زندگی قهرمان‌هایمان را باورپذیر روایت کنیم

تلویزیون در طول این سال‌ها تلاش کرده آثار درخوری با موضوع جنگ و قهرمان‌هایش برای مخاطب بسازد و یکی از کسانی که توانست با سریالش همه را متوجه خود و دفاع مقدس کند، یدالله صمدی بود. او سریال شوق پرواز را چند سال پیش کارگردانی کرد و در آن چهره خلبان شهید بابایی را به تصویر کشید که البته با استقبال مخاطبان از این اثر، همه متوجه شدند صمدی کارش را به درستی انجام داده است. یدالله صمدی ازجمله کارگردانانی است که پیش از این در کارنامه آثار هنری‌اش شاهد ساخت فیلم‌های طنز بوده‌ایم و به نوعی او را به خاطر ساختن فیلم «مردی که زیاد می‌دانست»، نخستین کارگردان طنز بعد از انقلاب می‌شناسیم.

به مناسبت آغاز هفته دفاع مقدس، گفت‌وگویی را با وی انجام دادیم. او از نوع فیلمسازی و ویژگی‌های یک سریال موفق در زمینه حماسه، دفاع و همچنین از تجربه ساخت سریال «شوق پرواز» برایمان گفت.

با توجه به گذشت بیش از دو دهه از خاتمه جنگ و تغییر خیلی چیزها برای مخاطب امروز چگونه می‌شود اثری با محوریت هشت سال دفاع مقدس ساخت که هم جذاب باشد و هم مخاطب آن را پیگیری کند؟

عموم مردم ایران در جریان حوادث جنگ تحمیلی به نوعی درگیر بودند، بخصوص قشر میانسال فعلی کشور که مقوله تلخ هشت سال جنگ را به معنای واقعی حس کرده‌اند. بنابراین مساله دفاع مقدس در جامعه موضوع ناآشنا و دور از ذهنی برای مخاطبان نیست. نسل‌های دیگر بخصوص نسل جوان هم از طریق تولید برنامه‌های مختلف، برگزاری همایش‌ها، نمایشگاه‌ها، ساخت مستندهای تلویزیونی و سینمایی، چاپ کتاب و خاطرات رزمندگان،‌ همچنین اطلاع‌رسانی‌هایی که در این سال‌ها در حوزه رسانه و مطبوعات کشور صورت گرفته، کم و بیش آشنا شده است.

بنابراین کارهایی که ساخته می‌شود‌ در ابتدا نباید غلو، کذب یا دروغ باشد. حوادثی که برای مخاطب روایت می‌شود،‌ باید قابل باور باشد تا بتواند اعتمادسازی لازم را به وجود آورد. یکی از مهم‌ترین موضوعات در این حوزه حفظ ارزش‌ها و هدفگذاری موثر به منظور الگوسازی در سطح جامعه است که با ساخت کارهای حرفه‌ای و در عین حال صمیمی و ملموس می‌توان به این امر مهم دست یافت. نکته حائزاهمیت، مطرح‌نکردن موضوعات تکراری است. به طور مثال کاری ساخته یا برنامه‌ای تولید شود که پنج سال پیش هم با همین موضوع کار شده، قطعا نباید انتظار استقبال مخاطب را داشت. جذابیت و کشش سوژه انتخاب شده و بیان یک مساله با موضوع دفاع مقدس بسیار مهم است تا بتوان با یک زبان صمیمی و مورد توجه مردم آن را بیان کرد. یکی دیگر از عوامل موثر در ساخت یک پروژه، داشتن تحقیقات لازم برای کسب اطلاعات موثر در این زمینه است. در نهایت صداقت و راستگویی اصلی‌ترین عامل جذب مخاطب در تولید یک برنامه است.

در این فرآیند جایگاه مخاطب خاص در مواجهه با آثار دفاع مقدس چیست؟

ببینید در عرصه ساخت سریال و فیلم‌هایی با این موضوع،‌ نوع قصه‌گویی،‌ جنس دیالوگ‌ها و تکنیک پردازش داستان در کنار ایده‌های جدید و خلاق خود سازنده، نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری دارد. چنانچه قشر جوان فعلی را به عنوان مخاطب خاص در نظر بگیریم و برای آنها از داستان‌های روایی جذاب که دارای الگوسازی موثر و قوی هستند در ساخت فیلم‌ها و سریال‌هایمان بهره ببریم، بی‌شک موفق خواهیم بود. اگر آنقدر توانایی و هنر داشته باشیم که نسل امروز کشور را با ساخت فیلم‌ها و سریال‌های حرفه‌ای که دارای سوژه‌های جدید و تازه در این عرصه هستند، همراه با هدف الگوسازی خصوصا از شخصیت‌های مهم و قهرمانان ملی، جذب رسانه مهمی مثل تلویزیون کنیم،‌ قطعا همه افراد خانواده و در کل همه جامعه را متوجه تلویزیون و رسانه ملی خواهیم کرد. نمونه‌ای که می‌توان از آن یاد کرد، سریال «شوق پرواز» درباره زندگی شهید «عباس بابایی» است به سفارش بنیاد شهید و امور ایثارگران که من خود آمار مخاطبان و بینندگان این سریال را به عنوان کارگردان و سازنده این مجموعه در زمان پخش می‌دانم. همچنین نوع برخورد مردم در اجتماع و استقبالی که از این سریال در اقشار مختلف جامعه و حتی دیگر رسانه‌ها و مطبوعات شد گواه این مساله است.

به عنوان کارگردانی سریال‌های دفاع مقدس شخصیت‌پردازی سریال‌های جنگی را چطور ارزیابی می‌کنید؟

نمی‌توانم در مورد همه آثار ساخته شده حوزه دفاع مقدس و جنگ تحمیلی نظر بدهم. دراین عرصه به غیر از کارگردانی مجموعه شوق پرواز تجربه چندانی ندارم و خیلی از آثار این حوزه را ندیده و نمی‌شناسم، اما درباره سریالی که خودم ساخته‌ام، می‌توانم بگویم در این مجموعه هدفم این بود که همه ابعاد زندگی و شخصیت قهرمان داستان که یک قهرمان ملی نیز هست را طوری نشان بدهم که با هدف الگوسازی و حفظ ارزش‌ها برای نسل جوان امروز جذاب و جالب باشد و از دنبال کردن داستان زندگی قهرمان اصلی خسته و سرخورده نشود. در این پروژه از تکرار مکررات کاملا پرهیز شد. در هر بخش از مجموعه به جزئیات زندگی خود شهید بزرگوار،‌ همسر،‌ فرزندان و دوستان دیگر و نزدیکان ایشان پرداخته شد. سعی بر این بود که در این پروژه علاوه بر نشان‌دادن کامل شخصیت والای این قهرمان ملی، زوایایی از زندگی شهید عباس بابایی نشان داده شود که مورد علاقه و توجه قشر جوان کشورمان قرار گیرد. مثل: دوران دانشجویی‌ یا سفر به آمریکا برای گذراندن دوره‌های خلبانی یا علاقه‌مندشدن ایشان به دختر دایی‌اش همسر شهید سرکار خانم ملیحه حکمت که در همه این قسمت‌ها و بخش‌های داستان نوع برخورد، اخلاق، ‌رفتار و عملکرد وی به عنوان یک انسان برجسته،‌ موفق و مجاهد که در زندگی می‌تواند الگوی موثری برای جوانان کشور باشد نشان داده شد. البته فکر می‌کنم یکی از دلایل اصلی موفقیت سریال همین نوع نگاه و شیوه‌ای که من در کارگردانی کار داشته‌ام، بوده است. در این مجموعه تلاش شد به دور از هر گونه اغراق و مبالغه بر مبنای واقعیت و ایجاد اعتماد بیننده و همچنین جذب مخاطب، حفظ مسئولیت‌پذیری، نحوه مدیریت، ‌نوع برخورد و رفتار با دوستان و نزدیکان و داشتن شهامت لازم برای انجام کارها و تصمیم‌گیری‌های مهمی که ایشان در لحظات سخت اتخاذ می‌کردند در کنار پایبندی این شهید بزرگوار به اصول اعتقادی،‌ دینی و آزاداندیشی مثبت او در زندگی به تصویر کشیده شود.

چه شد شما به عنوان اولین سازنده فیلم در ژانر طنز پس از انقلاب «مردی که زیاد می‌دانست» تصمیم گرفتید برای اولین تجربه کار جنگی خود کارگردانی سریال «شوق پرواز» را بپذیرید؟ آیا از قبول کردن کارگردانی چنین پروژه مهم و بزرگی نگران نبودید؟

در ابتدا برای خودم هم سوال بود که چرا من برای کارگردانی این پروژه انتخاب شدم. وقتی خلاصه قسمت‌های داستان و طرح فیلمنامه را دیدم،‌ متوجه شدم قصه، پتانسیل خوب کار شدن را دارد. بنابراین قبل از این که موافقت خودم را اعلام کنم، ‌ابتدا تحقیقات اولیه‌ای را انجام دادم و سعی کردم اطلاعات موثر و لازم در جهت موضوع داستان جمع‌آوری کنم. با مطالعه چند کتاب که در آنها بیشتر همرزمان و دوستان خود شهید درباره ایشان صحبت کرده بودند به همراه گفت‌وگوهایی که با خانواده و دوستان و دیگر اقوام نزدیک ایشان داشتم در کنار فیلمنامه اصلی مورد بررسی قرار دادم. وقتی شناخت کافی از شخصیت این قهرمان ملی و نوع زندگی او پیدا کردم بشدت به ایشان علاقه‌مند شدم. به همین دلیل پذیرفتم این کار را بسازم، با این که خودم نگرانی بسیار زیادی داشتم و تردید از بر عهده گرفتن چنین مسئولیت خطیری در قبال خانواده این شهید بزرگوار،‌ مردم کشورم و مسئولان محترم نیروی هوایی ارتش،‌ بنیاد شهید و همچنین رسانه‌ها همواره در طول ساخت سریال همراه من بود. که خوشبختانه با یاری خداوند و همکاری حرفه‌ای عوامل سریال این امر مهم رفع شد.

خودتان از نتیجه کار راضی بودید؟

مسلما همه چیز نسبی است. هیچ سازنده فیلم و کارگردانی نمی‌تواند بگوید صددرصد از کار ساخته شده خودم راضی هستم. برای بالا رفتن سطح فیلمسازی و کارگردانی باید اعتقاد داشت در ساخت هر پروژه‌ای می‌توان بهتر از این هم کار کرد و نتیجه گرفت، اما گاهی شرایطی پیش می‌آید که ناگزیر باید خود را به شرایط و موقعیت موجود بسپاری. در گذر زمان و بعدا دانستم ‌با توجه به شخصیت خاص و والای قهرمان اصلی داستان و فرازهای جذاب و مختلف زندگی ایشان اگر شرایط میسر بود،‌ می‌توانستم قسمت‌های بیشتری از زندگی این بزرگوار را به تصویر بکشم. یعنی اگر این پروژه در 24 قسمت ساخته شد، پتانسیل تولید تا 50 قسمت را هم داشت، اما محدودیت زمانی و بودجه تعریف شده ساخت این مجموعه،‌ امکان چنین چیزی را به وجود نیاورد.

نسترن زمانی