خوشبینی ها به مذاکرات فروکش کرد

تردیدها درباره موفقیت مذاکرات پس از آن شدت گرفت که منابع دیپلماتیک از عدم اراده سیاسی واشنگتن برای اخذ تصمیمات لازم جهت به نتیجه رسیدن گفت‌وگوها خبر دادند. این همان نکته‌ای بود که وزیر امور خارجه کشورمان دیروز پس از آخرین ناهار کاری مشترک با اشتون تلویحا مطرح کرد و هرچند گفت که «صحبت‌های خوبی داشتیم و دیدار مثبت بوده است»، اما خاطرنشان کرد: «از این پس دیگر به اراده سیاسی نیاز است تا به نتیجه برسیم.» به گزارش ایسنا، ظریف پس از بیان این جملات، به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ نداد و دفتر نمایندگی ایران در وین را به سمت هتل کوبورگ ترک کرد و همزمان کاترین اشتون، نماینده 1+5 در مذاکرات با ایران نیز بدون پاسخ به پرسش خبرنگاران، محل دیدار را ترک گفت.

همچنین سیدعباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران با اشاره به مذاکرات دوجانبه ظریف با اشتون در جمع خبرنگاران گفت: ایران پیشنهادها و ایده‌های زیادی را همواره برای رسیدن به نتیجه ارائه کرده و اگر بخواهد رفع نگرانی شود، این ایده‌ها کفایت می‌کند.

3 سناریو برای ارزیابی مذاکرات هسته‌ای

کمتر از یک هفته مانده تا پایان ضرب‌الاجل طرح اقدام مشترک ژنو برای تعیین تکلیف مذاکرات هسته‌ای، صاحبنظران سه احتمال را برای فرجام این گفت‌وگوها متصور می‌دانند.

اولین احتمال، رسیدن به یک توافق جامع است چنان که پیش از این خوشبینی‌ها به رسیدن به آن افزایش یافته بود. با وجود این‌که هنوز هم برخی امیدها برای عملی شدن این سناریو وجود دارد و روزنامه لس‌آنجلس تایمز آمریکا هم در گزارشی نوشته است که «احتمال حصول توافق به صورت غیرمنتظره وجود دارد»، اما کارشکنی‌های واشنگتن عملا احتمال رسیدن به چنین توافقی را کاهش داده است. با این وجود وندی شرمن، رئیس تیم مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات هسته‌ای دیروز همزمان با آغاز دور تازه مذاکرات در وین گفت که «اکنون وقت آن رسیده است که کار را تمام کنیم.»

با این همه، واقعیت این است که تردیدهایی جدی درباره اراده آمریکا برای امضای توافق با تهران وجود دارد. تردیدهایی که پس از مذاکرات مسقط پررنگ شد. یک روزنامه انگلیسی جزئیاتی از طرح ارائه شده آمریکا به ایران در مذاکرات مسقط را منتشر کرده و نشان داده است که چگونه موضع واشنگتن در این مذاکرات باعث توقف پیشرفت گفت‌وگوها شده است. به گزارش فارس، روزنامه گاردین گزارش داد، طی مذاکرات عمان، پس از این‌که طرح مکتوبی از سوی 1+5 به ایران ارائه شد، اختلافات درباره نکات اصلی تشدید شد. براساس این گزارش، 1+5 در طرح خود به ایران پیشنهاد داده که تحریم‌ها در یک دوره کوتاه مدت و به شکل محدود تخفیف می‌یابد مگر آن‌که تهران بپذیرد حجم بیشتری از ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم خود را کاهش دهد.

پیش از این منابع ایرانی اعلام کرده بودند که آمریکا در مذاکرات مسقط سندی هشت صفحه‌ای به ایران ارائه و در آن خواسته‌هایی مطرح کرده که «بازگشت برنامه هسته‌ای به نقطه صفر» به شمار می‌آید.

با توجه به چنین زیاده‌خواهی‌هایی، سناریوی دوم، شکست کامل مذاکرات است که احتمال تحقق آن با توجه به تاکیداتی که پیش‌ از این درباره بی‌نظیر بودن نزدیکی‌های ایران و 1+5 شده بود، چندان محتمل به‌نظر نمی‌رسد، هرچند طی روزهای اخیر، احتمال چنین شکستی افزایش یافته است.

در همین راستا نشریه نیوزویک در گزارشی ضمن توجه به نقش کنگره آمریکا و نفوذ لابی صهیونیسم در آن، از مخالفت اعضای کنگره با هرگونه توافق احتمالی با ایران خبر داده و تصریح کرده است که مخالفت بخش‌هایی از کنگره به نادیده گرفتن توافق با ایران به عنوان پیروزی بزرگ اوباما در سیاست خارجی محدود می‌شود، اما بخش‌های دیگری از کنگره بویژه نمایندگان حامی اسرائیل در سنا از احتمال توافق بد با ایران اظهار نگرانی‌ کرده و همصدا با نتانیاهو توافق بد را به عنوان تهدیدی وجودی خوانده‌اند.

اما سومین سناریو که در حال حاضر بالاترین احتمال را دارد، دست‌یافتن به نوعی توافق در کلیات و تمدید مذاکرات برای بحث و بررسی بیشتر جزئیات مورد اختلاف دوطرف است. دلیل اصلی بالا رفتن احتمال تمدید مذاکرات، فقدان اراده سیاسی لازم در واشنگتن برای لغو تحریم‌ها علیه کشورمان و زیاده‌خواهی‌هایی است که کارشناسان پیش از این از آن به «ناخن‌خشکی آمریکا» تعبیر کرده بودند و حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان نسبت به چنین مواضعی هشدار داده بود. شاید در همین راستاست که رابرت آینهورن، دیپلمات سابق آمریکایی و کارشناس موسسه بروکینگز به خبرگزاری فرانسه گفته است: احتمالی برای آن‌که یک توافق کامل تا بیست‌وچهارم نوامبر حاصل شود، وجود ندارد. من فکر می‌کنم دو طرف برای تمدید توافق موقت تا چند ماه دیگر توافق می‌کنند. یک مقام آمریکایی هم اعلام کرده که «ما در این مذاکرات اندکی پیشرفت کرده‌ایم، اما همچنان شکاف‌هایی وجود دارد که باید از بین برود. ما هنوز نمی‌دانیم آیا قادر به انجام دادن چنین کاری خواهیم بود یا خیر». یک مقام بلندپایه غربی نیز در ادبیاتی مشابه گفته است: «این مذاکرات به سختی پیش می‌رود... ایرانی‌ها ذره‌ای از موضع خود تکان نمی‌خورند. ما همچنان از یکدیگر بسیار فاصله داریم.»

پیروزی ملی

اکنون با افزایش تردیدها درباره سرنوشت مذاکرات، وزیر امور خارجه کشورمان نیز دیروز معنای «پیروزی ملی در مذاکرات» را در دو مفهوم «ایستادگی» و یا «توافق» به‌کار برد تا نشان دهد تردیدها نسبت به فرجام مذاکرات برجای خود باقیست. او هنگام ورود به فرودگاه وین به خبرنگاران گفت: امیدوارم نتیجه هر چه باشد چه «توافق» و چه «ایستادگی در برابر زیاده‌خواهی»، روز سوم آذر ان‌شاءالله روز پیروزی ملی در رسیدن به اهدافی باشد که از این مذاکرات به دنبال آن بودیم.

به گزارش ایسنا، محمدجواد ظریف، رئیس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران درباره این مرحله از مذاکرات گفت: وارد مرحله آخر مذاکرات شدیم. فکر می‌کنم همان‌طور که از ابتدا گفتیم در صورتی که طرف مقابل اراده سیاسی برای رسیدن به راه‌حل داشته باشد، پیشنهادهای متعددی برای این که اطمینان حاصل شود، برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است، وجود دارد و مطرح شده است.

وی تصریح کرد: اطمینان می‌دهم اگر بتوانیم به راه‌حلی برسیم که منافع کشور و مردم را لحاظ کند به توافق می‌رسیم. اگر بر اثر زیاده‌خواهی طرف مقابل، راه‌حل به دست نیاید، دنیا متوجه شده که جمهوری اسلامی ایران به دنبال راه‌حل، تفاهم و تعامل سازنده است و از حقوق و عزت و سربلندی کشور دست برنمی‌دارد.

او درباره میانجیگری عمان در روند مذاکرات و سفر غیررسمی وزیر خارجه این کشور به تهران نیز گفت: ما از نقش دولت عمان به عنوان همسایه خوب ایران که دیدگاه‌هایش را منتقل و تبادل‌نظر کرده، استقبال کرده‌ایم. وزیر خارجه عمان هم در چارچوب روابط دوجانبه و گفت‌وگوهای منطقه‌ای به ایران آمده بود و پیامی از کسی نداشت. البته طبیعی است که وقتی دو روز قبل از سفر ایشان در مسقط بودیم و درباره مسائل هسته‌ای صحبت کردیم، درباره برخی موضوعات هسته‌ای هم در دیدار با وی بحث شود.

تاکید دوباره شمخانی بر لغو تحریم‌ها

با این وجود این ادعاهای مقامات غربی از سوی تهران بی‌پاسخ نماند و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در گفت‌وگویی با شبکه المیادین با تاکید بر این‌که تحریم‌ها حتما باید قطع شود، گفت: در مذاکرات هسته‌ای طرف مقابل تحت‌ تاثیر بعضی روابط قدرت در داخل و همچنین برخی فشارهای منطقه‌ای مانند رژیم صهیونیستی است.

او در این گفت‌وگو تصریح کرده است: تحریم‌ها ظالمانه است، تحریم‌های یکجانبه یا تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل مبنای حقوقی ندارد و تحریم‌ها به طور قطع باید لغو شود، در غیر این صورت مذاکره‌ای که به این مساله ختم نشود مشخص است که مذاکره باطل و بی‌نتیجه‌ای خواهد بود و نمی‌تواند خواسته‌های ما را برآورده کند. او در این گفت‌وگو به مصادیق زیاده‌خواهی‌های واشنگتن در مسیر مذاکرات اشاره کرده و یادآور شده است:‌ حتی تعهدات و قول‌هایی که غربی‌ها در آغاز مذاکرات داده بودند، به شکل پیام یا در همان مذاکراتی که گفتم علنی نبود، براساس لغو تحریم‌ها بود. این تناقض دارد؛ زیرا اگر تحریم‌ها لغو نشود، آنچه گفتند با آنچه انجام می‌دهند، مغایرت خواهد داشت و به طور قطع صداقت آنها را زیر سوال می‌برد. امیدوار هستیم که این مسیر، مسیر منطقی باشد و عاقبت خوشی پیدا بکند. او درباره نامه باراک اوباما به رهبر انقلاب نیز گفته که «اوباما نامه‌نگاری‌های متعددی انجام داده که برخی از آنها را پاسخ گرفته و برخی را پاسخ نگرفته است. این بار پاسخ ارسال شد و همان‌گونه که گفتم بیشتر این نامه مربوط به مساله هسته‌ای بود... اما ما می‌خواهیم صنعت صلح‌آمیز هسته‌ای پیشرفته، غیرکاریکاتوری، غیرنمایشی داشته باشیم...»

6 روز مذاکره سرنوشت‌ساز در وین

باوجود کاهش خوشبینی‌ها به فرجام مذاکرات وین8، تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان به تلاش‌ها برای به نتیجه رسیدن این مذاکرات ادامه می‌دهد. در همین راستا معاونان وزیران خارجه ایران و آمریکا دیشب یک دور مذاکره دو جانبه و یک دور نیز مذاکره سه جانبه با اتحادیه اروپا برگزار کردند.

به گزارش ایرنا، مجید تخت‌روانچی و سید عباس عراقچی معاونان وزیر امور خارجه ایران ابتدا با ویلیام برنز دیپلمات ارشد آمریکایی و وندی شرمن مدیرکل سیاسی وزارت خارجه آمریکا و رئیس تیم مذاکره کننده این کشور به‌صورت دو جانبه در هتل کوبورگ وین گفت‌وگو کردند. سپس هلگا اشمید معاون کاترین اشتون به جمع آنان ملحق شد و مذاکره سه جانبه شد. هیات ایرانی همچنین یک دور مذاکره دوجانبه با چین داشتند.

براساس اعلام منابع خبری، مذاکرات کارشناسی امروز نیز در وین ادامه می‌یابد تا آخرین دور گفت‌وگوهای هسته‌ای تبدیل به یکی از فشرده‌ترین ادوار این گفت‌وگوها برای دست‌یابی به توافقی شود که اکنون چندان در دسترس به‌نظر نمی‌رسد.