نیشخند به شهری که گاهی دوستش نداریم

این روزها معضلات زندگی شهری آنقدر پررنگ شده است که هنرمندان نمی‌توانند چشم خود را به روی آنها ببندند و ناگزیر در آثارشان به آنها می‌پردازند. آثاری که گاه با خنده‌ای تلخ و گاه حتی بدون همان خنده تلخ مشکلی را در برابر چشم ما عیان می‌کند.

می‌توان گفت کاریکاتور به واسطه جنبه‌های طنزگونه‌ای که دارد، بهترین وسیله برای بیان معضلات موجود در شهرهاست و هنرمندان کاریکاتوریست می‌توانند ایده‌های خود درباره این موضوع را از محیط پیرامون خود بگیرند و روی کاغذ پیاده کنند. این روزها دو نمایشگاه با موضوع معضلات شهری در دو نقطه از شهر تهران برپاست؛ یکی در موزه امام علی(ع) و دیگری در زیرگذر چهارراه ولیعصر. این دو نمایشگاه نگاه کاریکاتوریست‌ها به ناهمگونی‌ها و نادرستی‌های زندگی شهری را نشان می‌دهد و شهروندان را به لحظه‌ای تامل درباره آنچه در محیط پیرامونشان می‌گذرد، وامی‌دارد.

همه‌گیری معضلات شهری

نمایشگاه موجود در موزه امام علی(ع) دربردارنده آثار برگزیده چهارمین جشنواره بین‌المللی معضلات شهری است که به دبیری سیدمسعود شجاعی طباطبایی و با همکاری سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران برگزار شده است. او درباره این جشنواره و نمایشگاه آثار برگزیده آن می‌گوید: مسائلی ازجمله آلودگی هوا، زیستگاه‌های طبیعی، بحران آب و خاک، دفع زباله‌ها، حمل‌و‌نقل، سفرهای درونشهری، حاشیه‌نشینی و تکدیگری مشکلات متعددی است که امروزه در شهرهای مختلف با آنها روبه‌رو هستیم.

او ادامه می‌دهد: امسال چهارمین دوره‌ای بود که این معضلات را دستمایه‌ای قرار داده بودیم تا هنرمندان مختلف از سراسر ایران و جهان آثار خود را درباره این معضلات برای ما ارسال کنند. البته این جشنواره را با حمایت سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری برگزار می‌کنیم.

335 هنرمند از 49 کشور جهان

امسال 335 هنرمند از 49 کشور جهان بیش از هزار اثر را به دبیرخانه جشنواره ارسال کرده‌ و آثار در دو بخش داخلی و خارجی مورد داوری قرار گرفته‌اند. در نهایت هم 322 اثر به مرحله نهایی راه پیدا کرد و سه نفر جایزه اصلی و پنج نفر جایزه ویژه را به خود اختصاص داده‌اند.

4 هنرمند ایرانی در میان برگزیدگان

در مراسم اختتامیه چهارمین مسابقه بین‌المللی کاریکاتور معضلات شهری،‌ جوایز برگزیدگان این دوره اهدا شد که جایزه اول 30 میلیون ریالی به اثری از منصور مقدم از ایران اختصاص یافت و جایزه دوم و سوم به ترتیب به مخمودجون اشونکولف از ازبکستان و والریو کورتو از آلمان رسید و جوایز 20 میلیون ریالی و 10 میلیون ریالی به آنها اهدا شد.

جایزه ویژه پنج میلیون ریالی این جشنواره نیز به ویکتور سولیس از مکزیک و مجید امینی، سیدیوسف رحیمی و عاطفه یاریان از ایران اهدا شد.

داوری آثار این دوره از مسابقه کاریکاتور معضلات شهری را کامبیز درمبخش، جواد علیزاده، علی جهانشاهی، دالسیو ماچادو از برزیل و برنارد بوتون از فرانسه بر عهده داشتند.

نگاه یکسان کاریکاتوریست‌ها به معضلات شهری

حضور هنرمندان 49 کشور جهان نشان از آن دارد که همه شهرهای بزرگ جهان با معضلات زندگی شهر‌نشینی دست و پنجه نرم می‌کنند. شجاعی طباطبایی در این باره می‌گوید: می‌‌توان گفت کاریکاتوریست‌های دنیا نگاه یکسانی به معضلات شهری دارند و مواردی شبیه به هم را مورد توجه قرار داده بودند. او می افزاید: اما کاریکاتوریست‌های ایرانی موضوع آلودگی هوا را که یکی از مشکلات پررنگ زندگی شهری ماست، مورد توجه قرار داده و به آن توجه بیشتری نشان داده‌اند.

تمایل برای انتشار کاریکاتورهای برگزیده در رسانه‌ها

شجاعی با بیان این که قرار است کتابی از آثار موجود در نمایشگاه هم به چاپ برسد، می‌گوید: ما تمایل داریم این کاریکاتورها در رسانه‌ها هم منتشر شود؛ زیرا جای کاریکاتور در روزنامه‌هاست، نه دیوارهای نمایشگاه. همان طور که گفتیم نمایشگاه دیگر در زیرگذر چهارراه ولیعصر برپا شده و همچنین ادامه آثار برگزیدگان چهارمین دوره جشنواره معضلات شهری است. در این بخش از آثار هم شاهد روی دیوار رفتن آثاری با موضوعاتی چون فرهنگ آپارتمان‌نشینی، حقوق شهروندی، آلودگی هوا، ترافیک، دفع زباله و تخریب بافت سنتی شهرها هستیم.

معضلات اصلی از نگاه هنرمندان

هنرمندان اغلب کشورهای شرکت‌کننده درباره یک موضوع واحد کاریکاتور دارند؛ ترافیک. زندگی در شهرهای بزرگ دنیا آنقدر با ترافیک و ماندن در بزرگراه‌ها گره خورده که اغلب هنرمندان به این موضوع پرداخته و نتوانسته‌اند از کنار آن بگذرند. موضوع دیگر زباله‌های شهری است. هنرمندان زیادی درباره زباله‌هایی که مردم کشورشان بی‌توجه به محیط زیست و فضای شهری که در آن زندگی می‌کنند روی زمین می‌ریزند، پرداخته‌اند و می‌توان گفت این موضوع در رتبه دوم توجه آنها قرار دارد.

همچنین از دیگر موضوعات جالبی که به آن پرداخته شده، از بین رفتن فضای سبز است که زندگی انسان در شهرهای بزرگ را تحت‌الشعاع قرار می دهد و همین موجب می‌شود جامعه سالمند که نیازمند فضاهای سالم‌تری برای نفس‌کشیدن است، نسبت به زندگی ناامید شود و دیگر امیدی به هوای تازه‌تر برای نفس کشیدن و زنده بودن نداشته باشد.

علاقه‌مندان برای بازدید از این نمایشگاه‌ها می‌توانند تا پایان فروردین به موزه امام علی(ع) و زیرگذر چهارراه ولیعصر مراجعه کنند.