330 حمله پهپادها در دوران اوباما

ابتدا اعلام شد در این حمله 10 شبه نظامی کشته‌ شده‌اند، اما پس از مدت زمان اندکی گزارش‌هایی در خصوص تلفات افراد غیرنظامی منتشر شد. دست‌کم 9 نفر از 10 فرد کشته شده غیرنظامی بوده و بیشتر آنها از یک خانواده بودند. از اعضای این خانواده فقط پسر چهارده ساله این خانواده جان سالم به در برده بود. روز بعد از آن سازمان سیا حمله دیگری انجام داد. این حمله نیز ناموفق بود و در آن بین پنج تا ده غیرنظامی کشته شدند. درست سه روز پیش از این حملات، باراک اوباما در نخستین سخنرانی خود به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا گفته بود: «آمریکا دوست تمام ملت‌هاست و تمام مردان، زنان و کودکان به دنبال داشتن آینده‌ای پر از صلح، آرامش و احترام هستند.»

در سال‌های گذشته، مناطق قبایلی پاکستان و البته مناطقی در یمن و سومالی به طور معمول هدف حمله هواپیماهای بدون‌سرنشین آمریکایی قرار می‎گیرند و واشنگتن مدعی است در جریان این حملات، شبه‎نظامیان را هدف قرار می‎دهد. کشتار غیرنظامیان پاکستانی از جمله زنان و کودکان در جریان حملات هواپیماهای بدون‌سرنشین آمریکا، روابط اسلام‌آباد و واشنگتن را متشنج کرده است. سازمان ملل متحد نیز با محکومیت حملات پهپادهای آمریکایی، تاکید کرده است این حملات قوانین بین‎المللی را زیر پا گذاشته‎اند.

در دوره ریاست جمهوری اوباما استفاده از هواپیماهای بدون‌سرنشین سرعت بیشتری گرفته است. گزارش‌های منتشر شده نشان می‌دهد از زمان آغاز ریاست جمهوری اوباما در سال 2009 بیش از 330 حمله توسط این نوع هواپیماها انجام شده است، در حالی که در دوره جورج بوش تنها 51 حمله صورت گرفته بود. در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما 390 عملیات توسط هواپیماهای بدون‌سرنشین در پاکستان، یمن و سومالی انجام شده است. این رقم 9 برابر ماموریت‌های انجام شده در طول دوران ریاست جمهوری بوش بوده است. در این عملیات‌ها بیش از 2400 نفر کشته شده‌اند که دست‌کم 273 نفر از آنها غیرنظامی بوده‌اند. همچنین تعداد کشته‌شدگان شش بار بیشتر از دوره ریاست جمهوری بوش است.

در یمن نیز تعداد افراد غیرنظامی کشته شده رو به افزایش گذاشته است. سال 2013 تعداد افراد غیرنظامی کشته شده افزایش شدیدی یافت. البته دولت اوباما برای مورد هدف قرار دادن اهداف مورد نظر خود در یمن از موشک‌های کروز نیز استفاده کرده است. به عنوان مثال، در حمله‌ای که هفدهم دسامبر 2009 انجام شد 41 غیرنظامی جان خود را از دست دادند که دست‌کم 21 کودک و 12 زن میان کشته شدگان قرار داشتند. درست یک هفته پیش از انجام این حمله، باراک اوباما جایزه صلح نوبل را دریافت کرده بود. اگرچه حملات در پاکستان توسط سازمان سیا انجام می‌شود، اما در یمن سازمان سیا و فرماندهی مشترک عملیات ویژه از ابزارهای مختلفی همچون هواپیماهای بدون‌سرنشین، موشک‌های کروز یا جنگنده‌های نظامی استفاده می‌کنند. هر چند در سال‌های اخیر از هواپیماهای بدون‌سرنشین برای انجام عملیات در یمن بیشتر استفاده می‌شود.

در دوره ریاست جمهوری بوش تنها یک حمله به یمن انجام شد که در آن شش نفر کشته شدند. برخی آمارها حکایت از آن دارد که در دوره ریاست جمهوری اوباما دست‌کم 58 حمله توسط هواپیماهای بدون‌سرنشین در یمن انجام شده که در جریان آن 281 نفر کشته شده‌اند. در جدول زیر تعداد کشته‌شدگان در عملیات‌ هواپیماهای بدون‌سرنشین از سال 2004 تا مارس 2014 مورد اشاره قرار گرفته است. همچنین برخی گزارش‌ها نیز از احتمال انجام 111-92 حمله احتمالی دیگر در یمن سخن به میان می‌آورند که در آن بین 24 تا 44 غیرنظامی جان خود را از دست داده‌اند.

واکنش‌های بین‌المللی

افزایش تعداد عملیات این هواپیماها در شرایطی صورت پذیرفته که هیچ‌گونه واکنش شفافی از سوی کاخ سفید درخصوص دلایل انجام این‌گونه عملیات‌ صورت نگرفته است. سه سال طول کشید تا باراک اوباما در خصوص این نوع عملیات‌ به اظهار نظر بپردازد. وی در ژانویه 2012 اعلام کرد: «در عملیات‌ هواپیماهای بدون‌سرنشین آمار تلفات غیرنظامیان بالا نبوده و عملیات‌ انجام شده بر ضد نیروهای وابسته به القاعده بسیار دقیق بوده است.» رئیس‌جمهور آمریکا سال گذشته میلادی در یک سخنرانی در دانشگاه دفاع ملی واشنگتن از عملکرد دولتش در استفاده از پهپادها دفاع و اعلام کرد: «ما درگیر جنگ با سازمانی هستیم که اگر جلوی آن را نگیریم تا جایی که بتوانند دست به کشتار آمریکایی‌ها می‌زنند. بنابراین، این یک جنگ است. ملت ما هنوز از سوی تروریست‌ها تهدید می‌شود.» کاخ سفید نیز با انتشار گزارشی اعلام کرد: «استفاده از پهپادها برای نابودی افراد القاعده و تروریست‌ها در سراسر دنیا از نظر اخلاقی و قانونی درست است. عملیات علیه افراد القاعده و گروه‌های تروریستی نیازی به اجازه گرفتن از سازمان‌های اطلاعاتی ندارد و دولت آمریکا می‌تواند در این زمینه به صورت مستقل عمل کند».

برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد طی عملیات‌ انجام شده دست‌کم 236 غیرنظامی از جمله 61 کودک جان خود را از دست داده‌اند. به گزارش آژانس خبری McClatchy در یکی از گزارش‌های محرمانه سازمان سیا به این موضوع اشاره شده است که در بسیاری از عملیات‌های نیروهای آمریکایی اطلاع دقیق نداشته‌اند که چه کسانی را مورد هدف قرار می‌دهند. از سپتامبر 2010 به این سو نیز نزدیک به 482 نفر در عملیات‌ هواپیماهای بدون‌سرنشین جان خود را از دست داده‌اند. همچنین وزارت دادگستری آمریکا در گزارشی محرمانه که جزئیات آن آوریل 2013 افشا شد به این موضوع اشاره کرده بود که ایالات متحده از توجیه قانونی برای انجام چنین حملاتی برخوردار است.

در ماه‌های گذشته نیز دو سازمان مهم بین‌المللی حقوق بشری با انتشار گزارش‌هایی اعلام کردند ادعای مقام‌های آمریکایی در خصوص تعداد پایین تلفات غیرنظامیان در پاکستان و یمن نادرست است. به عنوان مثال، دیدبان حقوق بشر با بررسی شش مورد از حملات انجام شده توسط هواپیماهای بدون‌سرنشین آمریکایی به یمن از سال 2009 به این سو به این موضوع اشاره کرد که دست کم 57 غیرنظامی از جمله سه کودک در این حملات جان خود را از دست داده‌اند.

همچنین عفو بین‌الملل نیز با بررسی 9 حمله هواپیماهای بدون‌سرنشین آمریکایی به منطقه وزیرستان پاکستان بین می 2012 تا جولای 2013 اعلام کرد 30 غیرنظامی در این حملات کشته شده‌اند. یافته‌های این دو سازمان مهم بین‌المللی، مشابه نتایج بازرس حقوق بشر سازمان ملل است که در سال 2013 منتشر شد. در گزارش این بازرس به این موضوع اشاره شده بود که در یک دهه گذشته 2200 نفر جان خود را در حملات هواپیماهای بدون‌سرنشین از دست داده‌اند که بین 400 تا 600 نفر غیرنظامی بوده‌اند.

دید‌بان حقوق بشر و عفو بین‌الملل هر دو از دولت اوباما درخواست کرده‌اند سیاست‌های خود را در این حوزه شفاف‌تر کند و درخصوص گزارش‌های منتشرشده در مورد تلفات غیرنظامیان تحقیقات کاملی انجام دهد. عفو بین‌الملل در گزارش خود به این مورد اشاره کرده بود که تنها با افشای حقایق در خصوص شرایط و مبانی حقوقی انجام این حملات توسط مقام‌های آمریکایی است که می‌توان ابعاد کامل این حملات را روشن کرد.

علیرضا ثمودی ‌/‌ جام‌جم