زمستان را برای حیات‌وحش سخت‌تر نکنیم

اما نکته اینجاست که گونه‌های جانوری همیشه بازنده این رویارویی هستند، فرقی نمی‌کند خرس، پلنگ یا قوچ و میش باشند چون درنهایت راحت‌تر از هر زمانی از سوی افراد سودجو شکار خواهند شد. این درحالی است که می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق و بموقع از نزدیک شدن آنها به مناطق مسکونی جلوگیری کرد و مانع تلف شدن اندک باقی مانده گونه‌های جانوری کشور شد.

هر سال در فصل‌های سرد سال مسئولان حفاظت محیط‌زیست مناطق کوهستانی برای تغذیه دستی برخی گونه‌ها مانند کل و بز و قوچ و میش دست به کار می‌شوند، برای نمونه برخی از آنها از قبل مقداری علوفه تهیه می‌کنند تا در زمانی که برف سنگین زیستگاه این گونه‌های جانوری را پوشاند آنها برای تامین خوراک با مشکل رو به رو نشوند،اما نکته اینجاست که در برخی مواقع محل‌هایی برای تغذیه گونه‌های جانوری انتخاب می‌شود که به جاده‌ها نزدیک است و سبب می‌شود شرایط برای شکار آنها از سوی برخی افراد فرصت طلب فراهم شود.

شهرام امیری شریفی، مدیر دیدبان حقوق حیوانات در این باره به جام‌جم می‌گوید: برخی مواقع مسئولان محیط‌زیست زحمت می‌کشند، اما اگر آنها محل مناسبی برای تهیه تغذیه دستی حیوانات انتخاب نکنند، مشکل به وجود می‌آید چون حیوانات به محل‌هایی که تغذیه دستی می‌شوند عادت کرده و برای تهیه غذا به این مناطق سر می‌زنند، برای نمونه مدتی قبل در منطقه‌ای که نزدیک جاده بود سوجود‌ها اقدام به شکار حیواناتی که در جستجوی غذا به آنجا می‌آمدند، کرده و شبانه لاشه آنها را منتقل می‌کردند.

بنابراین مسئولان باید آموزش‌های لازم را به افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند بدهند به عنوان مثال باید برای این کار از کارشناسان کمک گرفت و اشخاص را توجیه کرد که از نزدیک شدن بیش از حد به گونه‌های جانوری خودداری کنند و در محلی اقدام به تغذیه دستی کنند که فاصله زیادی با روستاها و جاده‌ها داشته باشد.

کمبود همیشگی تجهیزات و نیرو

نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که با بارش اولین برف در مناطق کوهستانی اغلب جاده‌ها بسته می‌شود بنابراین محیط‌بانان نمی‌توانند براحتی علوفه را به مناطقی که دور از جاده و روستاها هستند، منتقل کنند و برای این کار آنها به هلی‌کوپتر نیاز دارند.

می‌توان به شرایط پارک ملی لار اشاره کرد که با کمبود شدید نیرو و تجهیزات رو به روست. در منطقه لار چهار پاسگاه وجود دارد، اما در برخی از آنها فقط یک و در تعدادی نیز دو محیط‌بان وجود دارد، این درحالی است که براساس چارت سازمانی دست کم باید در هر پاسگاه هشت محیط‌بان مشغول به کار باشد.

نقی میرزا کریمی، رئیس اداره پارک ملی لار در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: از نظر تجهیزات و نیرو کمبود داریم، تابستان‌ها فقط در مسیر پلور روزانه حدود یک هزار خودرو از گردشگران وارد منطقه می‌شود، اما ما محیط‌بانان کمی داریم تا مانع تخریب محیط‌زیست شویم.

افزون براین باید تاکید کرد محیط‌بانان پارک ملی لار فقط یک موتور برف رو در اختیار دارند و زمستان‌ها به وسیله آن در منطقه گشتزنی می‌کنند.

میرزا کریمی ادامه می‌دهد: حدود دو هفته پیش برف سنگینی در منطقه بارید، اما چون از قبل علوفه لازم را تهیه کرده بودیم حدود چهار تن علوفه را به نقاطی که حیات‌وحش در آن تجمع بیشتری دارند، منتقل و ذخیره کردیم، زیرا با بارش بعدی به طور حتم جاده مسدود می‌شود به این شکل بدون بالگرد نیز می‌توان علوفه را در زیستگاه‌ها توزیع کرد.

وی درباره جمعیت قوچ و میش در منطقه لار یاد آور می‌شود‌: براساس آخرین سرشماری که آبان سال گذشته انجام شد دست‌کم حدود 1008 راس کل و بز و حدود 500 راس قوچ و میش سرشماری شده است.

بیژن مقیمی، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شمیرانات نیز در این باره به جام‌جم می‌گوید: با بارش اولین برف زمستانی تغذیه دستی انجام می‌شود، در شمیرانات چون بارش برف سنگین است و برخی مواقع ارتفاع برف به دو متر می‌رسد، حیات‌وحش نمی‌تواند براحتی از گیاهان منطقه استفاده کند به همین دلیل علوفه را به صورت دستی به آنها می‌دهیم. وی ادامه می‌دهد: براساس آخرین سرشماری 2300 راس قوچ، میش و کل و بز در منطقه وجود دارد، تهیه علوفه نیز با توجه به بارش برف انجام می‌شود، زیرا در برخی سال‌ها تا 30 بار بارش برف نیز اتفاق می‌افتد و در زمان هر بارش بین یک تا پنج تن علوفه در قسمت‌های مختلف زیستگاه‌ها ریخته می‌شود.

مقیمی یادآور می‌شود: اکنون به اندازه دو بار بارش برف، یونجه در انبار دپو کرده‌ایم و در موقع مورد نیاز آنها را با خودروهای پیکاب به زیستگاه‌ها منتقل می‌کنیم.

این در حالی است که اگر مسئولان به تغذیه دستی اقدام نکنند گونه‌های جانوری برای یافتن خوراک به مناطق مسکونی نزدیک شده و احتمال شکار شدن یا تلف شدن آنها در تصادفات جاده‌ای بالا می‌رود.

هرچند برخی کارشناسان تغذیه دستی حیات‌وحش را درست نمی‌دانند، اما باید تاکید کرد که باتوجه به اندک بودن گونه‌های جانوری کشور اگر چنین اقدامی صورت نگیرد به دلیل فشار‌های طبیعی و تخریب زیستگاه‌ها به طور حتم تلفات طبیعی گونه‌ها نیز بیشتر می‌شود.

مدیر دیدبان حیات حقوق حیوانات تاکید می‌کند: فقط در شرایط امدادی و اورژانس آن هم با روش صحیح تغذیه دستی حیوانات قابل قبول است در غیر این صورت این اقدام مشکل‌ساز می‌شود، زیرا برخی مواقع حیوان بد تغذیه شده و به انسان عادت می‌کند یا برخی مواقع رژیم غذایی صحیح نیست و گونه جانوری دچار سوءتغذیه می‌شود یا گاهی خوراک آلوده به حیوانات داده می‌شود.

باید یاد آور شد که بسیاری از مردم تصور می‌کنند باید باقی مانده مواد غذایی خود را در فصل‌های سرد سال در حاشیه جاده‌ها بگذارند تا حیوانات از آن تغذیه کنند، اما باید تاکید کرد این کار سبب آسیب دیدن جدی گونه‌های جانوری می‌شود، چون به این شکل خطر تصادف جاده‌ای آنها افزایش پیدا می‌کند.

علاوه براین برخی افراد به اشتباه با تهیه موادی مانند نان خشک به تغذیه دستی گونه‌های جانوری اقدام می‌کنند، اما باید گفت این کار نه تنها به حیات‌وحش کمک نمی‌کند، بلکه سبب آسیب دیدن بیشتر آنها مانند سوءتغذیه و بیماری می‌شود.

امیری شریفی یادآور می‌شود: وقتی مردم برای طبیعت‌گردی به خارج از شهر می‌روند باید بقایای خوراک خود را جمع‌آوری کنند یا اگر شب در طبیعت می‌مانند باید مراقب باشند، زیرا بوی غذا حیوانات را جذب می‌کند. این درحالی است که این بی‌توجهی می‌تواند سبب تقابل آنها با گونه‌های جانوری شود.

علاوه بر این رها کردن غذاهای کنسروی می‌تواند سبب آسیب‌دیدن گونه‌های جانوری شود، زیرا جانوران برای خوردن باقی مانده آنها تلاش کرده و لبه‌های تیز و برنده قوطی‌های کنسرو به طور حتم به آنها آسیب خواهد زد، نکته اینجاست که حیوان صدمه دیده نمی‌تواند رفتار طبیعی داشته باشد و در نتیجه برای تهیه آسان غذا به روستاها نزدیک شده و به حیوانات اهلی حمله می‌کند.

آماده برای خواب زمستانی

نکته دیگری که باید در این میان به آن اشاره کرد آماده شدن برخی گونه‌های جانوری مانند خرس‌ها برای خواب زمستانی است. این جانوران این روزها جهت آمادگی برای خواب زمستانی بیشتر از قبل در جستجوی هستند به همین دلیل بناچار به مناطق روستایی نزدیک شده و حادثه‌ساز می‌شوند. این درحالی است که مسئولان می‌توانند با تغذیه دستی این گونه‌ها در مناطقی که با روستاها فاصله دارد خطر تقابل انسان و این گونه را به حداقل برسانند.

حمیدقاسمی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی در این باره به جام‌جم می‌گوید: خشکسالی‌های اخیر سبب شده خوراک حیات‌وحش کم شود و برخی گونه‌ها به روستاها نزدیک شوند. برای نمونه دراین مدت گزارش‌هایی داشته‌ایم که خرس‌ها به زنبورداران خسارت زده و در ماجرای دیگری یک قلاده خرس که در جستجوی غذا بوده کرکره یک مغازه را خراب کرده است. قاسمی می‌افزاید: به همین دلیل چند روز پیش چند تن سیب تهیه و در منطقه ارسباران برای تغذیه خرس‌ها پخش شد. وی در باره تهیه علوفه برای کل، بز و قوچ‌های منطقه یاد آور می‌شود: فعلا ضرورتی پیدا نکرده، اما در موقع نیاز علوفه را به روز تهیه می‌کنیم.

این درحالی است که باید تاکید کرد روستاییان نیز می‌توانند با تمهیدات ساده مانع خسارت شوند، برای نمونه دامداران می‌توانند محل نگهداری دام و طیور خود را ایمن کنند تا گونه‌های جانوری نتوانند وارد آنها شوند. افزون بر این آنها با دفن اصولی زباله‌های خود می‌توانند مانع نزدیک شدن حیات‌وحش به محل زندگی خود شوند، زیرا بوی زباله براحتی می‌تواند گونه‌های جانوری را به سمت مناطق مسکونی جلب کند.

مهدی آیینی ‌/ ‌گروه جامعه