اکراین: آوردگاه 2 قدرت جهانی

پس از برکناری یانوکوویچ، رئیس‌جمهور روس‌گرای اکراین توسط مجلس آن کشور، دولت روسیه با درخواست نخست‌وزیر منطقه خودمختار کریمه، بدون شلیک حتی یک گلوله، نیروهای نظامی خود را وارد این جزیره کرد.

کریمه، شبه‌ جزیره‌ای در شمال ساحل دریای سیاه است. این منطقه بخشی از اکراین بوده و از نظر سیاسی منطقه‌ای خودمختارمحسوب می‌شود و جدا از حکومت اکراین دارای مجلس و دولت مستقل بوده و رئـیس دولت نیز عضو هیات وزیران اکراین است.

بیشتر ساکنان این شبه‌جزیره، روس‌زبان و البته روس‌گرا هستند. حق مالکیت کریمه در دوره خروشچف به اکراین واگذار شده بود و پس از فروپاشی شوروی هم کریمه به طور رسمی به اکراین الحاق شد. اما انگیزه اصلی روسیه برای ورود به جمهوری خودمختار و استراتژیک کریمه چیست و آیا روس‌ها در بحران اکراین وارد منازعه نظامی می‌شوند؟ اقدام روس‌ها در کریمه را می‌توان با عبارت «مقاومت در مـقابل دربرگیری»

(Resistance against containment) توضیح داد. اکراین و بخصوص منطقه کریمه برای روس‌ها بسیار استراتژیک و حیاتی است.

روسیه علاوه بر آگاهی از مزیت‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی این منطقه، از دست دادن اکراین و به طور اخص کریمه را به منزل نفوذ ناتو تا پشت مرزهای خود تلقی می‌کند و بر این اساس تلاش می‌کند تا جایی که ممکن است در مقابل نفوذ جبهه غربی مقاومت کند. این مقاومت اما به منزله ایجاد جنگ نیست.

روس‌ها بخوبی از تبعات سنگین جنگ داخلی در اکراین خبر دارند. جنگ داخلی در روسیه با توجه به فضای ضد روسی در داخل اکراین و جبهه‌گیری نظام بین‌الملل علیه روسیه برای کرملین بسیار پرهزینه‌ خواهد بود.

بر این اساس روس‌ها از وقوع جنگ داخلی در اکراین یا تجزیه آن بشدت اجتناب می‌کنند، حتی اگر یک دولت غربگرا در اکراین حاکم شود.

روسیه با پیاده کردن نیروهای نظامی در کریمه با علم به پیوندهای عمیق اقتصادی اکراین و روسیه با یکدیگر، تلاش می‌کند حداکثر امتیازات سیاسی را از دولت منتخب آینده اکراین حاصل کند.

با توجه به این‌که شرق اکراین و شبه‌ جزیره کریمه اکثرا روس‌تبار هستند و بخش اعظم صنایع و اقتصاد اکراین در این مناطق قرار دارد، روسیه بخوبی می‌داند که نفوذ کشورش در اکراین حتی در دولت غربگرای اکراین اجتناب‌ناپذیر است.

بر این اساس روس‌ها هزینه‌های ناشی از جنگ داخلی یا تجزیه اکراین را بسیار پرهزینه تلقی می‌کنند.

همچنان که «گیرگوری کاراسین»، معاون وزیرخارجه روسیه گفته است؛ مسکو تمامیت ارضی اکراین را به چالش نمی‌کشد و دنبال راه انداختن جنگ نیست.

وی گفته، ناآرامی‌های به‌وجود آمده در اکراین حل‌شدنی است و هیچ‌کس در روسیه نمی‌خواهد با اکراین جنگ کنیم.

نکته اساسی اما در گفته این مقام روسی آنجاست که گفت: «ما از تمام نیروهایی که از تقویت روابط دو جانبه ما حمایت کنند، پشتیبانی می‌کنیم.»

با ادامه این تحولات، می‌توان این‌گونه تفسیر کرد که روس‌ها تقابل خود را با غرب از کی‌یف به کریمه منتقل کردند تا سقوط دولت روسگرا در کی‌یف را از طریق نفوذ سیاسی در این منطقه خودمختار جبران کنند.

روس‌ها با پیاده کردن نیروهای نظامی در کریمه این پیام را به غرب دادند که سنت تعامل و رقابت روسیه با غرب در مورد مناطق استراتژیک می‌تواند به تقابل فعال روس با غرب تبدیل شود و حفظ هیمنه روس‌ها گاه این تقابل فعال را طلب می‌کند.

از سوی دیگر جبهه غربی نیز علیه اقدام نظامی روس‌ها فعال شده است. جان کری، اقدام نظامی روسیه در کریمه را با تهدید به تحریم اقتصادی و بلوکه کردن دارایی‌های مسکو در غرب پاسخ داد.

کاخ سفید نیز بیانیه گروه جی 7 را قرائت کرد که در صورت ادامه حضور نظامی روسیه در منطقه کریمه، این هفت کشور از شرکت در اجلاس جی 8 که قرار است بزودی در روسیه برگزار شود، خودداری می‌کنند. در محافل سیاسی غرب، صحبت از کنار گذاشتن روسیه از گروه جی 8 نیز شنیده می‌شود.

روس‌ها در پی از دست دادن خاکریز لیبی و عراق، در مقابل نفوذ قدرت غرب در سوریه بشدت مقاومت کردند. اهمیت استراتژیک اکراین بخصوص شبه‌ جزیره کریمه (‌که منطقه‌ای استراتژیک‌تر از سوریه است) این سناریو را محتمل‌تر می‌کند که روس‌ها با وجود تهدیدهای اقتصادی و حتی احتمال تحریم‌های غرب علیه مسکو، در جبهه اکراین مقاومت کند و ژئواستراتژیک جهانی روسیه را به ژئواکونومیک کشورشان ترجیح دهند.

مقاومت روس‌ها تا جایی خواهد بود که توازن قدرت داخل اکراین به سود آنها تغییر کند. اکراین آوردگاهی برای قدرت جهانی روسیه است که می‌تواند تقابل‌های فعال جنگ سرد را به ایده‌ها بازگرداند.

دکتر سید محمد حسینی