جام‌جهان‌نمای ‌تلویزیون ‌در انتظار شهرک فیلمسازی

علی دارابی معاون سیما ضمن تاکید بر توسعه تجهیزات و امکانات شهرک غزالی ـ که یادگاری ماندگار علی حاتمی و هزاردستان است ـ از احداث شهرک جدید تلویزیونی به وسعت هزار هکتار خبر داد که به قطب سینمایی کشور بدل می‌شود. این شهرک بسیاری از نیازهای فیلمسازی کشور را به لحاظ لوکیشن‌های متفاوت، استودیوها و امکانات فنی و جلوه‌های ویژه مرتفع خواهد کرد. واقعیت این است که بسیاری از سریال‌های تاریخی، فاخر و حتی تله‌فیلم‌ها و مجموعه‌هایی که به تاریخ دوران معاصر تعلق دارد، به دلیل فقدان لوکیشن و طراحی صحنه مناسب با کندی در فرآیند تولید مواجه می‌شود یا نیازمند هزینه‌های زیادی است که بعد از اتمام سریال و خراب شدن لوکیشن و ماکت‌های سینمایی سرمایه‌های زیادی را هدر می‌دهد.

این اتفاق نه‌تنها درباره مجموعه‌های تاریخی بلکه درباره مجموعه‌هایی که قرار است به دهه 60 یا اوایل انقلاب بپردازد نیز صدق می‌کند. فارغ از این‌که این لوکیشن‌ها و بازسازی موقعیت‌های تاریخی از ملزومات دراماتیکی و ساختاری اثر به حساب می‌آید واجد کارکرد خاطره‌بازی و نوستالژی برای مخاطب هست؛ مثلا یکی از جذابیت‌های سریال‌ وضعیت سفید و در چشم باد، همین بازسازی خاطره‌انگیز موقعیت شهری در دهه 60 بود.

یک مجموعه نمایشی صرفا به فیلم یا بازیگران و کارگردان‌هایش محدود نمی‌شود. فرآیند تولید فیلم و شیوه‌های ساخت آن، بخشی از یک پروژه سینمایی ـ تلویزیونی است که اهمیتی کمتر از عناصر روی پرده ندارد. وقتی می‌گوییم صنعت سینما، از چیزی سخن می‌گوییم که ساختار و سازمان پیچیده و چندلایه‌ای دارد و در یک تقسیم‌بندی کلی به دو بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تقسیم می‌شود.

تجهیزات سینمایی از دوربین و وسایل حرکتی و سینه‌موبیل گرفته تا سالن‌های سینما و دستگاه آپارات و پرده نقره‌ای بخشی از همین سخت‌افزارهای فیلمسازی هستند که بدون آنها چرخه این صنعت نمی‌چرخد. بدون شک لوکیشن و فضاسازی سینمایی نیز از این دایره بیرون نیست و قطعا ساخت شهرک‌های سینمایی که از موقعیت، امکانات و استانداردهای فیلمسازی برخوردار است و تولید و ساخت یک اثر سینمایی یا تلویزیونی را تسهیل می‌کند، یک ضرورت حرفه‌ای برای این صنعت است که البته در بالابردن کیفیت شاخصه‌های توسعه فرهنگی نیز تاثیر می‌گذارد.به عبارت دیگر سینما علاوه بر فیلمنامه خوب و بازیگر حرفه‌ای و فیلمساز کاربلد به مکانی ویژه برای تولید فیلم هم نیازمند است.

وقتی به صنعت سینمایی کشورهایی که در هنر هفتم، نام‌آور و پیشرو هستند نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم تا چه اندازه به ساخت و ساز شهرک‌های سینمایی اهمیت می‌دهند، چنانچه سینمای آمریکا بشدت به شهر سینمایی هالیوود وابسته بوده، با تکیه بر ظرفیت‌های آن رشد کرده است. واقعیت این است که اگر ساخت سالن‌های مجهز و مدرن سینما برای بهتر دیدن و کیفیت خوب نمایش مهم است، ساخت شهرک‌های تلویزیونی نیز در تهیه و تولید فیلم‌ها و سریال‌های باکیفیت و ارزشمند یک ضرورت است و این دو بی‌ارتباط با هم نیستند.

در حقیقت هر دوی آنها بر اهمیت و ضرورت مکان مناسب برای سینما تاکید دارند، یکی برای بهتر دیدن و دیگری برای بهتر ساختن. اگر قصد بر این است که سریال‌سازی در ایران به استانداردهای تولید برسد و البته بحران مخاطب آن نیز حل شود، باید در ساخت و گسترش شهرک‌های سینمایی اهتمام بیشتری داشت. درواقع ساخت شهرک‌های سینمایی ـ تلویزیونی کمک به ایجاد یک نوع تمرکززدایی در تولید فیلم است. مثلا ساخت شهرک سینمایی غزالی به همت مرحوم علی حاتمی برای ساخت سریال هزاردستان چقدر در تسریع و تسهیل ساخت سریال‌ها و فیلم‌های تاریخی دیگر نقش داشت و بعدها سریال‌هایی مثل مردان آنجلس و کارآگاه علوی و کیف انگلیسی نیز در آنجا تولید شد.

باید توجه داشت که این شهرک‌ها و ساختار و معماری آن با ژانر و گونه‌های فیلمسازی نسبت مستقیمی دارد. ما انواع شهرک‌های سینمایی را داریم که هر کدام با توجه به ژانر فیلم، کارکردهای ویژه خود را دارد.مثلا شهرک سینمایی دفاع مقدس مشخصا برای ساخت آثار جنگی یا شهرک غزالی برای تولید کارهای تاریخی مناسب است یا به بهانه ساخت مختارنامه، شهرک سینمایی مختار در احمدآباد مستوفی نیز به مکانی برای ساخت آثار مذهبی بدل شده است اما لزوما شهرک‌های فیلمسازی برای یک ژانر معین، کارآیی ندارد یعنی در کنار شهرک‌های تخصصی به شهرک‌های عمومی‌تری هم نیاز است تا در ساخت فیلم‌ها و سریال‌های اجتماعی و روتین بتوان از ظرفیت و امکانات آن استفاده کرد. این کار موجب می‌شود مثلا به جای هزینه‌های کلان برای اجاره لوکیشن و مشکلاتی که سر صحنه وجود دارد، از لوکیشن‌های از پیش طراحی شده و فضاسازی‌های آماده ـ‌که البته قابلیت دکورسازی و تغییر لوکیشن را هم داشته باشد ـ استفاده می‌شود که این کار هم فرآیند تولید فیلم را برای عوامل پشت صحنه و حتی بازیگران آسان‌تر کرده و هم در وقت و هزینه صرفه‌جویی می‌کند. البته هیچ لزومی هم ندارد که همه این شهرک‌های سینمایی ـ تلویزیونی در پایتخت متمرکز شود. مثلا می‌توان چند شهر بزرگ یا چند منطقه جغرافیایی مناسب در نقاط مختلف کشور را در نظر گرفت و در هرکدام با توجه به ویژگی‌های شهری و طبیعی، شهرک ویژه‌ای ساخت، مثلا ممکن است منطقه‌ای در خراسان برای ساخت آثار مذهبی مناسب باشد، لذا در آنجا شهرک سینمایی مخصوصی ساخته می‌شود که بتدریج موجب می‌شود، هر کدام از این مناطق به قطب‌های سینمایی بدل شوند، ضمن این‌که خود این شهرک‌ها می‌توانند به محلی برای بازدید مردم هم تبدیل شود تا آنها با حضور در این مکان‌ها و فضاهای سینمایی از نزدیک با این هنر آشنا شوند و آن را عملی‌تر تجربه کنند.

از سوی دیگر با توجه به سیاست‌های رسانه ملی در ساخت سریال‌های فاخر و تاریخی، ضرورت ساخت این شهرک و شتاب در آن بیشتر می‌شود، چنانچه دارابی در این نشست تاکید کرد، نگاه تلویزیون به تولید آثار منظومه‌ای و درازمدت است و بر لزوم ساخت سریال‌های طولانی 60 تا 90 قسمتی تاکید شده که همه اینها شاید بیش از هر چیز مستلزم احداث شهرک سینمایی تلویزیون است؛ شهرکی که همچون جام‌جهان‌نما می‌تواند تصویر زیباتری از قابلیت‌ها و توانمندی‌های رسانه ملی را در عرصه تولیدات نمایشی به نمایش بگذارد.

سیدرضا صائمی / جام جم