عرضه چای کهنه و فاسد به بازار

صنعت چای کشور طی ده سال اخیر با مشکلات متعددی مواجه شده است، به طوری که بسیاری از چایکاران در سال‌های اخیر جز ضرر و زیان چیزی برداشت نکرده‌اند و مجبور به ترک شغل و تغییر کاربری اراضی خود شدند. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این حوزه وجود بیش از ده‌ها هزار تن چای سنواتی تولید داخل با عمری بیش از ده سال است که دیگر قابلیت مصرف انسانی ندارد و در انبارهای سازمان تعاون روستایی و سازمان چای بلاتکلیف مانده و راهکاری درست برای استفاده بهینه از آن اعمال نمی‌شود. کارشناسان بخش چای معتقدند در وهله نخست دولت باید این چای سنواتی را به کمپوست و کود گیاهی تبدیل کند و اگر به هر دلیل امکان این کار برایش فراهم نیست، آن را تحت نظارت کامل خود و تشکل‌های بخش خصوصی به عنوان مصارف صنعتی و غیرانسانی به کشورهای دیگر صادر کند تا لطمه‌ای به اعتبار چای ایرانی در بازارهای داخلی و خارجی وارد نشود. البته در عمل چنین اتفاقی نیفتاد، صادق حسنی، مدیر اجرایی سندیکای کارخانجات چای شمال چندی پیش در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرد حدود 54 هزار تن از چای سنواتی که در اختیار سازمان چای قرار داشت در هجدهم بهمن 92 به اشخاص حقیقی فروخته شد ده هزار تن دیگر از این چای نیز اسفند سال گذشته فروخته شد، که این کار درواقع به غیر از پراکنده‌کردن محصول فاسد شده در بازار داخلی حاصل دیگری ندارد. ظاهرا پیش‌بینی این مقام مسئول درست از آب درآمده است، زیرا اکنون از گوشه و کنار خبر می‌رسد که این چای سنواتی به فروش رسیده در بازار داخلی، پس از فرآوری مجدد در کارخانه‌های کشورهای عربی همسایه با عنوان چای خارجی مرغوب دوباره به ایران بازگشته است.

در همین حال یک فعال حوزه چای نیز اخیرا دراین باره به ایلنا اعلام کرد که چای تاریخ گذشته ایرانی (سنواتی) توسط برخی افراد سودجو به امارات و سایر کشورها صادر شده و پس از افزودن اسانس و عطر در کارگاه‌های موجود در آن کشورها، دوباره با نام چای خارجی به ایران وارد می‌شود.

به گفته امیری، این افراد سودجو فقط ۱۵۰۰ تومان در هر کیلو برای خرید و فرآوری مجدد این نوع از چای هزینه می‌کردند، در حالی که نیم کیلو از آن را ۱۵ هزار تومان در بازار می‌فروشند.

این تولیدکننده چای کشور با اشاره به این‌که چای سنواتی کیلویی ۲۰۰ تا ۵۰۰ تومان به فروش می‌رسد، تصریح می‌کند: مرغوبیت چای وارداتی بسیار پایین است و این نوع چای هیچ وقت به کشورهایی نظیر اروپا و آمریکا صادر نمی‌شود، زیرا از استانداردهای لازم برای این کشورها برخوردار نیست و فقط برای کشورهای جهان سوم کاربرد دارد.

وی با استناد به صحبت‌های عباس رجایی، رئیس کمیسیون کشاورزی در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: با بررسی‌هایی که روی برخی چای‌های وارداتی صورت گرفت، مشخص شد این چای دپو شده و تاریخ گذشته ایران است که مجددا از امارات به ایران وارد شده و سلامت مردم را تهدید می‌کند.

فرآوری و بسته‌بندی چای سنواتی در داخل کشور

رئیس اتحادیه چایکاران کشور نیز در گفت‌وگو با روزنامه جام‌جم ضمن تائید این خبر می‌گوید: چای سنواتی ایران نه‌تنها در کشورهای خارجی، فرآوری مجدد شده و با عنوان برند چای خارجی به کشور بازمی‌گردد، بلکه این کار حتی در داخل کشور نیز صورت می‌گیرد.

ایرج هوسمی با تاکید بر این‌که طبق استاندارد، محصول چای فقط سه سال می‌تواند ماندگاری داشته باشد و پس از آن دیگر کیفیت و قابلیت مصرف انسانی ندارد، می‌افزاید: دولت مصوب‌هایی داشت مبنی براین که چای سنواتی به عنوان کالای غیرقابل مصرف و البته به منظور کاربردهای صنعتی و شیمیایی، به طور مستقیم از انبارها به خارج از کشور بارگیری و منتقل شود، اما طی سال گذشته و امسال حدود 50 هزار تن از این محصول، از سوی عده‌ای در داخل کشور خریداری و بخش زیادی از آن به‌جای صدور به خارج از کشور به برخی کارخانجات منتقل شده و در آنجا پس از طی فرآیندی همچون حرارت دیدن و افزودن جوش شیرین و رنگ مصنوعی دوباره بسته‌بندی و وارد بازار شد.

به گفته وی، این کار علاوه بر تهدید سلامت مردم، ضرر زیادی به چایکاران وارد می‌کند، زیرا با پرشدن بازار با چای‌های تقلبی و به اصطلاح خارجی، چای تازه تولیدشده چایکاران کشور روی دست آنان می‌ماند؛ امری که اکنون موجب ناراحتی و دلسردی بسیاری از چایکاران شده، در حالی که هیچ مسئولی پاسخگوی این امر نیست. هوسمی با اشاره به این‌که سودجویان و رانت‌خواران با این تقلب و عمل ناشایست خود، شبانه به سودهایی چند صد میلیاردتومانی رسیده‌اند، در حالی که عایدی کشاورزان فقط خراب‌شدن بازار و ضرر و زیان بود، تصریح می‌کند: برخی از کارخانجاتی که در آنها چای سنواتی مورد فرآوری مجدد قرارگرفت، شناسایی شد و تا مرحله پلمب هم پیش رفت، اما با دخالت برخی افراد ذی نفوذ و صاحبان پول و قدرت، خطر و تهدیدی متوجه آنان نشد.

رئیس اتحادیه چایکاران کشور با بیان این‌که هنوز مقدار زیادی از چای سنواتی در انبارهای تهران و رشت باقی مانده است، می‌گوید: بخش چای کشور از زمانی دچار مشکلات عدیده شد که اداره امور چای کشور از اداره بازرگانی به سازمان جهاد کشاورزی سپرده شد و از آنجا که این سازمان نتوانست چای داخلی خریداری شده از کارخانجات را به فروش برساند، چای هر سال در انبارها می‌ماند، به طوری که اصطلاح چای سنواتی نیز از همان زمان شکل گرفت.

به گفته هوسمی، از دهه ۸۰ به بعد صد‌ها هزار تن چای در انبارهای کشور دپو شد و زمانی که پس از هفت تا هشت سال در انبار‌ها باز شد، این چای دیگر قابل استفاده نبود و فقط برای کمپوست و کود کاربرد داشت که با قیمت بسیار پایینی در مناقصه‌ها به فروش رسید سپس بخشی از آن توسط عده‌ای رانتخوار و سودجو دوباره وارد چرخه بازار شد.

وی درباره تشخیص چای خوب از چای تقلبی می‌گوید: در ایران دو چای مربوط به کشت بهاره و پاییزه وجود دارد که چای بهاره باکیفیت‌تر است، با این حال هر دو نوع چای ایرانی، از چای خارجی تقلبی که اکنون کیلویی 30 تا 60 هزارتومان در بازار عرضه می‌شود، بهتر است و راه تشخیص چای مرغوب از چای تقلبی نیز این است که چای تقلبی ساعتی پس از دم کشیدن و سردشدن، کدر می‌شود، در حالی که حتی ضعیف‌ترین چای ایرانی نیز شفاف و بدون هرگونه آلودگی است.

درباره اطلاع یافتن از صحت و سقم موضوع فرآوری مجدد چای سنواتی و عرضه آن در بازار و بحث نظارت بر این فرآیند، خبرنگار ما با سازمان چای و سازمان تعاون روستایی به عنوان متولیان این بخش، طی یک هفته بارها تماس گرفت، اما مسئولان این سازمان‌ها هر بار به نوعی از پاسخگویی طفره رفتند.

فاطمه مرادزاده / گروه ایران