‌شود؛ هم به دلیل از دست دادن مخاط بینی و هم این‌که عصب‌ها قدرت قبل را ندارند. در این صورت بویایی به هیچ وجه قابل برگشت نیست.

بیماری‌هایی که بویایی را از بین می‌برند

دکتر کامروا با اشاره به این‌که مبتلایان بیماری دمانس یا زوال عقل و برخی بیماری‌های ژنتیکی حس بویایی ندارند یا حس بویایی‌شان را از دست می‌دهند، ادامه می‌دهد: برخی بیماری‌های هورمونی مثل «هایپوگنادیسم» که در آن غدد جنسی دچار زوال‌ می‌شوند و بیماری‌های تیروئید (چون می‌تواند روی رشد سیستم عصبی تاثیر بگذارد)، در از دست رفتن بویایی بی‌تاثیر نیستند.

این استاد دانشگاه می‌افزاید: برخی انواع سرطان‌ها، صرع، مننژیوم، ‌تومورهای هیپوفیز، مغزی و بافتی هم حس بویایی را نشانه می‌روند. علاوه بر این، بویایی کسانی که دچار ایدز می‌شوند کاهش شدید پیدا می‌کند یا کاملا از دست می‌رود.

مواد سمی هم بویایی را تعطیل می‌کند

به گفته دکتر کامروا، مواجهه با مواد سمی باعث کاهش بویایی یا از دست رفتن آن می‌شود. حتی برخی مواد دندانپزشکی مثل فرمالین می‌تواند حس بویایی را از بین ببرد. پس برای دندانپزشکان که در معرض خطر هستند، مهم است که از این موضوع آگاه باشند.

بیماری‌های روانپزشکی و بویایی

مبتلایان اسکیزوفرنی، افسردگی و... هم دچار اختلال بویایی یا از بین رفتن این حس می‌شوند. دکتر کامروا می‌گوید: بیماران روانی از لحاظ حس بویایی دو دسته‌اند؛ یا بوها را حس نمی‌کنند یا بویی که حس می‌کنند، متفاوت است؛ مثلا با حس بوی قهوه، ممکن است بگویند چه بوی بدی! یعنی حس‌شان واقعی نیست.

بیماری‌های مادرزاد و از دست رفتن بویایی

این متخصص گوش و حلق و بینی می‌گوید: برخی بیماری‌های مادرزاد و ژنتیک هم باعث می‌شود فرد حس بویایی نداشته باشد که معمولا ناشی از اختلال‌ غدد در زمان تولد یا جنینی یا آسیب‌ هایی است که در زمان تولد به آنها وارد می‌شود. گاهی هم عفونت‌ تنفسی که در بدو تولد ایجاد می‌شود، بر این مساله تاثیرگذار است.

او ادامه می‌دهد: معروف‌ترین نشانگانی که به اختلال بویایی مادرزادی منجر می‌شود، نشانگان «کالمن» است.

پیشگیری ممکن است؟

دکتر کامروا در پاسخ به این پرسش می‌گوید: هر چیزی که مخاط بینی را از بین ببرد، از سموم شیمیایی گرفته و تاثیر آن بر کسانی که در کارخانه‌های تولید سم کار می‌کنند تا سرماخوردگی و ضربه‌ها و هر آنچه تا اینجا برشمردیم، می‌تواند این حس را مختل کند. برای برخی از این مشکلات راه پیشگیری وجود دارد و برای برخی نه.

وی به نکته مهمی اشاره می‌کند: نکته مهم این است که اگر به چیزهایی که به طور موقت بویایی را از بین می‌برد توجه نشود، دائمی خواهدشد. افرادی که به انحراف بینی، سینوزیت دائم، رینیت آلرژیک (التهاب بینی) مبتلا هستند، کسانی که پولیپ، توده‌های خوش‌خیم یا بدخیم بینی دارند، اگر به درمان مشکل‌شان بی‌توجهی کنند، حتما پس از مدتی دچار مشکل تنفسی و بویایی دائم خواهندشد.

مثلا در مبتلایان انحراف بینی چون محل عبور هوا و بوها از داخل بینی است، اگر قسمت انتهایی شاخک میانی بسته باشد، بویایی افت پیدا می‌کند. وی می‌افزاید: گاهی این بیماری‌ها با جراحی بهبود می‌یابد. البته اگر در آندوسکوپی سینوس یا جراحی زیبایی مخاط بینی آسیب ببیند یا بیش از حد برداشته شود، صدمه جدی به بویایی خواهد زد.

این استاد دانشگاه معتقد است: مصرف بعضی داروها هم باعث کم شدن حس بویایی می‌شود، ولی وقتی دوز دارو کمتر یا مصرف آن قطع می‌شود، همه چیز به حالت اول برمی‌گردد. در تجویز و مصرف این دارو باید دقت زیادی داشت و با پزشک مشورت کرد، ولی گاهی برخی داروها می‌تواند صدمه‌ جدی وارد کند. البته تست‌های بویایی هم برای بررسی وضع حس بویایی وجود دارد که اگر کسی حس می‌کند کمتر متوجه بوها می‌شود، با مراجعه به مراکز دانشگاهی گوش و حلق و بینی می‌تواند این تست‌ها را انجام دهد.

زهرا سادات صفوی‌سهی‌ - جام‌جم