رازگشایی از یک جنایت

گره‌گشایی از یک جنایت

زمانی که قتلی رخ می‌دهد و جسدی کشف می‌شود، موضوع به پلیس 110 اطلاع داده می‌شود، با توجه به محل وقوع حادثه، ماموران کلانتری محل قتل از ماجرا با خبر شده و خود را به محل می‌رسانند. آنها سعی می‌کنند از ورود افراد به صحنه جلوگیری کنند و صحنه را برای حضور تیم بررسی صحنه جرم حفظ کنند.

گروهی از متخصصان با حضور در صحنه به رازگشایی جنایت می‌پردازند و تنها پرسشی که در ذهنشان مطرح است این که عامل یا عاملان این جنایت کیست؟ تیم بررسی صحنه جرم متشکل از چهار گروه تخصصی و ویژه است که در راس آن بازپرس ویژه قتل قرار دارد، این تیم به دستور بازپرس تشکیل می‌شود. هنگامی که ماموران کلانتری با بازپرس ویژه قتل تماس گرفته و جنایت را اطلاع می‌دهند، بازپرس دستورات لازم از قبیل حفظ صحنه جرم را به ماموران صادر کرده و به دستور او سه اکیپ دیگر که شامل کارآگاهان جنایی، متخصصان پزشکی‌قانونی و تشخیص هویت هستند از ماجرا باخبر شده و راهی صحنه جرم می‌شوند. هماهنگ‌کننده و مدیر این سه اکیپ بازپرس جنایی و تمامی اقداماتی که برای کشف راز یک جنایت صورت می‌گیرد زیرنظر بازپرس جنایی است. قاضی مکلف است، تمام واحدها و گروه‌هایی که در صحنه حاضر می‌شوند هماهنگ کند و نظر آنها را در مورد نتایج بررسی‌ها ‌بخواهد تا از یافته‌های آنها به نتیجه برسد. هیچ‌کدام از کارشناسان حاضر در صحنه بدون تائید بازپرس وارد عمل نمی‌شوند. قاضی قتل نه تنها جسد، بلکه اموال مقتول، خانواده او و هر چیزی را که به جسد مربوط می‌شود مورد تحقیق قرار می‌دهد تا راز معمای پرونده برملا شود. قاضی صحنه را سه بعدی می‌بیند و همیشه به این صورت بوده است. صحنه‌های قتل باهم متفاوت هستند. در صحنه باتوجه به مشخصات و جزئیات، حدسیات، فرضیات و تجربیات، تحقیق از گواهان و شاهدان، بررسی ساعت وقوع و نحوه ارتکاب جنایت، قاضی به یک فرضیه ابتدایی می‌رسد. قاضی از راست به چپ صحنه را توصیف می‌کند و منشی صحنه آن را یادداشت می‌کند، کل صحنه با جزئیات توسط قاضی توصیف می‌شود. تحقیقات درباره جنایت و انگیزه آن صورت می‌گیرد تا این‌که باتوجه به مدارک به‌دست آمده در صحنه جرم که از سوی متخصصان پزشکی قانونی، تشخیص هویت و کارآگاهان جنایی به‌دست آمده و تحقیقات بعدی، متهم یا متهمان این جنایت شناسایی شده و دستگیر می‌شوند. متهم پس از اعتراف به جنایت به بازسازی صحنه قتل می‌پردازد و از بازسازی صحنه او عکسبرداری و فیلم گرفته می‌شود که این تصویربرداری به عهده کارآگاهان جنایی است.

پوآرو در صحنه قتل

در هر صحنه قتلی یک شرلوک هلمز حاضر می‌شود، مردی با تیزبینی خاص که به تحقیق در رابطه با تمام جوانب امر زیر نظر بازپرس پرونده می‌پردازد. این مردان حرفه‌ای و آموزش‌دیده، جزو نخستین گروهی هستند که در صحنه حاضر می‌شوند و تا زمانی که متهم را دستگیر نکنند پایشان را از پرونده بیرون نمی‌کشند.

کارآگاهان جنایی به جمع آوری اطلاعات میدانی و تحقیق از شهود و بررسی مدارک و اطلاعاتی که در صحنه هست، می‌پردازند. درصورت شناسایی مظنون، وظیفه اوست که با همکاری بقیه ماموران مظنون را دستگیر کرده و از او بازجویی کند. البته این را نباید فراموش کرد که تمامی این کارها با هماهنگی بازپرس پرونده است.

سرهنگ عباسعلی محمدیان، رئیس پلیس آگاهی تهران در این زمینه می‌گوید: کارآگاهان جنایی در تمامی صحنه‌های مرگ مشکوک حاضر می‌شوند و بررسی‌ها را انجام می‌دهند، آنها هستند که صحنه‌سازی‌های یک جنایت را تشخیص می‌دهند و قاتلی را که سعی دارد مرگ را یک خودکشی یا حادثه جلوه دهد، شناسایی می‌کنند. آنها برای دستگیری متهم عملیات‌های مختلفی انجام می‌دهند و حتی اگر متهم پرونده از شهر خارج شده باشد با نیابت قضایی راهی شهرستان مورد نظر شده و متهم را دستگیر می‌کنند.

از تار مو تا شناسایی لکه‌های خون

لابد شما هم در فیلم‌ها مردانی را با لباس سفید و دستکش به دست دیده‌اید که زیر ناخن‌های مقتول را نگاه می‌کنند، یا روی زمین به جستجو می‌پردازند و تار مویی را کشف می‌کنند، یا به بازرسی از دیوارها پرداخته و لکه‌های شسته شده خون را پیدا می‌کنند و... بله اینها افراد گروه تشخیص هویت هستند.

آنها یک ضلع دیگر اکیپ بررسی صحنه جرم هستند. آنها با حضور در صحنه تمامی مدارک و شواهد علمی را جمع‌آوری می‌کنند.

این آثار از تارهای مو گرفته تا لباس‌های قربانی و حتی چیزهای پیش و پا افتاده‌ای است که از دید یک بیننده اهمیت زیادی نداشته باشد. تشخیص هویت یا پلیس علمی، این واحد با قرار دادن ابزار و سرنخ‌هایی در اختیار کارآگاه به او کمک می‌کند تا راز قتلی را کشف کند.

به گفته رئیس پلیس آگاهی تهران، واحد تشخیص هویت با حضور در صحنه موارد و سرنخ‌های موجود در صحنه را کشف می‌کند که کار سختی است. در بعضی از موارد مشخص کردن هویت اسناد کار سختی است. اما متخصصان تشخیص هویت نیز مانند کارآگاهان جنایی و متخصصان پزشکی‌قانونی تیمی عمل می‌کنند، در صحنه نیز تیمی از متخصصان آزمایشگاه‌های مختلف حاضر می‌شوند. مدارکی که در صحنه به‌دست آمده به آزمایشگاه‌های مختلف تشخیص هویت ارسال می‌شود و آنها به بررسی می‌پردازند. غیر از جسد مقتول هر آنچه را در صحنه وجود دارد، این گروه بررسی می‌کنند.

با بررسی‌های آنها در آزمایشگاه شیمی جنایی، بیولوژی جنایی، فیزیک جنایی، ژنتیک جنایی و بانک‌های اطلاعاتی مختلف مدارکی به‌دست می‌آید که به بازپرس جنایی در حل معمای قتل کمک می‌کند.

مقتول چطور کشته شده است؟

اکیپ دیگری که پا در صحنه قتل می‌گذارند، متخصصان پزشکی قانونی هستند، آنها در اولین اقدام خود بررسی می‌کنند که چه مدتی از مرگ گذشته است؟ بررسی این‌که مرگ طبیعی بوده یا این‌که قتلی رخ داده نیز به عهده آنان است. برای رسیدن به این سوال آنها جسد را معاینه می‌کنند، با توجه به صدماتی که فرد دیده است، کارشناسان پزشکی قانونی مشخص می‌کنند که این صدمات را خود متوفی وارد کرده یا فرد دیگری یا بر اثر حادثه رخ داده است!

اگر آثار دفاعی در فرد فوت شده وجود دارد، این احتمال مطرح می‌شود که فرد دیگری او را به قتل رسانده است. درخصوص نوع مرگ کارشناسان پزشکی قانونی اظهارنظر می‌کنند و نظر آنها به قاضی اعلام می‌شود.

البته آنها در صحنه نظریه اولیه خود را اعلام می‌کنند اما نظریه اصلی مرگ مربوط می‌شود به کالبد شکافی کامل جسد. زیرا در ابتدا ممکن است این طور نشان داده شود که فرد با شلیک گلوله به قتل رسیده باشد، اما در مراحل بعدی و کالبد شکافی مشخص شود که عامل جنایت ابتدا او را با سم به قتل رسانده و بعد به او شلیک کرده است.

در پرونده‌هایی که چند متهم دارد و هر کدام از آنها دیگری را مقصر می‌داند، نظریه کارشناسان پزشکی قانونی در مشخص شدن این موضوع خیلی مهم است. از طرفی بسیاری از قتل‌هایی که صحنه‌سازی شده و به صورت خودکشی درآمده و متهم هیچ ردی از خود در صحنه به جا نگذاشته است نیز با کالبدشکافی و نظریه این متخصصان برملا می‌شود. به‌طور کلی می‌توان گفت تمامی کارهایی که مربوط به جنازه باشد، وقوع فوت، علت فوت، نوع صدمات وارد شده، نوع مرگ، زمان فوت، تشخیص قتل یا خودکشی یا حادثه با کارشناسان پزشکی قانونی است.

آثار انگشت، یادداشت‌هایی که در صحنه به‌دست می‌آید، نوع اسلحه‌ای که با آن جنایت رخ داده است (در پرونده‌های قتل با اسلحه) زاویه شلیک گلوله، ... به طور کلی شواهد و مدارکی که مربوط به بدن انسان نیست در حیطه تشخیص هویت است.

بازسازی صحنه جنایت

با کنار هم قرار دادن اطلاعاتی که کارآگاه جنایی، متخصصان تشخیص هویت و پزشکی قانونی در اختیار بازپرس قرار می‌دهند، راز معمای یک جنایت حل شده و متهم آن بازداشت می‌شود. تحقیق از متهم و مواجهه او با مدارک و دلایل به‌دست آمده، هیچ راه فراری را باقی نمی‌گذارد و آنچه را که می‌گوید، می‌نویسد.

حسین اصغرزاده، قاضی جنایی تهران در این خصوص می‌گوید: متهم به بازسازی صحنه قتل می‌پردازد، که این بازسازی در حضور کارآگاهان جنایی و بازپرس پرونده صورت می‌گیرد و از تمامی لحظات آن فیلمبرداری و عکسبرداری می‌شود.

بازپرس تمامی این تصاویر و نوشته‌های متهم را بررسی می‌کند و باتوجه به تطبیق آنچه او گفته و اجرا کرده با مدارکی که در صحنه قتل به‌دست آمده قرار مجرومیت او را می‌نویسد. قرار مجرمیت خلاصه‌ای از جزئیات پرونده است، از زمان وقوع قتل تا تکمیل تحقیقات و تمامی آنها با مدارک و دلایل معتبر و مستدل است. در قرار مجرمیت به دلایل مجرم بودن متهم از نظر دادسرا اشاره می‌شود.

متهم در جایگاه ویژه

پرونده به همراه قرار مجرمیت در اختیار دادیار اظهارنظر قرار می‌گیرد و او که قاضی است و دوره‌های تخصصی خاصی دیده است به مطالعه دقیق همه صفحات می‌پردازد و تمامی دلایل و مدارک را بررسی می‌کند. درصورت تائید تمامی دلایل و مدارک و تطبیق تمامی واقعیت‌ها و اثبات جرم از سوی متهم در پرونده، کیفرخواست صادر می‌شود.

صکیفرخواست مانند قرار مجرمیت خلاصه‌ای از جزئیات پرونده یک جنایت با مدارک مستند است. با صدور کیفرخواست، پرونده برای اجرای حکم به دادگاه کیفری استان ارجاع می‌شود. قاضی نورالله عزیزمحمدی، رئیس شعبه 71 دادگاه کیفری در خصوص نحوه محاکمه متهم می‌گوید: پرونده‌های قتل پنج قاضی دارد، به این معنا که یک قاضی ریاست دادگاه را به عهده می‌گیرد و چهار قاضی دیگر مستشار او هستند و با مطالعه پرونده و شنیدن صحبت‌های متهم، بررسی می‌کنند که آیا او مجرم است یا خیر. با بررسی جداگانه هر کدام از آنها رای خود را در این رابطه صادر کرده و به قاضی دادگاه اعلام می‌کنند. قاضی باتوجه به رای خود و چهار مستشار حکم را صادر می‌کند و پرونده برای تائید حکم به دیوان‌عالی کشور ارجاع می‌شود. این درحالی است که متهم می‌تواند در مدت 20 روز از صدور حکم به رای خود اعتراض کند. با تائید و بررسی حکم از سوی قضات دیوان‌عالی کشور، رای برای استیذان به دفتر رئیس قوه قضاییه فرستاده می‌شود و در صورت استیذان و عدم رضایت اولیای دم، حکم قصاص اجرا می‌شود.

محمد غمخوار / تپش (ضمیمه چهارشنبه روزنامه جام جم)