حرم رضوی امسال میزبان 150 هزار زائر پیاده خواهد بود

زائرانی که به مشهد می رسند در 76 مکان مختلف شامل مدرسه و حسینیه اسکان می یابند و در این منزلگاه های موقت غبار خستگی را از تن می زدایند. دلدادگان مکتب رضوی در روز شهادت امام مهربانی ها به شوق دست های گرمش، سرمای جاده ها را به جان می خرند و پای در مسیری پرخاطره و پرمخاطره می گذارند.  آنها در طول راه این بیت از شعر سعدی را زیر لب زمزمه می کنند که « گر در طلبت رنجی ما را برسد شاید/ چون عشقِ حَرَم باشد سهل است بیابان‏ها»

استقرار ایستگاه های صلواتی در محدوده 600 کیلومتر اطراف حرم رضوی

جمعیت خدمتگذار زائران پیاده هم اکنون به ده ها هزار نفر در طول 600 کیلومتر جاده های منتهی به مشهد خدمات می دهد. این خدمات شامل مواردی همچون پذیرایی، اسکان، دارو، امنیت، تردد و خدمات فرهنگی می شود. 12 سازمان و نهاد عضو معاونت ستاد تسهیلات زائران استان و معاونت هماهنگی زائران استانداری خراسان رضوی هستند که همه این ها در موضوع ارائه خدمات به زائران پیاده با این نهاد مردمی همکاری می کنند.

توزیع بن غذای متبرک مهمان‌سرای حضرت بین زائرین پیاده در این مسیرها به صورت تصادفی انجام می شود. به گفته معاون امور زائران و اماکن متبرکه آستان قدس رضوی، 25 هزار مترمربع فضای سرپوشیده آمادگی پذیرش بیش از 100 هزار نفر با  تامین 300 هزار وعده پذیرائی صبحانه، نهار، شام و میان وعده را دارد.

با مجید مذهبی، دبیر جمعیت خدمتگذار زائران پیاده حضرت امام رضا (ع) در چند قدمی حرم رضوی همصحبت می شوم. دفتر مرکزی این جمعیت در میدان بسیج مشهد و در نزدیکی حرم امام رضا (ع) واقع شده است.

این دفتر جایی است که مردم برای اهدای نذوراتشان به آن مراجعه می کنند و از خادمان دفتر می خواهند که این نذورات صرف هزینه های اسکان و پذیرایی از زائران پیاده شود.

او در حالی که فهرست صفحات پرونده اسکان زائران در مشهد را مرتب می کند درباره اهداف تشکیل این نهاد مردمی توضیح می دهد و به «جام جم» می گوید: جمعیت خدمتگزار زائران پیاده حضرت امام رضا (ع) یک تشکل کاملا مردمی است که با هف تکریم زائر پیاده امام هشتم در ایام شهادت ایشان تشکیل شده است.

در سال 1381 برخی از دوستان به صورت فردی در ایستگاه های صلواتی به زائران خدمت می کردند ولی نیازهای زائر فراتر از یک ایستگاه صلواتی بود. وقتی زائر به آن ایستگاه ها می رسید فقط پذیرایی می شد ولی کسی به نیازهای بهداشتی و درمانی او توجهی نمی کرد.

پای خیلی از زائران پیاده آسیب می دید و این افراد نیاز به درمان و پانسمان داشتند. ما به این فکر افتادیم که گروهی باید دور هم جمع شوند و برای ارتقای امکانات ایستگاه ها کمر همت ببندد.

امیدواری برای بین المللی شدن طرح زائران پیاده

آمارها حکایت از روند افزایشی و صعودی نمودار تعداد زائران پیاده از سال 1380 تا کنون دارند. 23 هزار و 198 نفر در سال 1382 با پای پیاده به سمت مشهد حرکت کرده اند. این رقم در سال بعد به عدد 37 هزار نفر رسیده است.

بیشترین سیر صعودی بین سال های 1386 تا 1387 اتفاق افتاده که جمعیت از 48 هزار به 85 هزار نفر رسیده است.

مجید مذهبی پیش بینی می کند که امسال 150 هزار نفر با پای پیاده راهی مشهد الرضا شوند. او در این رابطه می گوید: سال گذشته شاهد ورود 136 هزار نفر به مشهد بودیم. در سال های آینده با گرم تر شدن هوا حتما تعداد زائران بیشتر خواهد شد.

ما از الان داریم برای جمعیتی میلیونی برنامه ریزی می کنیم. امیدواریم در آینده این طرح بین المللی بشود. الان زائرانی داریم که از عراق همراه کاروان های پیاده می شوند. از هندوستان و پاکستان هم افرادی هستند که برای تشرف پیاده اعلام آمادگی کرده اند.

او که آمار دقیقی از تعداد زائران پیاده هر یک از محورهای استان دارد توضیح می دهد: سال گذشته 65 هزار نفر از محور قوچان به مشهد مشرف شدند. 16 هزار نفر هم از استان های خراسان شمالی و گلستان به سمت مشهد حرکت کردند.

مذهبی ادامه می دهد: در جاده ها تعدادی ایستگاه صلواتی داریم که غالبا خادمان حرم جزو کارکنانش هستند. یکی از مجهزترین ایستگاه های ما در جاده قوچان واقع شده که در آنجا در 14 تنور برای مسافران نان داغ پخته می شود.
ماساژ درمانی و حمام از دیگر خدمات ارائه شده در این ایستگاه است. ایستگاه های مُلک آباد و میقات الرضا هم امکانات خوبی دارند و روازنه به ترتیب 6 هزار و 3 هزار نفر را اسکان می دهند.
دبیر جمعیت خدمتگذار زائران پیاده به افراد خاصی اشاره می کند که هر سال با این کاروان ها همراه می شوند. او می گوید: جالب است بدانید که 2 درصد زائران را کودکان تشکیل می دهند. این ها سر دوش پدرشان می نشینند و می آیند. افراد مسن بالای هفتاد سال هم داشته ایم. عده ای جانباز و معلول هستند و با ویلپچر مسیر را طی می کنند. البته خیلی ها هم هماهنگی های لازم با تشکل ما را انجام نمی دهند و خودشان به مشهد می آیند.
مذهبی اضافه می کند: سال گذشته یک کاروان در برف و بوران گیر کرده بود که نیروهای امدادی هلال احمر به کمک شان رفتند. امسال به مدیران کاروان آموزش دادیم که پتو همراه داشته باشند و یک خودروی تدارکات کاروان را همراهی کند.

از شاه عباس صفوی تا مرحوم ابوترابی، زائران پیاده در مسیر تاریخ

آیین تشرف زائران پیاده به حرم مطهر امام رضا(ع) سال گذشته در هفتمین اجلاس شورای سیاست‌گذاری ثبت آثار کشور، در فهرست میراث معنوی «ثبت ملی» شد و همین مساله اهمیت برنامه ریزی فرهنگی برای اجرای باشکوه تر آن را بیشتر می کند.

رضا سلیمان نوری، پژوهشگر و کارشناس ارشد ایران شناسی که چندین بار زیارت پیاده به مشهد را تجربه کرده درباره تاریخچه این سفرهای معنوی به جام جم می گوید: فرهنگ تشرف پیاده به حرم جزو سنت های قدیمی زیارت محسوب می‌شود که مغفول واقع شده است. در بین حاکمان شاه عباس دوم، معروف ترین شاه صفوی اولین زائری بود که با پای پیاده خودش را از اصفهان به مشهد رساند. در یکی از این سفرها شیخ بهایی نیز شاه عباس را همراهی کرد. ورود کاروان های پیاده بصورت منظم تا دوران شاه سلطان حسین سوم ادامه داشت. در عصر قاجار این سفرها دوباره رونق گرفت و در عصر رضاخانی تعطیل شد.

 به گفته این پژوهشگر ایران شناسی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی افرادی همچون مرحوم ابوترابی بصورت پراکنده به مشهد مشرف می شدند؛ اما در ده سال گذشته یعنی از ابتدای دهه هشتاد مسوولان استانی به فکر ساماندهی این سفرهای زیارتی افتادند و نظم و ترتیبی به آن بخشیدند.

او ادامه می دهد: «در بین مذاهب دنیا چهار سفر گردشگری با پای پیاده دیده می شود که دو سفر باشکوه آن متعلق به شیعیان جهان است. در روز اربعین همه شیعیان خودشان را با پای پیاده به کربلا می رسانند. دومین تجمع پیاده شیعیان سفر به مشهد در روز وفات حضرت امام رضا (ع) است. در اسپانیا مسیحیان جهان به زیارت فاطیما می رسانند و تا یک کلیسای معروف پیاده روی می کنند. یهودیان نیز در یکی از اعیاد مذهبی شان به بیت المقدس می روند.»

در این روزهای معنوی کاروان های کوچک و بزرگ که هر کدام اهل یکی از شهرها و روستاهای ایران هستند، شب های تاریک را با خیالی آرام می‌گذرانند؛ چون ایمان دارند که صبح امید انتظارشان را می کشد و پس از غلبه بر مصائب شیرین سفر به ایستگاه نور و روشنایی خواهند رسید. انگار که هر چه جاده های انتظار طولانی تر و سردتر باشد لحظه وصال رویایی تر و دلپذیرتر می شود. زائران با خراش پا و تاول دل طول جاده ها را طی می کنند تا خودشان را به چشمه زلال معرفت برسانند. مهم این است که پا در این مسیر بگذاری و از سوز هوای بس ناجوانمردانه سردش نهراسی، پس از آن راه خود به تو خواهد گفت که «چون باید رفت». کافی ست به هدف مقدست ایمان داشته باشی؛ آنگاهه شوق زیارت گام هایت را استوارتر می کند و  حرارتش سوز سرما را به دست فراموشی می سپارد. 

احسان رحیم زاده - جام جم