افزایش 7 برابری تغییر ‌رشته از فنی به انسانی

اما حقیقت این است که درجلسه 137 کارگروه مشورتی ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور نیز مطرح شد که دانشگاه‌های صنعتی شریف و علم و صنعت، کانون اصلی جریان مهاجرت دانش آموختگان فنی و مهندسی و علوم پایه به حوزه علوم انسانی است.

یعنی براساس این خبر منتشر شده از مهر، این دو دانشگاه شاخص در رشته‌های فنی و مهندسی، بیشترین تغییر رشته از علوم مهندسی به علوم پایه را داشته و جالب‌تر آن‌که مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم هم به جام‌جم می‌گوید که در مقطع تحصیلات تکمیلی، بیشترین انتقال رشته‌ها از فنی و مهندسی به دو رشته اقتصاد و مدیریت مربوط است.

گرچه تعریف نخبه، بسیار نسبی است و نمی‌توان درباره نخبه بودن یا نبودن یک دانشجو، حکم واحدی داد، ولی اگر دانشجویان این دو دانشگاه مطرح را افراد نخبه به حساب بیاوریم، می‌توانیم بگوییم که بیشترین انتقال رشته‌ها از رشته‌های فنی در مقطع تحصیلات تکمیلی، متعلق به دانشجویان نخبه‌ای است که از رشته‌های فنی و علوم پایه به رشته‌های مدیریت و اقتصاد، مهاجرت کرده‌اند.

جالب آن‌که رئیس ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور هم تاکید کرده است که تغییر رشته دانش آموختگان مهندسی و علوم پایه به علوم انسانی دربازه زمانی 82 تا 92، هفت برابر شده است.

به بیان ساده‌تر این‌که در این بازه 10 ساله، میزان اشتیاق دانشجویان فنی به تحصیل در رشته‌های علوم انسانی افزایش پیدا کرده که در این بین، انتقال به رشته‌های مدیریت و اقتصاد ـ با گرایش‌های مختلف این دو رشته ـ سیر صعودی داشته است.

چرا مدیریت و اقتصاد بین فنی‌ها پرطرفدار است؟

هنوز که هنوز است براساس قاعده‌ای سنتی و نانوشته، اغلب شاگرد اول‌های مدارس در رشته‌ های ریاضی و تجربی جذب می‌شوند؛ طوری که اگر شاگرد اول مدرسه‌ای در رشته انسانی درس بخواند؛ خیلی‌ها به غلط گمان می‌کنند که استعداد او به هرز رفته است.

همین موضوع در نظام آموزش عالی هم صدق می‌کند و هم‌اکنون شاهد هستیم که بسیاری از شاگرد اول‌های مدرسه علاقه دارند در رشته‌های فنی و پزشکی درس بخوانند و حتی جامعه نیز تحصیل در این رشته‌ها و مدرک رشته‌های فنی و پزشکی را فاخرتر از مدارک رشته‌های دیگر می‌داند.

اما برخی از همین دانشجویان نخبه در مقطع تحصیلات تکمیلی، تصمیم می‌گیرند که از رشته‌های دلخواه گذشته‌شان دل بکنند و وارد رشته‌های علوم انسانی شوند که در دوره دبیرستان، محبوبیت چندانی بین شاگرد اول‌های مدرسه ندارد.

حال سوال اینجاست که چرا بیشترین انتقال رشته از رشته‌های فنی و پایه به رشته‌های مدیریت و اقتصاد است؟

حسین حسینی، مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم ضمن اعلام این خبر به جام‌جم توضیح می‌دهد: دلیل این‌که دانشجویان فنی برای انتقال رشته به سمت این دو رشته انسانی علاقه دارند، نقش مهم این دو رشته در بحث تجارت داخل و خارج است. فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها فضای بهتری برای حضور در بازارهای داخلی و خارجی دارند و بی شک این یکی از عمده دلایل استقبال دانشجویان فنی از این رشته‌هاست. همچنین بهتر بودن فضای کار برای فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها به نسبت دیگر رشته‌های علوم انسانی و نقش محوری و کلیدی که این رشته در سطح داخلی و بین‌المللی بازی می‌کند، موارد مهم دیگری است که استقبال دانشجویان فنی از این رشته‌ها را افزایش داده است.

حسینی تاکید می‌کند که برخی دانشجویان فنی هم به‌دلیل علاقه شخصی به سمت تحصیل در رشته‌هایی مثل فلسفه و ادبیات رو می‌آورند، اما به‌دلیل این‌که دیگر آن نوع نگاه تجاری به این رشته‌ها وجود ندارد و تحصیل در این رشته‌ها بیشتر به‌دلیل علاقه شخصی انجام می‌شود، در نتیجه تعداد این دانشجویان به نسبت دانشجویانی که به رشته‌های اقتصاد و مدیریت انتقال رشته می‌دهند، کمتر است.

آیا رشته‌های مهارتی و فنی تضعیف نمی‌شود؟

در حالی که استقبال دانشجویان رشته‌های مهندسی و علوم پایه به سمت تحصیل در رشته‌های مدیریت و اقتصاد بیشتر شده است، این دغدغه پیش می‌آید که مبادا با گسترش این روند، رفته‌رفته از تعداد نخبگان رشته‌های مهندسی کاسته شود و در بلند مدت، رشته‌های فنی تضعیف شود.

یعنی در شرایطی که این روزها یکی از عمده مشکلات نظام آموزش عالی کشور، افزایش فارغ‌التحصیلان مدرک به‌دست و فاقدمهارت است، آیا توجه دانشجویان نخبه فنی به سمت تحصیل در رشته‌های علوم انسانی، به تعداد فارغ التحصیلان فاقد مهارت اضافه نمی‌کند؟

بابک نگاهداری، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار کرد: براساس نقشه جامع علمی کشور، انتقال رشته از رشته‌های فنی و مهندسی به علوم انسانی تسهیل شده است تا تعداد نخبگان بیشتری در علوم انسانی جذب شوند.

به گفته این مقام مسئول، این یک سیاست کلان و راهبردی است که از ظرفیت نخبگان جامعه برای تصمیم‌گیری و تدبیر در سطح کلان جامعه بیشتر استفاده شود و با همین رویکرد، توازن بیشتری بین تعداد نخبگان در حوزه‌های مختلف جامعه به‌وجود می‌آید.

به اعتقاد نگاهداری، این میراث غلط تاریخی که دانش‌آموزان نخبه به سمت رشته‌های فنی و تجربی جذب می‌شوند، باعث شده که علوم انسانی در کشور ضعیف شود و به همین دلیل، شرایط را برای انتقال رشته از فنی به انسانی بازتر گذاشته‌ایم و البته معتقدیم این راهبرد به علوم فنی و مهارتی هم ضربه نمی‌زند، زیرا با افزایش تکنیسین‌ها و کاردان‌ها می‌توان این مشکل را برطرف کرد، ولی منظور اصلی این راهبرد کلان این است که برخی از دانشجویان نخبه در مقطع تحصیلات تکمیلی، به گروه علوم انسانی جذب شوند تا فرآیند تقسیم نخبگان در رشته‌های مختلف، متوازن شود.

مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم هم یادآوری می‌کند، این میزان انتقال رشته‌ها از فنی به انسانی به حدی نیست که بخواهد خللی در رشد علوم فنی و مهندسی برجا بگذارد و در واقع، میزان مهاجرت‌ها از فنی به انسانی به اندازه‌ای نیست که به گسترش رشته‌های مهارتی لطمه بزند.

با توجه به هم‌عقیده بودن وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ به‌عنوان دو متولی کلان نظام آموزش عالی ـ برای افزایش انتقال رشته از فنی و مهندسی، می‌توان پیش‌بینی کرد که در سال‌های آینده نیز موج مهاجرت فنی‌ها به رشته‌های علوم انسانی افزایش پیدا کند، ولی البته معلوم نیست که در سال‌های آینده، باز هم مقصد این انتقال رشته‌ها، مدیریت و اقتصاد باشد یا خیر.