مدیران بی‌اعتقاد به اقتصاد مقاومتی کنار گذاشته شوند

اینها پرسش‌هایی است که با حمیدرضا ترقی، معاون بین‌الملل و عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی در میان گذاشته‌ایم. او که از اعضای قدیمی حزب جمهوری اسلامی ‌ به‌شمار می‌آید و سابقه نمایندگی مجلس را هم در کارنامه خود دارد، اکنون به عنوان یک فعال سیاسی اصولگرا، نگران موانع پیش‌روی تحقق نامگذاری شعار سال است و مهم‌ترین این موانع را تفکراتی می‌داند که برای توسعه کشور، نگاه به بیرون دارند.

او در گفت‌وگو با روزنامه جام‌جم، عمل به شعار سال را مقدم بر اظهارنظر و سخنرانی‌های فاقد پشتوانه عملی درباره نامگذاری امسال دانسته و امیدوار است با توجه به ابلاغ سیاست‌های کلی در حوزه اقتصاد مقاومتی و افزایش نظارت‌ها بر عمل به این شعار، امسال زمینه مساعدتری برای نهادینه‌سازی این شعار ایجاد شود.

معمولا با نامگذاری هر سال شاهد این آسیب هستیم که نگاه‌های سیاسی و جناحی، اصل موضوع را به حاشیه رانده و فضایی ایجاد می‌شود که حتی واژه‌هایی همچون فرهنگ و اقتصاد هم نمی‌توانند مستقل از این حاشیه‌سازی‌های سیاسی معنا شوند. فکر می‌کنید برای آن که شعار امسال به چنین آسیبی دچار نشود، چه باید کرد؟

اگر‌ به شعار امسال و عمق نگرش رهبر معظم انقلاب توجه کنید، خواهید دید که ایشان به مولفه‌های این نامگذاری کاملا جهت داده‌اند. یعنی اولا اقتصاد را همان اقتصاد مقاومتی تعریف کرده‌اند که سیاست‌های کلی برای اجرای آن تدوین و ابلاغ شده و مقدمات اجرای آن نیز فراهم است .ثانیا مراد از فرهنگ و دغدغه‌های فرهنگی خود را نیز در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی روشن‌ و مثلا بیان کردند که تمام پروژه‌ها باید دارای پیوست فرهنگی باشد. بنابراین چون این جهت‌گیری‌ها مشخص شده، امکان سوءتعبیرهای سیاسی کمتر وجود دارد.

بله، اما شما می‌بینید که حتی درباره عبارت «اقتصاد مقاومتی» هم برخی اختلاف برداشت‌ها وجود دارد، هرچند با ابلاغ سیاست‌های کلی، عملا این اختلافات نمی‌تواند به اجرا لطمه‌ای وارد کند...

ببینید، در همان موضوع پیوست فرهنگی که اشاره کردم، مفاهیمی مانند اقتصاد مقاومتی هم خودش نیاز به پیوست فرهنگی دارد. اصلا بدون یک پشتوانه فرهنگی و پیوست دقیق فرهنگی، هیچ مفهومی نمی‌تواند تحقق یابد. شما همین فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها را ببینید، خب اگر فرهنگسازی صداوسیما و رسانه‌ها را درباره این‌که بی‌نیازها یارانه نگیرند حذف کنید، کل راهبرد موجود بی‌اثر می‌شود. با این حال همان‌طور که گفتید، اختلاف‌نظرها وجود دارد و ما فعالیت‌های گسترده‌ای داریم که چون پیوست فرهنگی ندارد، اثرات پیش‌بینی نشده‌ای خواهد داشت.

بنابراین به‌نظر شما پیوست فرهنگی می‌تواند مفاهیم را از حواشی سیاسی دور نگه دارد، درست است؟

بله، بعضی فعالیت‌ها در ظاهر اقتصادی است، اما نتایج فرهنگی غیرقابل پیش‌بینی دارد. مثلا وقتی که شما در یک شهرستان کوچک و آرام با بافت جمعیتی پیوسته، یک کارخانه تاسیس می‌کنید تا مشکلات اقتصادی این شهرستان کم شود، کم‌کم پیامدهای جانبی فرهنگی و اجتماعی آن به چشم می‌آید. کارگران غیربومی وارد می‌شوند، سیستم حمل‌ونقل تغییر می‌کند، موضوع فروش محصول و نیازهای بازار پدید می‌آید و خلاصه پس از مدتی می‌بینید که اوضاع اجتماعی این شهرستان کاملا متأثر از همین کارخانه شده است.

مثال دیگر درباره تاسیس دانشگاه آزاد در شهرهای کوچک مذهبی است. خب با تاسیس یک دانشگاه شما می‌بینید که کم‌کم دانشجویانی از مناطق مختلف با خرده فرهنگ‌های متفاوت وارد این شهر می‌شوند و فرضا یک دانشجوی تهرانی سبک زندگی جاری در پایتخت را به این شهرستان می‌برد و کل فرهنگ شهری را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. شما می‌دانید که سبک زندگی در تهران براساس برخی برآوردها حدود پنج سال جلوتر از سایر شهرهای کشور است. به همین دلیل حضور دانشجویان تهرانی در شهرهای کوچک الگوهای ناهمگنی را ترویج می‌کند که پیامد فرهنگی دارد.

با وجود این حتما می‌پذیرید که تاسیس دانشگاه و احداث کارخانه گریزناپذیر است...

دقیقا. منظور من هم این نیست که نباید دانشگاه یا کارخانه ایجاد شود، بلکه اگر این پروژه‌ها پیوست فرهنگی داشته باشد، آن وقت این پیامدهای احتمالی راحت‌تر مدیریت می‌شود.

ما سال‌های زیادی است که تجربه انتخاب شعار سال را داشته‌ایم. با توجه به آنچه در این سال‌ها شاهد هستیم، شما مهم‌ترین موانع تحقق نامگذاری سال را چه می‌دانید؟

یکی از مهم‌ترین موانع، محدود شدن پیگیری تحقق این شعار به حرف و زبان و تعارفات سیاسی مقامات دولتی است. تحقق چنین شعارهایی نیازمند برنامه‌ریزی و اقدام عملیاتی است که پیش از این به‌دلیل عدم پیگیری برای تدوین برنامه‌های لازم و نیز نبود نظارت موثر، به نتیجه دلخواه نمی‌رسید. با وجود این من فکر می‌کنم امسال وضع متفاوتی را شاهد هستیم و هم در حوزه اقتصاد سند فرادستی داریم و هم شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوباتی دارد که می‌توانیم با پشتوانه‌های قانونی، تحقق شعار امسال را مطالبه کنیم.

البته ما قوانین زیادی در کشور داریم که به‌نظر نمی‌رسد اراده‌ای برای اجرای آن وجود داشته باشد...

به همین علت است که رهبر انقلاب تاکید کرده‌اند باید با عزم ملی و مدیریت جهادی اوضاع فرهنگ و اقتصاد را سامان داد. وقتی قوانین به دستگاه‌های اجرایی می‌رود باید ضمانت اجرایی داشته باشد. دولت باید این الزامات را در نظر بگیرد، زیرا با بروکراسی خشک و مدیریت اشرافی نمی‌شود این سیاست‌ها را پیاده کرد.

بنابراین باید نظارت‌ها را افزایش داد؟

بله، هم نظارت‌های موجود و هم نظارت‌هایی ورای آن از‌سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام یا دستگاه‌های مدنظر رهبری بر عملیاتی‌شدن سیاست‌ها باید تقویت شود.

به هر حال ورای الزامات قانونی و بسترهای دولتی برای اجرای سیاست‌های معطوف به شعار سال، به‌نظر می‌رسد که تحقق این شعار نیازمند اجماع نخبگان نیز هست، امری که متاسفانه در کشور ما نهادینه نشده و هنوز بر سر بدیهی‌ترین مفاهیم اختلاف دیدگاه وجود دارد و همین آرای متفاوت به اجرا هم آسیب می‌زند. راهکار شما برای غلبه بر این مشکل چیست؟

به‌نظر من، ما در گام اول نیاز به تحول در نگاه جامعه داریم. تاسف من از این است که بخشی از جامعه نخبه، در رویکردهای اقتصادی متاثر از اندیشه‌های غربی است و به همین دلیل معتقد است که بدون تکیه بر آمریکا، وضع موجود اصلاح نمی‌شود. چنین نگاهی، نمی‌تواند قائل به اقتصاد مقاومتی باشد و تاسف بیشتر من آنجاست که این طیف در بخشی از دولت نیز حضور دارد و بنابراین ما نیازمند تحول فکری بویژه در میان کسانی هستیم که تاثیری در روند اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی دارند. اگر تحول فکری ممکن بود که هیچ، در غیر این صورت باید کسانی که به اقتصاد مقاومتی باور ندارند کنار گذاشته شوند. در کنار اینها، باید در کرسی‌های آزاداندیشی دانشگاه‌ها، شعار سال به بحث گذاشته شده و شاخص‌های آن به‌منظور نهادینه‌سازی بدقت تبیین شود.

فکر می‌کنید قوای سه‌گانه برای نهادینه‌سازی این شعار آمادگی دارند؟

هم دولت و هم مجلس باید با تبدیل شعارها به برنامه، راه را برای تحقق سیاست‌ها هموار کنند. اگر کاستی قانونی داریم مجلس ورود پیدا کند، اگر شیوه‌های اجرایی دچار مشکل است، دولت اقدام کند و اگر مشکلات قضایی وجود دارد، قوه قضاییه اقدام کند تا در قالب یک عزم ملی، فضای مناسبی برای به نتیجه رسیدن اهداف این شعار ایجاد شود.

شما چقدر به شکل‌گیری چنین فضایی امیدوارید؟

امید را نباید از دست داد. همان‌طور که اشاره کردم، شعار امسال پشتوانه قوی‌تر و زمینه آماده‌تری برای تحقق دارد. قوای سه‌گانه هم به‌طور شفاف، رسما اعلام کردند که این سیاست‌ها را قبول دارند. بنابراین اگر هر قوه‌ای در این مسیر کم‌کاری کند، مردم آن را نخواهند بخشید. همین امر کمک می‌کند تا ضمانت اجرایی برای تحقق این شعار افزایش یابد.

محمود هرندی / جام‌جم