جراحی قلب با ربات​ها

زمانی بیماری‌های قلبی فقط براساس گرفتن شرح حال خوب از بیمار و معاینه قلبی و در نهایت با استفاده از گوشی و نوار قلبی تشخیص داده می‌شد و این امکان وجود داشت که بعضی بیماری‌ها تشخیص داده نشود و بیمار به علت تشخیص داده نشدن بیماری جانش را از دست بدهد و چه‌بسا افرادی که به علت بیماری قلبی جانشان را از دست می‌دادند. در سال‌های بعد با گذشت زمان روش‌های تشخیصی مختلف مانند اکو، آنژیوگرافی، سیستم‌های تصویربرداری پیشرفته، انواع سی‌تی اسکن‌ها، MRI و MR آنژیوگرافی و همچنین روش‌های پیشرفته‌تری نظیر سیستم‌های تشخیصی هسته‌ای، تالیوم اسکن و پت‌اسکن نیز به این عرصه قدم گذاشت. البته باید توجه داشت هیچ یک از این روش‌ها برای تشخیص بیماری قطعیت ندارد چراکه این روش‌ها روش اختصاصی برای تشخیص اختلال یا بیماری خاصی نیست و حساسیت بالایی ندارد. این روش‌های مختلف مکمل هم هستند. برای مثال بعضی اختلالات در اکوکاردیوگرافی بهتر تشخیص داده می‌شود و بعضی اختلالات نظیر اختلال عروق قلبی در آنژیوگرافی بهتر تشخیص داده می‌شود که در این موارد اکو کمک‌کننده نیست. امروزه برای تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که باید مکمل هم باشند و هیچ یک نمی‌تواند جای دیگری را بگیرد.

البته باوجود روش‌های تشخیصی پیشرفته نباید از معاینه دقیق بیمار، شرح حال ساده، استفاده از گوشی‌های ساده و نوار قلبی یا حتی یک عکس ساده غافل شد و این روش‌ها را کنار گذاشت. گاهی استفاده از روش‌های تشخیصی پیچیده، وقت‌گیر و زمان‌بر است و هزینه‌های اقتصادی درمان را افزایش می‌دهد. البته بعضی بیماری‌ها با استفاده از روش‌های ابتدایی قابل تشخیص نیست و برای این گروه از بیماری‌ها باید از روش‌های تشخیصی پیشرفته استفاده کنیم.

در رشته جراحی قلب نیز به تبع پیشرفت‌های به دست آمده در حوزه فناوری، شاهد پیشرفت‌های بسیار زیادی بوده‌ایم که توانسته تا حد زیادی به درمان بیماران نیازمند به جراحی کمک کند. امروزه تعداد زیادی از بیماران قلبی با استفاده از روش‌های غیرتهاجمی و فناوری‌هایی مانند بالن یا استنت تحت درمان قرار می‌گیرند، اما باید توجه داشت هریک از این روش‌های درمانی تنها در موارد خاصی قابل استفاده است و به این معنی نیست که همه بیماری‌های عروق کرونر با استفاده از روش‌هایی نظیر گذاشتن استنت در عروق قلبی بیمار قابل درمان است و دیگر جراحی در درمان این بیماری‌ها جایگاهی ندارد. اگرچه باید توجه داشت روش‌های درمانی مانند گذاشتن استنت در عروق قلبی برای بیمار ساده‌تر است و جذابیت بیشتری دارد و مهم‌تر از همه این که می‌تواند از اعمال جراحی بزرگ پیشگیری کند. ​

در زمینه جراحی قلب در سال‌های اخیر فناوری‌های خوبی طراحی شده است. بیماری‌های دریچه‌ای قلب که در گذشته تنها راه درمان آن عمل جراحی قلبی دریچه‌ای بود، امروزه با استفاده از انواع مختلفی از روش‌های پیشرفته به روش غیرتهاجمی یعنی بدون نیاز به عمل جراحی درمان می‌شود. برای مثال اگر بیماری به تنگی دریچه آئورت قلب مبتلا باشد، در سنین پایین و کودکی بهترین گزینه برای درمان او باز کردن دریچه به روش آنژیوگرافی است. در این روش بالن هدایت شده، پس از رسیدن به دریچه آئورت بالن زده می‌شود تا تنگی دریچه تا حدی برطرف شود. شاید این روش درمان قطعی نباشد، اما بیمار تا چند سالی می‌تواند با استفاده از این روش درمانی به زندگی ادامه دهد و بعد از این مدت به درمان مجدد نیاز پیدا می‌کند و می‌تواند در شرایط بهتر که مهم‌ترین آن داشتن سن بالاتر است با استفاده از روش درمانی بهتری تحت درمان قرار گیرد.

در عین حال باید توجه داشت هریک از این روش‌های درمانی پیشرفته در موارد خاصی کاربرد دارد و به عبارت دیگر هر بیماری را که با مشکل نارسایی دریچه میترال مواجه باشد، نمی‌توان با روش‌های غیرتهاجمی تحت درمان قرار داد. انتخاب روش درمانی مناسب برای بیمار از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. روش درمانی انتخابی به شرایط بیمار، نوع بیماری، شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و به طور کلی به عوامل مختلفی بستگی دارد. به کار بردن فناوری‌های جدید هزینه‌های درمان را افزایش می‌دهد و این هزینه‌های اضافی بر دوش بیمار است و به همین علت پزشک باید توانایی بیمار را در پرداخت این هزینه‌ها مد نظر قرار دهد.

آنچه در سال‌های اخیر در زمینه جراحی قلب و استفاده از روش‌های جدید در حوزه جراحی قلب در کشور ما رخ داده در حد دنیا نبوده و ما تا رسیدن به کشورهای پیشرو در این زمینه فاصله زیادی داریم. شاید هنوز بسیاری از فناوری‌های جدید را نداریم یا این که استفاده از این فناوری‌ها فقط در مراکز محدودی امکانپذیر باشد. برای مثال جراحی به روش هیبرید یا جراحی رباتیک از جمله فناوری‌های جدیدی است که در دنیا در زمینه جراحی قلب اتفاق افتاده که موارد استفاده از آن در کشور ما بسیار محدود است. شاید بتوان گفت آنچه در کشور ما بیشتر مورد توجه قرار گرفته، پیشرفت‌های به دست آمده در زمینه تجهیزات پزشکی است. دریچه‌های قلبی از‌جمله کاربردی‌ترین این تجهیزات در کشور ماست و در این زمینه با دیگر کشورها فاصله زیادی نداریم. تجهیزات پیشرفته پزشکی وارد کشور ما می‌شود و آخرین فناوری‌ها در کشور ما مورد استفاده پزشکان قرار می‌گیرد و به کار بردن این فناوری‌ها در درمان بیماران خیلی مشکل نیست، اما روش‌های پیشرفته جراحی نسبت به آنچه در دنیا شاهد آن هستیم، هنوز در کشور ما چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

دکتر علیرضا دهستانی ‌/‌ جراح قلب