بی‌آبی گریبان شالیکاران را هم گرفت

دبیرکل خانه کشاورز ایران از جمله افرادی است که معتقد است در شرایط کنونی که بیلان منفی سفره‌های آب زیرزمینی به حدود 11 میلیارد متر مکعب در سال رسیده است، باید سهم بخش کشاورزی از منابع آبی را از حدود 85 میلیارد مترمکعب به حدود 70 میلیارد متر مکعب رساند که این امر با کاهش یا توقف کامل تولید محصولاتی همچون برنج بویژه در مناطقی بجز استان‌های شمالی کشور امکان‌پذیر است.

عیسی کلانتری با بیان این‌که نمی‌توانیم در استان‌هایی همچون خوزستان، فارس و اصفهان که با مشکل کمبود آب مواجه است، کشت دوم برنج را رونق دهیم، می‌گوید: تولید هر محصول کشاورزی که از نظر اقتصاد آب توجیه نداشته باشد، نباید حمایت شود، زیرا باید بدانیم خودکفایی در همه محصولات کشاورزی نه تنها اهمیت ندارد، بلکه در اولویت‌های مهم کشور هم نیست، بلکه باید دقت کنیم که آب شیرین را در چه بخش‌هایی می‌توانیم هزینه کنیم که اقتصاد کشور بهتر و بیشتر رونق پیدا کند؛ بنابراین باید کشت این محصول در این استان‌ها متوقف شود.

اما جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج کشور با توقف کامل کشت برنج در این مناطق موافق نیست و دراین‌باره به ایسنا می‌گوید: حتی در استان‌های خوزستان و سیستان که با مشکل کمبود منابع آبی مواجه است، در مناطقی و دقیقا در فصل کشت برنج، آب‌های روانی وجود دارد که می‌توان از آنها برای کشت برنج استفاده کرد؛ پس باید کشت این محصول مهم در این استان‌ها مدیریت شده و کاهش یابد نه این‌که متوقف شود.

مدیر جهاد کشاورزی اهواز در استان خوزستان نیز به عنوان سومین استان تولیدکننده برنج در کشور درباره ضرورت تولید برنج در این استان با توجه به میزان بالای آب مصرفی آن، به جام‌جم می‌گوید: الگوی کشت محصولات در این استان کاملا حساب شده و براساس میزان آبی است که از سوی سازمان آب و برق استان به جهادکشاورزی اعلام می‌شود، بنابراین تولید برنج براساس این الگو و فقط در مناطقی صورت می‌گیرد که مشکل کم‌آبی وجود نداشته باشد، به طور مثال در سال گذشته کشاورزی، کشت برنج به دلیل کم‌آبی در شهرستان‌های اطراف رود کرخه همچون شوش، دشت آزادگان، اهواز ،حمیدیه و هویزه ممنوع اعلام شد.

عبدالرضا نیسی تاکید می‌کند که باید این مساله را در نظر داشت که خوزستان در انتهای مسیر رودخانه‌ها واقع شده و اگر از آب این رودخانه‌ها استفاده نشود، این آب‌ها بدون استفاده راهی دریا خواهد شد، بنابراین کشاورزی و کشت برنج در این منطقه نه تنها موجب کم‌آبی نمی‌شود، بلکه راهکاری است برای استفاده بهینه از آب‌هایی که به دریا سرازیر می‌شود.

زندگی برنجکاران در گرو کشت محصول برنج

به گفته یک کارشناس برنج سازمان جهاد کشاورزی فارس امسال حدود 49 هزار هکتار زمین در این استان زیرکشت برنج رفت که نسبت به سال گذشته 226 درصد افزایش داشته است.

حسن ابراهیم‌پور با اشاره به تولید افزون بر ۱۶۰ هزار تن برنج از این اراضی در 13 شهرستان این استان، با توقف تولید برنج در این استان با انگیزه کمبود منابع آبی، مخالفت و تاکید می‌کند: توقف تولید برنج در این استان به دلیل ارتزاق بسیاری از کشاورزان از این راه،‌ عملا امکان‌پذیر نیست،‌ اما شاید بتوان با مدیریت منابع آب مانند کشت مکانیزه و کاهش تولید در برخی مناطق و در حد متعارف، جلوی هدررفت آب در تولید این محصول را گرفت.

وی با بیان این‌که برنج تولیدی در استان فارس به مصرف داخلی رسیده و می‌تواند احتیاج تمام مردم استان را تامین کند،‌ در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: آب مورد نیاز آبیاری شالیزارهای استان معمولا از طریق آب‌های روان و منابع آبی پشت سدهای استان تامین می‌شود که این امر نگرانی از کاهش منابع آب زیرزمینی را کاهش می‌دهد.

این کارشناس مسئول با اشاره به این‌که عمده برنج استان در مرودشت تولید می‌شود و بیشتر ساکنان این منطقه کشاورزان برنجکار هستند، تاکید می‌کند: بسیاری از این برنجکاران، شغل دیگری ندارند و محصول دیگری هم کشت نمی‌کنند و فقط سالی یک بار با تولید برنج ارتزاق می‌کنند که در صورت توقف تولید، معلوم نیست از چه راهی باید زندگی خود را تامین و اداره کنند.

به گفته ابراهیم‌پور، مدیریت منابع آب در کشاورزی از طریق توسعه کشت مکانیزه و استفاده از طرح‌های آبیاری قطره‌ای، آبیاری تناوبی و سامانه تیپ در شالیزارها، بهترین راهکار برای رفع مشکل کم‌آبی است و در همین زمینه امسال کشت مکانیزه برنج در شهرستان‌های مرودشت، سپیدان، رستم، ممسنی و پاسارگاد در سطح 9803 هکتار صورت گرفت که سبب کاهش 30 تا 50 درصدی مصرف آب برای تولید محصول برنج شد.

تضمین بدهید، برنج نمی‌کاریم

برخلاف دو استان فارس و خوزستان، اصفهانی‌های برنجکار که در سال‌های اخیر طعم خشکسالی، کم‌آبی و کاهش شدید تولید را بیش از هر استانی چشیده‌اند، ظاهرا با توقف کشت این محصول و جایگزینی آن با محصول مناسب دیگر مشکلی ندارند. این موضوعی است که نماینده مردم فلاورجان به عنوان قطب تولیدکننده برنج در اصفهان مطرح و در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: کشاورزان این شهرستان اصراری برای تولید برنج آن هم در زمانی که مشکل شدید کم‌آبی و خشکی زاینده‌رود مطرح است، ندارند، با این شرط که الگوی کشت دیگری از سوی جهاد کشاورزی به کشاورزان معرفی شود که تضمینی برای خرید آن نیز وجود داشته باشد.

سیدناصر موسوی لارکانی با بیان این‌که کشاورزان فقط خواهان گذران زندگی‌ خود هستند و فرقی نمی‌کند با کشت چه محصولی این مساله صورت بگیرد، می‌گوید: این خواسته با جهاد کشاورزی و دیگر مقامات استان مطرح شده است، اما هنوز هیچ پاسخی دریافت نشده و این در حالی است که کشاورزان این شهرستان حدود پنج سال است که هیچ محصولی کشت نکرده‌اند و اکنون برای پرداخت خسارت، به ازای هر هزار متر زمین،‌ 6000 تومان به آنها پرداخت شده است.

به هر روی هیچ شکی نیست که با توجه به بحران آب ایجاد شده که به گفته مسئولان در سال آینده تشدید خواهد شد، باید مدیریت کامل و دقیقی در بخش تولید محصولات کشاورزی و تغییر الگوی کشت بر مبنای تولید محصولاتی که به آب کمتری نیاز دارد صورت گیرد، اما کارشناسان و مسئولان تصمیم‌گیر باید به این نکته مهم نیز توجه داشته باشند که بخش بزرگی از جامعه روستایی کشور ما را کشاورزان تشکیل می‌دهند و ممنوعیت تولید برخی محصولات بدون ارائه راهکار و الگوی کشتی مناسب، فقط ضربه زدن به ریشه کشاورزی و خشکاندن جوی باریک زندگی این قشر زحمتکش خواهد بود.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران