چالش هیات‌امنایی شدن مدارس استثنایی

با افتتاح این مدرسه در تهرانی که به گفته مدیرکل آموزش و پرورشش 7000 دانش‌آموز استثنایی دارد و به تنهایی 8 درصد از دانش‌آموزان استثنایی کشور را در خود جای داده، تحصیل این دانش‌آموزان آسان‌تر و باکیفیت بهتری از آنچه که امروز هست، خواهد شد، اما گفته‌های مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران در حاشیه این مراسم نشان داد که این تحصیل آمیخته با آسودگی ممکن است در آینده‌ای نه چندان دور مخدوش شود.

خبر را ایسنا به نقل از اسفندیار چهاربند مخابره کرده که گفته حرکت به سمت اداره هیات‌امنایی مدارس استثنایی یک ضرورت است چون اداره این مدارس، هزینه‌های زیادی دارد و اگر اداره آنها به هیات‌امناها سپرده شود قدرت خدمات‌رسانی این مدارس افزایش می‌یابد اما اهل فن بهتر می‌دانند که هیات‌امنایی شدن مدرسه یعنی پولی شدن تحصیل در آن، بدون این که لزوما کیفیت خدمات در آن افزایش یابد.

این موضوع را تا به حال بسیاری از مدارس دولتی که از مدرسه‌ای عادی به هیات‌امنایی تبدیل شده‌اند، تجربه کرده‌اند، به طوری که هیات‌امنا در بیشتر مواقع ابزاری برای دریافت پول از اولیا شده که در برخی موارد نیز این پول‌های ریخته شده در قلک مدرسه صرف کیفیت خدمات رفاهی و آموزشی نشده است اما حالا که زمزمه‌هایی از تمایل آموزش و پرورش برای سپردن مدارس استثنایی به هیات‌امناها شنیده می‌شود، نگرانی‌ها بیش از هیات ‌امنایی شدن مدارس دانش‌آموزان عادی خواهد بود چون بسیاری از دانش‌آموزان استثنایی همان گونه که جسم و ذهنی متفاوت از دانش‌آموزان عادی دارند شرایط زندگی و توان مالی خانواده‌هایشان نیز متفاوت است و بیم ترک‌تحصیل آنها به واسطه پولی شدن مدارس وجود دارد.

گرچه آمارهای مربوط به دانش‌آموزان ترک‌تحصیل کرده در کشور، آماری غیرشفاف و همیشه متناقض است، اما آموزش و پرورش همواره اذعان دارد که بخشی از کودکان بازمانده از تحصیل و گروهی از افراد لازم‌التعلیمی که ترک‌تحصیل می‌کنند همین کودکان و نوجوانان دارای معلولیت هستند. به همین دلیل می‌شود حدس زد اگر لازمه تحصیل این افراد پرداخت پول باشد، خانواده‌هایی که مضیقه مالی دارند چه انگیزه قوی‌ای برای ممانعت از تحصیل فرزندان خود پیدا می‌کنند که اگر این اتفاق رخ دهد سیاست برداشتن بار مالی از دوش دولت، به تولید افراد بی سواد و کم سواد دامن می‌زند.

هیات‌ امنایی شدن؛ ضرر بیش از منفعت

تمایل برای هیات ‌امنایی شدن مدارس استثنایی برای آموزش و پرورش که همیشه از کسری بودجه می‌نالد، طبیعی است، اما کارشناسانی که دستی بر آتش مبارزه با بی‌سوادی دارند هیات‌امنایی شدن با نیت کاستن از بار مالی افتاده بر دوش آموزش و پرورش را به صلاح نمی‌دانند.

عبدالله اسدی، کارشناس سوادآموزی است که در گفت‌وگو با جام‌جم تبدیل مدرسه دولتی عادی به هیات‌امنایی را درست نمی‌داند. حسن عرب نژاد، رئیس اداره سوادآموزی آموزش و پرورش منطقه 15 تهران نیز که با چالش تولید بی سواد درگیر است این کار را غلط می‌داند.

عرب نژاد می‌گوید: پولی شدن مدارس برای دانش‌آموزان استثنایی بویژه برای آنها که بی‌بضاعت و کم بضاعت هستند به اندازه پرداخت یارانه به خانواده‌های مرفه، غلط است. او معتقد است: دانش‌آموزان کم بضاعت معلول که نیاز مبرم به آموزش دارند باید زیر چتر حمایت ویژه دولت قرار گیرند نه این که با برنامه‌هایی مثل هیات‌امنایی شدن مدارس از تحصیل بازبمانند.

عبدالله اسدی نیز مخالف هیات‌امنایی شدن این مدارس (هیات امنایی شدن به معنی دریافت پول از خانواده‌ها نه کمک گرفتن از خیران) دست‌کم در شرایط فعلی است و باور دارد هم‌اکنون که زمان مبارزه با بی‌سوادی و انسداد مبادی بی‌سوادی در کشور است نباید به این حوزه ورود شود. او اما قبول دارد که هیات‌امنایی شدن شاید در آینده راهکاری مفید برای ارتقای آموزش و سطح سواد جامعه باشد چون وقتی مردم برای آموزش و سوادآموزی هزینه می‌کنند قدر آن را بهتر می‌دانند و همین مساله باعث می‌شود تا گرایش به تحصیل بالا رود و میانگین سال‌های تحصیل ایرانیان از 7.5 سال کنونی ارتقا یابد.

اما این کارشناس اعتقاد راسخ دارد که گرایش به سمت هیات‌امنایی شدن باید آهسته و با شیب ملایم اتفاق بیفتد چون بیشتر خانواده‌های دارای فرزند معلول، خانواده‌هایی کم‌بضاعت هستند که در تامین مخارج خود گرفتار مضیقه‌اند و اگر از بابت تحصیل فرزندانشان تحت فشار مالی قرار بگیرند نخستین تصمیم آنها انصراف از تحصیل این فرزند خواهد بود.

حسن عرب‌نژاد نیز تاکید دارد که تجربه سال‌ها مقابله با بی‌سوادی در کشور نشان داده که علت اصلی بازماندن کودکان از تحصیل، تنگناهای معیشتی و اقتصادی است به طوری که تحصیل پولی در مدارس می‌تواند موجب پس خوردن خانواده‌های تنگدست کودکان و در نتیجه دور کردن آنها از سیستم آموزشی شود.

البته این کارشناس قبول دارد که اگر روزی چنین سیاستی عملی شود، علت اصلی آن فشار مالی سنگینی است که آموزش و پرورش تحمل می‌کند، گرچه به اعتقاد او هرچند هیات‌امنایی شدن مدارس استثنایی اندکی از این بار می‌کاهد، ولی کشور را از منافع زیادی محروم می‌کند.

این منافع در واقع همان سوادآموزی و مهارت آموزی کودکان و نوجوانان معلول است که به جای خانه نشینی وارد اجتماع می‌شوند و فرصت زندگی کردن پیدا می‌کنند.

اما این واقعیت که به گفته رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور هزینه‌های تحصیل یک دانش‌آموز استثنایی هفت تا هشت برابر بیشتر از دانش‌آموزان عادی است باید همواره مدنظر باشد نه به این دلیل که دانش‌آموزان استثنایی را باری بر دوش کشور بدانیم بلکه از بابت تاکیدی دوباره بر وظیفه دولت برای تامین امکانات تحصیل این افراد و جلوگیری از به هدر رفتن استعدادهایی که در جسم و ذهن دانش‌آموزان استثنایی نهفته است.

مریم خباز -‌ گروه جامعه