صدا بر دل و جان تاثیر بیشتری دارد

بویژه این‌که رادیو در این زمینه موفق‌تر از تلویزیون عمل می‌کند. با او درباره تاثیر پخش برنامه‌های معارفی از رسانه ملی به گفت‌وگو نشستیم.

باتوجه به این‌که شما به‌عنوان کارشناس دینی برنامه‌های معارفی در رادیو و تلویزیون سابقه زیادی دارید، به نظرتان تاثیر رسانه ملی بر ارائه پیام‌های دینی بر مخاطبان چگونه است و در این زمینه عملکردش را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

همان‌طور که شما اشاره کردید من در بسیاری از برنامه‌های دینی شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی حضور دارم، اما به نظرم تاثیری که برنامه‌های معارفی رادیو بر مخاطبان می‌گذارد بیشتر از تلویزیون است. البته نه این‌که تلویزیون این اثرگذاری را ندارد. بدون تردید هر رسانه‌ای با توجه به ساختار و رویکردش تاثیرگذار است، اما مردم از طریق صدا بیشتر تحت تاثیر برنامه‌های معارفی قرار می‌گیرند و صدا نسبت به تصویر بر جان و دل افراد بیشتر تاثیرگذار است.

قبل از این‌که همکاری‌ام را با رادیو و تلویزیون شروع کنم فکر می‌کردم تلویزیون اثرگذارتر است، اما وقتی پاسخگوی سوالات مخاطبان رادیو و تلویزیون شدم، به این نکته پی بردم که شنوندگان رادیو نگاه عمیق‌تری نسبت به مسائل معارفی دارند و سوالات عمیق‌تری می‌پرسند و بیشتر روحیه تفحص دارند و این مساله نشان می‌دهد رادیو اثر بیشتری بر جان مردم می‌گذارد و آنها را متحول‌ می‌کند. این مساله اهمیت رادیو را نشان می‌دهد. برخلاف این‌که برخی معتقدند عصر رادیو تمام شده، اما من با یقین می‌گویم برنامه‌های معارفی که از شبکه‌های رادیو پخش می‌شود تاثیر بیشتری روی مردم دارد.

شاید یکی از دلایلش این است که مردم از طریق رسانه رادیو راحت‌تر حرف‌هایشان را مطرح می‌کنند و برنامه‌های رادیو فارغ از تصنع و تظاهر است. برنامه‌های معارفی رادیو راحت و به دور از تظاهر مسائل دینی را مطرح می‌کند و پاسخگوی شبهات مردم در این زمینه است. در ضمن رادیو سهل‌الوصول و کم‌هزینه است و مردم براحتی می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. مردم وقتی به برنامه‌های رادیو گوش می‌دهند خودشان به واسطه تخیلی که دارند از گوینده، مجری و موضوع برنامه تصویرسازی می‌کنند.

بنابراین طبیعی است با توجه به همین تخیل ایده‌آل‌ترین تصاویر را در ذهنشان شکل می‌دهند. مباحث به بهترین شکل در ذهن آنها باقی می‌ماند، حتی برخی مخاطبان وقتی من را از نزدیک می‌بینند، می‌گویند: «ما همیشه با توجه به صدایی که از شما می‌شنیدیم به گونه‌ای دیگر چهره شما را تصور می‌کردیم.» با همه اینها معتقدم رادیو و تلویزیون آگاهی مردم را در زمینه مباحث معارفی افزایش می‌دهد.

به نظرتان تاثیر برنامه‌های معارفی از طریق رسانه ملی بیشتر از منبر است؟

نباید این دو مساله را با هم مقایسه کرد، چون منبر خواص خودش را دارد و رادیو و تلویزیون خواص دیگری دارد. اگر بخواهیم به لحاظ فراگیری قیاس کنیم، طبیعی است رسانه ملی تاثیر بیشتری دارد، چراکه میلیون‌ها نفر بیننده یا شنونده برنامه‌های معارفی رادیو و تلویزیون هستند، اما وقتی مسائل دینی از طریق منبر منعکس می‌شود، روحانی نفس با نفس همراه مردم است و این هم تاثیر خودش را دارد.

گرچه تاثیر برنامه‌های صدا و سیما بیشتر است، اما زمانی این تاثیرگذاری بیشتر می‌شود که برنامه‌های معارفی عمیق‌تر به مسائل دینی بپردازند تا شاهد برنامه‌های ماندگاری باشیم. در حال حاضر برنامه‌های متنوع معارفی پخش می‌شود. در این‌که صدا و سیما دانشگاه عمومی است، تردیدی نیست، اما باید دقت کنیم پیام‌های دینی به بهترین شکل به مخاطبان منتقل شود. پیام‌ها باید کامل اما کوتاه باشد. با توجه به سرعت زندگی و دغدغه روزمره، مردم خیلی فرصت ندارند بیننده یا شنونده برنامه‌های معارفی طولانی‌مدت باشند. به قول معروف باید پیام‌ها کپسولی و ساندویچی به مردم منتقل شود نه در قالب آثار بلند.

همان‌طور که سقراط بهترین راه پیام‌رسانی را پرسش و پاسخ ذکر کرده، ما هم می‌توانیم به جای پخش سخنرانی‌های طولانی مدت به بهترین صورت و کوتاه‌ترین زمان، پیام‌های دینی را به مردم بگوییم. با این‌که من معمولا می‌خواهم در برنامه‌های معارفی خیلی کوتاه صحبت کنم تا در زمان برنامه بتوانم به سوالات بیشتری از سوی مردم پاسخ بدهم، اما گاهی برنامه‌سازان به من می‌گویند درباره یک مبحث طولانی‌تر صحبت کنم. در حالی که من به آنها تاکید می‌کنم مردم حال و حوصله شنیدن صحبت‌های طولانی را ندارند. بنابراین ما باید در رسانه به این مساله اهمیت بدهیم که پاسخ‌های کوتاه، اما مفید برای مردم کاربردی‌تر است. ضمن این‌که رسانه ملی نقش مهمی در فرهنگسازی مباحث معارفی دارد. پس نباید نسبت به این مساله غافل باشیم.

به نظرتان اثرات پیام‌های دینی در برنامه‌های گفت‌وگو محور بیشتر از آثار نمایشی مثل فیلم و سریال است؟

هر کدام از قالب‌های برنامه‌سازی تاثیر خودش را دارد و برنامه‌سازان متناسب با سلایق مردم برنامه‌سازی می‌کنند. ممکن است برخی مخاطبان بیشتر علاقه‌مند باشند که بیننده یا شنونده پیام‌های دینی در قالب فیلم، سریال و نمایش رادیویی باشند، اما تعدادی دیگر برنامه‌های گفت‌وگومحور معارفی را بیشتر می‌پسندند. هر برنامه‌ای زبان خودش را دارد و به گونه‌ای می‌تواند نظر مخاطبان را جلب کند.