تاریخچه سازمان بسیج

امام خمینی در روز چهارم آذر سال 1358 طی سخنانی که در جمع پرسنل سپاه پاسداران تهران ایراد کردند برلزوم تشکیل ارتش 20 میلیونی تاکید کردند . امام در این سخنرانی فرمودند:

«....اگر یک ملت که همه جوانهایش مجهز باشند به همین جهازی علاوه بر جهاز دینی و ایمانی که دارند، مجهز به جهازهای مادی هم باشند، سلاحی هم باشند و یاد گرفته باشند، همچی نباشند که یک تفنگی دستشان آمدند ندانند با آن چه بکنندش. باید یاد بگیرید و یاد بدهید رفقایتان را. جوانها را یادشان بدهید. و همه جا باید این طور بشود که یک مملکت بعد از یک چند سالی بشود یک کشوری با 20 میلیون جوان که دارد بیست میلیون تفنگدار داشته باشد. بیست میلیون ارتش داشته باشد. و این یک همچه مملکتی آسیب بردار نیست. و الآن هم الحمدللّه‏ آسیب بردار نیست. الآن هم ما پشتیبانمان خداست. ما برای او نهضت کردیم. برای پیاده کردن دین او نهضت کردیم. و خدا با ماست و من امیدوارم که شکست برای شما نباشد ان‏شاءاللّه‏. خداوند همه‏تان را حفظ کند .....»/ صحیفه امام ، ج 11 ص 121

تاکید امام بر لزوم تشکیل ارتش 20 میلیونی مقدمه تاسیس سازمان بسیج گردید . این سازمان پس از تصویب مجلس شورای اسلامی در دی ماه ۱۳۵۹ به صورت قانونی رسمیت پیدا کرد.

در ابتدای تشکیل نیروی مقاومت بسیج، حجت‌الاسلام امیر مجد فرماندهی این نیرو را بر عهده داشت و پس از او حجت‌الاسلام احمد سالک این مسئولیت را عهده‌دار شد. سپس با حکم بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حجت‌الاسلام محمدعلی رحمانی از سال ۱۳۶۲فرماندهی بسیج را بر عهده گرفت و تا پایان جنگ تحمیلی در این سمت باقی ماند.

حجت‌الاسلام رحمانی توانست با روشی نوین، نیروهایی را اعم از پیر و جوان از نقاط دور افتاده و روستاها تا ادارات و دانشگاه‌ها و دانش‌آموزان و روحانیون را سازماندهی کرده و با افزایش پایگاه‌های مقاومت از ۷۰۰۰ به ۲۱۵۰۰ پایگاه، در راستای فرمان امام خمینی(ره)، مبنی بر تشکیل ارتش ۲۰ میلیونی، نیروی شکوهمند و عظیمی را به وجود آورد.

پس از حجت‌الاسلام رحمانی، سردار علیرضا افشار با حکم مقام معظم رهبری در تاریخ دهم اسفند ماه 1368 به فرماندهی نیروی مقاومت بسیج منصوب شد؛ او هم با تداوم توسعه و ایجاد معاونت‌ها، سازمان‌ها و مراکز جدید در بسیج به توسعه بیشتر بسیج به تناسب نیاز های جدید انقلاب در سراسر کشور همت کرد که مجموعه این فعالیت‌ها در بخش‌های نظامی، فرهنگی، اقتصادی، و سیاسی، منشاء اثر و تحولات بسیاری در ساختار و سازمان بسیج شد.

پس از گذشت 8 سال از مسئولیت سردار افشار، سردار حجازی با حکم مقام معظم رهبری در اواخر سال 1376 به فرماندهی این نهاد مردمی منصوب شد و با تداوم فعالیت‌های بسیج در ابعاد مختلف با رویکرد و توجه خاص به بخش‌های فرهنگی، آموزشی، ورزشی و اقتصادی به جذب، سازماندهی، آموزش و بکارگیری بسیجیان پرداخت و از جمله فرماندهان موفق در عرصه فرهنگی شناخته شد.

ساختار تشکیلاتی

نیروهای بسیج از بدو تأسیس تا پایان مسئولیت سردار سید یحیی(رحیم) صفوی، زیرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بودند. سال 1387 با انتصاب سرلشکر جعفری (فرمانده جدید سپاه پاسداران) و با اجرای طرح تحول در سپاه و راه اندازی سپاه‌های استانی، سرلشکر جعفری فرماندهی بسیج را خود به عهده گرفت و حجت‌الاسلام طائب را به عنوان جانشینش در نیروی مقاومت بسیج برگزید. مناطق و نواحی بسیج در این تحول به سپاه‌های استانی ملحق و تحت فرماندهی واحد، مستقیما به فرماندهی کل سپاه متصل و ادامه ماموریت یافتند. در ستاد نیروی مقاومت بسیج نیز معاونت‌هایی در قالب نیروهای ستاد تخصصی نمسا به فعالیت خویش ادامه دادند.

در تاریخ دوازدهم مهر ماه 1388 نام بسیج از «نیروی مقاومت بسیج» به «سازمان بسیج مستضعفین» تغییر پیدا کرد و سردار سرتیپ محمدرضا نقدی فرماندهی این سازمان را عهده‌دار شد. متن حکم انتساب سردار نقدی به ریاست سازمان بسیج مستضعفین، صادره از سوی فرمانده معظم کل قوا به این شرح است:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

سردار سرتیپ بسیجی محمدرضا نقدی بنا به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و نظر به تعهد و شایستگی و تجارب ارزنده، جنابعالی را به سمت "رئیس سازمان بسیج مستضعفین" منصوب می‌کنم. همت و تلاش را بر ایجاد زمینه‌های لازم برای حضور قوی‌تر و سازمان‌یافته‌تر مردم بویژه جوانان عزیز در صحنه‌های مورد نیاز انقلاب اسلامی قرار دهید و انتظارات گفته شده را با حرکت علمی و نو از جمله در بسیج اقشار، برآورده سازید. از تلاش‌های مخلصانه حجت‌الاسلام حسین طائب در تصدی این مسئولیت قدردانی و تشکر می‌کنم. توفیق همگان را از خداوند متعال خواستارم. -- سید علی خامنه‌ای 12 مهر 1388

سازمان بسیج مستضعفین که با هدف ایجاد توانایی‌ها و آمادگی‌های لازم دفاعی در آحاد مردم در دفاع از کشور به منظور کمک به هنگام بروز بلایا و حوادث غیرقابل پیش بینی و کمک به دولت در امر سازندگی تشکیل شد، هم اکنون در 7 تشکل بسیج دانش آموزی، بسیج دانشجویی، بسیج جامعه پزشکی، بسیج جامعه مهندسین، بسیج اساتید، بسیج خواهران و بسیج ادارات فعال است.

پورتال درون سازمانی و پورتال اینترنتی این سازمان، با استفاده از نرم افزار پورتال سامان پیاده سازی و در حال ارائه سرویس می باشد.

منیع: مقاله ساجد احمدی، سایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی