پیش‌بینی ابرتندبادها

تندبادها در نیمکره شمالی خلاف جهت عقربه‌های ساعت و در نیمکره جنوبی در جهت عقربه‌های ساعت حول محور مرکزی می‌چرخند. تندبادها معمولا در حین عبور از خشکی، اقیانوس‌های سرد و مناطقی که گرما و رطوبت کافی ندارند، تحلیل می‌روند. علت این مساله را باید در شرایط شکل‌گیری آنها جستجو کرد.

دمای آب اقیانوس بیشتر از 25 درجه سانتی‌گراد و گرما و رطوبت کافی به‌عنوان منبع انرژی‌بخش یک تندباد شناخته شده است.

طول عمر تندبادها متغیر است، اما اغلب تندبادها از زمان آغاز تا پایان دو تا سه هفته دوام دارند. واژه تندباد یا توفان دریایی اغلب به صورت‌های گوناگون به کار برده می‌شود؛ به‌عنوان مثال در آمریکا به آن هاریکن می‌گویند، اما در اقیانوس هند تحت عنوان سیکلون یا توفان موسمی و در ژاپن با نام تایفون شناخته شده است.

سواحل جنوبی ایران در کرانه دریای عمان نیز گاهی به‌صورت غیرمعمول تحت تاثیر توفان‌های حاره‌ای اقیانوس هند قرار می‌گیرد. این توفان‌ها می‌توانند در این منطقه مولد امواج سهمگینی باشند که دامنه آنها اغلب به گواتر و چابهار می‌رسد. معمولا شهریور از ماه‌هایی است که احتمال وقوع چنین تندبادهایی در آن زیاد است. نظریات و فرضیات درباره تندبادها گوناگون است. تاکنون دانشمندان تندبادها را غیرقابل پیش‌بینی می‌دانستند و این در حالی است که بتازگی یک محقق مکزیکی و تیم تحقیقاتی‌اش مدعی شده‌اند حتی ابرتندبادها نیز قابل پیش‌بینی هستند.

تازه‌ترین تحقیقات

محققی به نام ویکتور مانوئل ولاسکو با استفاده از یک فناوری خاص هوایی موفق به تعریف پارامترهایی شده که بر اساس آنها می‌توان هاریکن‌های گروه موسوم به Vیا همان ابرتندبادها را پیش‌‌بینی کرد. به طور کلی هاریکن، تندباد خیلی شدیدی است که سرعت آن بالای 60 گره باشد. هاریکن‌ها را در شش گروه طبقه‌بندی می‌کنند: توفان‌های سهمگین که در ناحیه حاره اتفاق می‌افتد، تندباد رده یک با سرعت باد 33 الی 36 متر در ثانیه، تندباد رده 2 با سرعت باد 37 الی 42 متر در ثانیه، تندباد درجه 3 با سرعت باد 43 الی 50 متر در ثانیه، تندباد درجه 4 با سرعت باد 51 الی 60 متر در ثانیه و در نهایت تندباد درجه 5 یا همان ابرتندبادها با سرعت 61 متر در ثانیه به بالا. آکادمی علوم مکزیک در تازه‌ترین بیانیه خود اعلام کرده یکی از متخصصان علوم هوا فضای دانشگاه بین‌المللی مکزیک موسوم به اونام موفق به پیشگویی دقیق وضع هوا و وقوع تندبادها در اقیانوس آتلانتیک و در ظرف چهار سال آینده شده است.

ویکتور مانوئل ولاسکو معتقد است نظر به آمارهای گذشته هواشناسی و با توجه به تازه‌ترین تحقیقات انتظار می‌رود ظرف سال‌های 1392 الی 1397 بین چهار تا شش ابرتندباد در اقیانوس آتلانتیک اتفاق بیفتد. این پژوهشگر در مصاحبه با روزنامه ال اینفورمادور مساله را به این صورت تشریح کرد: «پیش از این تصور می‌شد ابرتندبادها قابل پیش‌بینی نیست، اما امروز با کمک مدل‌ها و الگوریتم‌های خاصی می‌توان نتایج فوق‌العاده‌ای را به دست آورد.» ولاسکو افزود: «یکی از اهداف ما در کوتاه‌مدت ساخت ماهواره‌ای تخصصی جهت مطالعه پدیده‌های طبیعی از جمله تندبادها، آتش‌سوزی‌های جنگلی، خشکسالی، سیلاب، بارش تگرگ‌های ناگهانی و بهمن است که بتواند در مقیاس ملی موثر عمل کند.»

مدل پیشگو

در خلال سال‌های 1388 تا 1391 یک تیم تحقیقاتی یکپارچه از دانشمندان موسسه ژئوفیزیک، مرکز فناوری و علوم کاربردی دانشگاه بین‌المللی مکزیک تشکیل شد تا تندبادها با دقت هرچه بیشتر مورد مطالعه قرار گیرد. تیم تحقیقاتی بر آن شد در وهله نخست مدلی پیشرفته را طراحی کند که بر اساس آن بتواند شرایطی خاص از جمله تغییر در جریان‌های اقیانوسی و جوی را پیش‌بینی کند و سپس بر مبنای آن امکان ساخت و تجهیز ماهواره‌ای مطالعاتی فراهم شود. مانوئل ولاسکو به‌عنوان یکی از اعضای ارشد این تیم تحقیقاتی می‌گوید: «مدلی که ما موفق به طراحی آن شدیم، السی نام دارد. این مدل ابتدا کمک کرد بفهمیم چرا از نظر تئوریک پس از ابرتندباد موسوم به فیلیکس در سال 1386 دیگر تندباد بزرگی با درجه 5 رخ نداده؟ لازم به یادآوری است هاریکن موسوم به سندی از نظر رده‌بندی در طبقه سوم جای گرفت، اما توضیح این که چرا از سال 1386 به بعد دیگر تندبادی با درجه 5 رخ نداده، اکنون دیگر به گفته ولاسکو ساده است: «شرایط برای وقوع چنین تندبادی آن طور که باید، فراهم نشده.» مساله اینجاست که این پدیده‌ها درست برخلاف آنچه پیشتر تصور می‌شد، به صورت شانسی و تصادفی اتفاق نمی‌افتد؛ یعنی در واقع شرایط درست در جایی که باید رقم می‌خورد و برخلاف تصورات پیشین حتی مکان رخداد تندبادها را نیز از روی برخی شواهد می‌توان پیش‌بینی کرد. بر همین اساس اکنون محققان توانسته‌اند از طریق برخی تجزیه و تحلیل‌های خاص از جمله انجام مطالعات ژرفاسنجی در اقیانوس آتلانتیک و بخصوص از طریق عکس‌های سه‌بعدی ماهواره‌ای، منشأ ابرتندبادها را شناسایی کنند. ژرفاسنجی دانشی است که بر اساس آن عمق آب یک دریاچه، دریا و حتی اقیانوس برآورد می‌شود. مدت زمان رفت و برگشت امواج صوتی و الکترومغناطیس می‌تواند شاخصی ایده‌آل برای این منظور باشد.

تاثیر مدیریت بحران بر اقتصاد و کشاورزی

تحقیقات پژوهشگران با ضریب اطمینان بالا نشان می‌دهد در جنوب شرقی آمریکا، شمال شرقی مکزیک و در محدوده‌های کارائیب و آمریکای مرکزی منابع حرارتی بزرگ و عمیقی وجود دارد که می‌توان آنها را به‌عنوان منشأ تندبادهای بزرگ آتلانتیک تعریف کرد. دانشمندانی نظیر پروفسور ولاسکو اکنون درصددند مدل‌های فیزیکی بیشتری را نسبت به مدل‌های صرفا اطلاعاتی طرح‌ریزی کنند تا بر اساس آنها راحت‌تر بتوانند دامنه تغییرات را آنالیز کنند.

این استاد دانشگاه چنین تشریح کرد که نوسانات شدید از جمله مواردی است که نه‌تنها در آب دریا، بلکه حتی در میان ستارگان، سیارات و محیط‌های میان سیاره‌ای نیز وجود دارد. در واقع این نوسانات، جزئی از محیط است و نقشی اساسی در حفظ و نگهداری تعادل جهانی دارد. به عنوان مثال این نوسانات در زمین باعث می‌شود جو حالت متعادلی پیدا کند و امکان حیات در آن مهیا شود.​ از این‌رو مطالعاتی از این دست اهمیت بسزایی دارد؛ زیرا با شناخت هرچه بیشتر این نوسانات، امکان شناخت سایر الگوهای پیچیده نوسانی حتی در فضاهای خارجی نیز مهیا می‌شود. ولاسکو بر این مساله نیز تاکید دارد که تندبادهای عظیم به نوعی منابع بزرگ تامین آب قاره‌ها هستند و لذا مدیریت صحیح آنها نه‌تنها منافع اقتصادی زیادی را در سطح ملی به دنبال خواهد داشت، بلکه حتی می‌تواند باعث رونق کشاورزی شود. وی در خاتمه یادآور شد تهیه نقشه ملی تندبادها نه‌تنها سیستم مدیریت بحران را مدرنیته خواهد کرد و میزان آسیب‌پذیری از بلایای طبیعی را کاهش خواهد داد، بلکه در عین حال می‌تواند منافع اقتصادی زیادی را نیز به دنبال داشته باشد.

Informador / مترجم: فرناز حیدری