کرسی آزاداندیشی در رادیو

کرسی آزاداندیشی عفاف و حجاب

برای تهیه گزارشی از پشت‌صحنه این برنامه به رادیو تهران می‌روم. اعظم‌السادات ابراهیمی، تهیه‌کننده برنامه در همان ابتدا از ویژگی‌های برنامه‌اش می‌گوید: کرسی آزاداندیشی به معنی واقعی بستری است که شرکت‌کنندگان، مجریان و مخاطبان فرصت می‌یابند در مورد موضوعی آزادانه و بدون هیچ‌گونه وابستگی نظرات، عقاید و راهکارهای احتمالی خود را بیان کنند.در این برنامه با تاکید بر اهمیت ترویج فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه، راهکارهای عملی و نظری گسترش فرهنگ عفاف و حجاب بررسی و تبیین می‌شود. کارشناس همراه دانشجویان و فارغ‌التحصیلان، در این برنامه حضور می‌یابد و در میزگردی که تشکیل می‌شود، اعتقادات، نظرات و دیدگاه‌ها خودشان را درباره مسأله عفاف و حجاب مطرح می کند. در بخش‌های مختلف این برنامه درباره شبهات عفاف و حجاب، چرایی و ضرورت عفاف و حجاب گفت‌وگو می‌شود.

حضور موافقان و مخالفان حجاب

تهیه‌کننده برنامه در پاسخ به این پرسش که چه عاملی سبب جذب شنونده‌ها به این برنامه می‌شود، می‌گوید: آمار پیامک‌هایی که به دست ما می‌رسد، نشان می‌دهد مخاطبان بسیاری از این برنامه استقبال کرده‌اند، به‌طوری که ما حتی نمی‌رسیم همه آنها را بخوانیم. اما در پاسخ به پرسش شما باید گفت در این برنامه صدای مخالف هم پخش می‌شود. در برنامه مشکات هم موافقان حجاب و عفاف و هم مخالفان حضور دارند و ما علت و چرایی بی‌حجابی را از زبان خودشان می‌شویم.

ما بحث را یکطرفه پیش نمی‌بریم و یکطرفه به قاضی نمی‌رویم. به‌نظرم عمده‌ترین دلیل استقبال مخاطبان از برنامه همین است. دعوت مخالفان به برنامه نشان‌دهنده موافقت با آنها نیست، بلکه به صورت مستند مباحث مطرح می‌شود و از زبان افراد کثیری که دعوت می‌شوند مباحث مطرح و کارشناسی می‌شود.

در خلال مباحث و در پایان نیز کارشناس برنامه توضیحات تکمیلی ارائه می‌‌کند. ما سعی داریم یک تلنگر به جامعه بزنیم تا مخاطبان خودشان منصفانه درباره موضوع قضاوت کنند.

ابراهیمی درباره کارشناسان متعددی که در برنامه حضور می‌یابند نیز می‌گوید: اگر یک کارشناس ثابت داشته باشیم، مسائل صرفا از یک دیدگاه بررسی می‌شود و ممکن است حرف‌ها و جواب‌ها به تکرار بیفتد. ما با دعوت از کارشناسان متعدد و حوزه‌های مختلف سعی می‌کنیم مبحث عفاف و حجاب از زوایای مختلف بررسی شود و موضوع را تک‌بعدی نمی‌بینیم.

وقتی از تهیه‌کننده برنامه درباره مخاطبانی که علاقه‌مند حضور در این برنامه هستند می‌پرسم، می‌گوید: حتما ما استقبال می‌کنیم، مخاطبان برای حضور در مباحث و کرسی‌های آزاداندیشی ما می‌توانند با شماره‌هایی که در برنامه اعلام می‌شود، تماس بگیرند.

بررسی زاویه اجتماعی عفاف و حجاب

لحظاتی تا شروع برنامه باقی‌مانده است، مهمانان و کارشناس برنامه در استودیو حضور می‌یابند. سعیده هاشمی، گوینده برنامه ضمن خوشامدگویی به مهمانان، این‌گونه صحبت‌های خود را آغاز می‌کند: پوشش و حجاب به‌عنوان کنشی اجتماعی از یک‌سو تحت‌تاثیر ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است و از سوی دیگر متاثر از کنشگران اجتماعی اعم از زن و مرد است. امروز در گفت‌وگوی برنامه مشکات از زاویه اجتماعی درباره حجاب بحث می‌شود. کارشناس برنامه با بیان مقدمه‌ای از تاریخچه ورود حجاب، صحبت‌های خود را آغاز می‌کند و در ادامه از ریشه‌ها و علل بدحجابی می‌گوید.

حجاب فردی یا اجتماعی

در ادامه گزارشی از الهام حاجی‌نژاد، گزارشگر برنامه پخش می‌شود. او با شهروندان درباره توصیفی که آنها از حجاب دارند، نوع پوشش و دلایل انتخابشان گفت‌وگو می‌کند و نظرات و عقاید آنها را درباره پوشش مناسب جویا می‌شود.

یکی از مصاحبه‌شونده‌ها پوشش را موضوعی شخصی می‌داند، اما فرد دیگری نه‌فقط حجاب را امری فردی نمی‌داند بلکه متاثر از شرایط و جامعه عنوان می‌کند. در ادامه هریک از دانشجویان حاضر در استودیو به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهند.

خانم کریمی که فارغ‌التحصیل مدیریت بازرگانی و بازاریابی است، معتقد است حجاب دو روی سکه است، یعنی هم موضوعی فردی است و هم اجتماعی. اما بیشتر به سمت حق و حقوق فردی و شخصی گرایش دارد و دلایل آن را هم مطرح می‌کند.

در ادامه خانم عبدی، دانشجوی دکترای ادیان و عرفان تطبیقی نیز می‌گوید: من فکر می‌کنم زمانی که ما می‌خواهیم وارد اجتماع شویم، غیر از خودمان افراد دیگری نیز حضور دارند، در واقع ما از حریم خصوصی خودمان خارج می‌شویم؛ بنابراین موظف هستیم یک‌سری از قوانین را رعایت کنیم، به عبارت دیگرما نسبت به جامعه مسئولیم و طبیعی است که باید قوانین آن را رعایت کنیم.

در ادامه هر یک از حاضران در استودیو نظراتشان را مطرح می‌کنند، همین بیان دیدگاه‌های مختلف سبب کنش و واکنشی بین آنها شده تا جدی‌تر وارد بحث شوند و هر یک استدلال‌ خود را بیان کنند.گوینده از کارشناس برنامه درخواست می‌کند با توجه به مطالبی که مطرح شد یک جمع‌بندی نهایی داشته باشد و البته دلایل قبول یا رد صحبت‌هایی را که مطرح شد نیز بیان کند.

از مباحث و مطالبی که در این کرسی آزاداندیشی مطرح شد می‌توان به پیامدهای بدحجابی، ضرورت آن یا آسیب‌های اجتماعی بدحجابی اشاره کرد. آزادی در پوشش، شرایط محیطی، منشا بدحجابی در کشورهای غربی، عرف و روابط اجتماعی از دیگر موضوعاتی است که در این کرسی آزاداندیشی رادیویی عنوان می‌شود.

برنامه که به پایان می‌رسد از برخی مهمانان درباره علت حضورشان در برنامه می‌پرسم، خانم عبدی می‌گوید: مهم‌ترین عامل برای حضورم در این برنامه را احساس مسئولیتم نسبت به دختران و زنان می‌دانم، چه کسانی که موافق و چه افرادی که مخالف حجاب هستند، زیرا این امکان و فرصت فراهم شده است تا بتوانم حرف‌های خودم یا حتی دوستان و اطرافیانم را آزادانه بیان کنم و دغدغه‌ها، نیازها و خواسته‌هایمان را به گوش مسئولان برسانیم.

احترام به مخاطب

سعیده هاشمی، علاوه بر گویندگی این برنامه طراحی سوالات را هم برعهده دارد، او می‌گوید: مشکات برنامه‌ای چالشی است، جنبه حائز اهمیت این برنامه هم این است که به دلیل دعوت از موافقان و مخالفان و بیان نظرات آنها، همه شنونده‌ها را در نظر می‌گیرد، چه کسانی که موافق و چه کسانی که مخالف حجاب هستند، بنابراین به نوعی به همه سوالات پاسخ داده می‌شود.

او در پاسخ به این پرسش که برای جلوگیری از خارج نشدن محوریت اصلی بحث‌ها چه استراتژی را به کار می‌گیرد، تصریح می‌کند: تجربه کارهای گفت‌وگومحور به من ثابت کرده است، اگر تنها هوای یک طرف ماجرا را داشته باشیم یا حتی زمان و فرصت بیشتری را در اختیار کارشناس یا یک‌سری از مهمانان قرار بدهم، شنونده هوشیار این بی‌عدالتی را متوجه می‌شود. رسالت مجری این است که بی‌طرف باشد و فرصت مساوی به همه حاضران بدهد و این زمان مساوی را بین موافقان و مخالفان رعایت کند تا همه نظراتشان را مطرح کنند، این یعنی احترام به مخاطب که البته می‌تواند علتی باشد تا همه مخاطب این‌گونه برنامه‌ها باشند. (ضمیمه قاب کوچک)

مریم کریمی