دیدن صبح دل‌انگیز تماشا دارد

بتازگی نخستین دفتر شعر شاعر نجیب و خوش قریحه، محمد شکری فرد با چاپی خوش‌آب و رنگ و چشمنواز منتشر و روانه بازار کتاب شده است. این دفتر شعر، دربرگیرنده 35 غزل شاعر است که در 75 صفحه از سوی نشر سوره مهر منتشر شده و لذا با رخصت از حافظ بزرگ، باید گفت: از «سوره» شکر دارم و از روزگار هم!

باری، شکری فرد با لطف بسیار، این مجموعه شعر را که مدت‌ها چشم به راه انتشارش بودم برایم فرستاد و چشم منتظرم را روشن کرد. درنگی کوتاه در شعرهای این دفتر که بیشترشان را پیش از این در دنیای مجازی خوانده و با چند تایی از آنها زیستی خوش داشته بودم، حسابی سر ذوقم آورد.

دو هفته دنبال حال و مجالی می‌گشتم تا نقدواره‌ای بر این دفتر که به فرداهای بس آفتابی‌تر سراینده‌اش، امید بسته‌ام بنویسم. افسوس که توفیق، رفیق نشد. تراکم گرفتاری‌های اداری و روزمرگی‌های ناگزیر و بعضا درمان‌ناپذیر! فرصت و فیض نگارش نوشته‌ای در خور تامل را از من گرفت.

با خود اندیشیدم نوشتن نقدی در خور تامل «‌آسوده سری خواهد و مهتاب شبی»، بهتر آن است که قلم به دست گرفته و پاره‌ای از برداشت‌های خود را از درنگ در این دفتر بنویسم و گوش به زنگ بمانم تا فعالان حرفه‌ای نقد، نظرهای راهگشای خود را بنویسند و ضمن تشویق، چراغی فرا راه شاعر در جاده‌های شعر بگشایند و در رسیدن به افق‌های دوردست، یاریگرش باشند.

ناگفته پیداست در جاده‌های شعر، فریب سراب‌ها، وسوسه سنگلاخ‌ها و طعنه خارزارها بسیارند و چراغی لازم است و خضر راهی، متاسفانه پاره‌ای از اصحاب نقد، به جای جوان‌پروری، جوان فریبی می‌کنند و شاعران نوپا و مستعد را از سر غفلت یا عمد به بیراهه‌هایی می‌برند که راهی به دهی ندارند.

البته شکری فرد عزیز خوب می‌داند که شاعر واقعی، خود باید اصلی‌ترین منتقد آثار خویش باشد، اما در نقد و نظرهای روشن و کاربردی هم باید درنگ و تامل کند و از هر خرمنی خوشه‌ای برچیند و توشه‌ای بیندوزد. او خوب دریافته که عده‌ای با کوبیدن بر ساز شعر فرامدرن، حجم، آوانگارد و بازی کردن با پاره‌ای از اصطلاحات مدرنیته و ادای روشنفکرها را درآوردن، می‌کوشند ساده دلانی را با خود همنوا و مریدانی برای خود دست و پا کنند. دسته‌ای دیگر، مدعی آفریدن مکتب‌هایی نوظهور در شعر معاصرند که باید گفت جز آب در هاون کوبیدن و وقت هدر دادن و گمراه کردن ساده‌اندیشان حرفه‌ای ندارند.

در این مقوله‌ها «ترسم آزرده شوی، ورنه سخن بسیار است». با پوزش از طولانی شدن حاشیه، برداشت‌هایم را از سروده‌های این شاعر جوان و دوست‌داشتنی، چون اهالی سینما در چند پرده بیان می‌کنم.

پرده اول: نمی‌توانم از محمد شکری‌فرد بنویسم و به زلالی و صمیمیت و یکرنگی‌اش اشاره‌ای نکنم. وی سایه‌روشن‌هایی از صمیمیت ذاتی خود را در پاره‌ای سروده‌ها به تصویر کشیده است. در بسیاری از غزل‌ها، با بیت‌هایی شفاف و روشن که عاری از رنگ و بوی تکلفند، مواجه می‌شویم:

خواب دیدم سفر دور و درازی دارم

گفت روزی قفس چلچله‌ها می‌شکند

پرده دوم: شکری فرد می‌کوشد شاعری معمولی نباشد و در راستای متمایز شدن غزل‌هایش، تلاش‌های بی‌وقفه‌ای دارد. او به نقش برجسته ردیف خوب و موفق پی برده و سعی می‌کند به سراغ ردیف‌هایی که کمتر دست فرسود دیگران شده‌اند برود و از این آزمون، تا سطح قابل قبولی موفق بیرون آمده است:

داشت زاغ دل من فاخته می‌شد، ای کاش

طرح دل یکشبه پرداخته می‌شد، ای کاش

البته این الزام به آوردن ردیف‌های دشوار، بعضی جاها نتیجه عکس داده و به روانی و صمیمیت زبانی لطمه‌زده که شاعر باید از این پس مواظب این آسیب‌ها باشد. همچنین، این مجموعه از تنوع وزنی خوبی برخوردار است و این تنوع، بر تازگی و تری غزل‌ها افزوده است.

پرده سوم: شاعر از هنرمندی‌های زبانی به نحو نسبتا متعادل بهره می‌گیرد و می‌کوشد ارائه‌های ادبی را به رخ خواننده نکشد و کشف‌های خود را رو نکند. البته رازناکی پاره‌ای از غزل‌ها، مه‌آلودگی دلچسبی به آنها داده است. نسیم ملایمی از سبک هندی بویژه تأثیر صائب را می‌توان در برخی ابیات غزل‌ها حس کرد.

پرده چهارم: در پاره‌ای غزل‌های این مجموعه، محور عمودی و افقی به دلخواه رعایت نشده‌ و این به فرم و ساختار شعر، آسیب رسانده است. به برداشت من «بیت محوری» در غزل‌های این دفتر، پررنگ‌تر است و «روایت جزء به جزء» را کمتر می‌بینیم.

نمی‌دانم چرا شاعر، کمتر شعر را با عناصر زندگی گره می‌زند و از رنگ‌آمیزی شعر خود با نمادهای بومی و اقلیمی به ندرت بهره می‌گیرد.

پرده آخر: اما طهارت واژگانی شاعر هم در اولین دفتر از تجربه‌های خود ستودنی است. البته او فقط 20 بهار از زندگی را پشت‌سر گذاشته و راه‌های نپیموده بسیاری پیش‌ رو دارد. جوهره و جانمایگی شاعرانگی را در بدایت جوانی به روشنی نشان داده که چشم‌انداز روشنی فرارویم گشوده است. او اگر با همین خلاقیت و جستجوگری و بی‌ادعایی پیش برود می‌تواند اوراق زرینی را در صحیفه شعر معاصر از آن خود کند.

محمدحسین انصاری‌نژاد / ‌شاعر