بی‌تفاوتی مردم به هشدارهای رسانه‌ای

انگار باورشان نمی‌شود که امکان دارد روزی آب جیره‌بندی یا اصلا قطع شود و آنها دیگر آبی برای استفاده نداشته باشند. انگار به این باور رسیده‌اند که به هرحال درست می‌شود! یا مثل همه سال‌هایی که زنگ هشدار کم‌آبی به صدا درآمد اما خداوند آن‌قدر باران از آسمان فرستاد که همه سدها پر شد و بحران کم‌آبی هم فروکش کرد این‌بار هم خداوند آنها را تشنه نخواهد گذاشت. حتی خشک شدن دریاچه ارومیه و تالاب‌های دیگر هم که مثل چراغ قرمز به آنها هشدار می‌دهد، نمی‌تواند این اعتماد را از آنها سلب کند که یا نزولات آسمانی به کمک مردم خواهد آمد یا به هرحال دولت چاره‌ای خواهد اندیشید.

این مقدمه این نکته را یادآوری می‌کند که مردم کشور ما هشدارها را زیاد جدی نمی‌گیرند. انگار باورمان نمی‌شود که خطر بیخ گوشمان است و در کنارمان زندگی می‌‌کند. اگر باورمان می‌شد باید با این همه برنامه که از رادیو و تلویزیون درباره مسائل مختلف پخش می‌شود و روزنامه‌‌ها درباره آنها می‌نویسند، سبک و سیاق زندگی‌مان تغییر می‌کرد و اتفاقاتی مانند تصادفات جاده‌ای، کم‌تحرکی و کمبود آب به صورت کامل که نه اما حداقل نصف می‌شد.

تلویزیون با همکاری اداره راهنمایی و رانندگی برنامه‌های زیادی درباره اصول صحیح رانندگی در داخل شهرها و جاده‌ها تولید و پخش می‌کند. در این برنامه‌‌ها به صورت مداوم حتی اصول اولیه رانندگی و رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی بازگو و گوشزد می‌شود، اما این برنامه‌ها به میزان بسیار اندکی در تعداد تصادفات و به تبع آن مرگ و میر و جراحات جدی تاثیر دارد. برخی می‌گویند جاده‌ها ایمنی کامل ندارند​ یا خودروها دچار نقص فنی هستند؛ اما طبق آمار منتشر شده بیشترین آمار تصادفات مربوط به خطای انسانی است. همین انسانی که مدام در معرض رسانه‌‌های دیداری و شنیداری است و برنامه‌های آنها را می‌بیند و می‌شنود اما معلوم نیست چرا تاثیر نمی‌گیرد و اگر هم هشدارهای این برنامه‌ها را دریافت می‌کند برای مقطع کوتاهی به آنها عمل می‌کند.

تلویزیون که رسانه‌ای فراگیر است تقریبا در بیشتر برنامه‌های ترکیبی، مستند، خانوادگی و ... درباره مضرات فست‌فودها صحبت می‌کند. برنامه‌ای مانند «شوک» که از شبکه سه پخش می‌شود تاکنون چندبار سراغ این موضوع رفته است و به شکل حرفه‌ای درباره مضرات فست‌فودها و روش‌های نادرست و غیربهداشتی آنها گزارش‌های مستند و علمی تهیه و پخش کرده است، مردم زیادی این برنامه را دیده‌‌اند و حتی در سایت‌های مجازی هم بازتاب پیدا کرده است، اما هنوز هم رستوران‌هایی که انواع فست‌فود را به مردم ارائه می‌دهند، از شلوغ‌ترین رستوران‌های شهرها هستند و روز به روز به تعداد آنها افزوده می‌شود. این نشان می‌دهد که مردم هشدارها را جدی نمی‌گیرند، اصلا هم برایشان مهم نیست که این هشدار را پزشکان متخصص به آنها می‌دهند یا برنامه‌ای تلویزیونی با تصاویر واقعی آنها را با پشت پرده تهیه‌ این نوع غذاها یا عواقب استفاده از آنها نشان می‌دهد و با کارشناسان درباره آن صحبت می‌کند.

این بی‌‌توجهی را در دیگر معضلات جامعه و گسترش آنها هم می‌توان دید. رادیو و تلویزیون سال‌هاست درباره اعتیاد و عواقب وحشتناک آن بر شخص معتاد و اطرافیان او برنامه‌سازی می‌کند.

برنامه‌‌هایی در قالب مستند، فیلم و سریال و ترکیبی از شبکه‌های مختلف رادیو و تلویزیون پخش می‌شود. این حجم هشدار درباره مشکلی که زندگی فردی و خانوادگی را به خطر می‌اندازد، به‌طور طبیعی باید تاثیرگذار باشد اما با نگاهی به جامعه و تحقیق میدانی به این نتیجه می‌رسیم که اعتیاد روز به روز ​میان اقشار جامعه بیشتر می‌شود و شکل تازه‌تری به خود می‌گیرد. حتی پخش برنامه‌ای مانند «40 دقیقه بدون قضاوت» که به شکل شفاف اعتیاد را آسیب‌شناسی می‌کرد و به صورت واضح و مستند دلایل گرایش جوانان به مواد مخدر را بازگو و روش‌های پیشگیری از آن را هم توضیح می‌داد و تا حدودی به خانواده‌ها و حتی مسئولان هم راهکار نشان می‌داد نتوانست چندان تاثیری بر این پدیده بگذارد.

احسان علیخانی هر سال یکی دو معتاد را که ترک کرده‌اند به برنامه« ماه عسل » می‌آورد تا آنها در این برنامه پرمخاطب بگویند زمانی که معتاد بودند چقدر زجر می‌کشیدند، خانواده آنها از هم می‌پاشید و همسر و فرزندانشان با هزار گرفتاری روبه‌رو می‌شدند. هر آدم عاقلی این‌ سخنان را بشنود در انتخاب راه زندگی دقت بیشتری می‌کند.

درباره اعتیاد سریال‌های زیادی هم تولید شده است؛ از سریال قدیمی« آینه عبرت» که از شبکه آی‌فیلم بازپخش می‌شود تا سریالی مانند« زمانه» که حسن فتحی آن را کارگردانی کرد و در قالبی دراماتیک و جذاب نشان داد که عاقبت بچه‌هایی که پدرشان معتاد می‌شود و خانه و خانواده را ترک می‌کنند چه می‌شود. اما این‌ آثار بر مردم و بخصوص جوان‌ها انگار تاثیر زیادی ندارد. مردم این هشدارها را جدی نمی‌گیرند.

رادیو و تلویزیون به عنوان رسانه ملی تقریبا تمام مشکلاتی را که عموم مردم با آن مواجه هستند،‌ رصد کرده و در قالب برنامه‌های مختلف به آنها می‌پردازد و گاهی از بهترین کارشناسان جامعه هم برای توضیح آنها استفاده می‌کند. این برنامه‌ها به‌صورت مداوم از صدا و سیما پخش می‌شود. در این بخش می‌توان گفت ​ رسانه وظیفه خود را انجام می‌دهد اما این‌که مردم چرا به هشدارهای رسانه‌ای بی‌تفاوت هستند و آنها را جدی نمی‌گیرند مبحثی است که باید جامعه‌شناسان و نهادهایی که متولی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و فردی هستند به آن بپردازند.

طاهره آشیانی / جام جم