نفوذی های ساواک در بین اعضای حزب توده

پلنوم دوازدهم کمیته مرکزی حزب توده از پنج‌شنبه 16 خرداد تا پنج‌شنبه 23 خرداد سال 1347 (5ـ13 ژوئن 1968) تشکیل شد. در این پلنوم مسئله مهمی وجود نداشت.

در اواخر سالهای 1340 مسئله عباس شهریاری علنی شد:
در سال 1348، میلوانف مسئول ایران در شعبه بین‌المللی حزب کمونیست شوروی به کیانوری، که به مسکو رفته بود، گفت: «به رادمنش بگویید دوره 3 یا 4 ساله زندان مأمور ساواکی که شهریاری به شوروی فرستاده بود، تمام شده است و ما باید او را به ایران بازگردانیم. لازم است رهبری حزب دربارة این سازمان ساواک‌زدة تهران بالاخره تصمیم بگیرد.» او توضیح داد که، 3 یا 4 سال قبل پس از دستگیری علی خاوری و پرویز حکمت‌جو عباس شهریاری یک مأمور ساواک را به نام رابط حزبی از مرز آذربایجان به شوروی فرستاد و با رادمنش ملاقات کرد. روس‌ها اطلاع یافتند که وی ساواکی است و وقتی او را دستگیر و بازجویی کردند، بلافاصله اعتراف کرد و دقیقاً اطلاع داد که تمام سازمان حزب توده در ایران، که عباس شهریاری در رأس آن است، در دست ساواک است و این سازمان توسط ساواک پدید آمده است. شوروی‌ها جریان را با رادمنش در میان گذاشتند، ولی رادمنش به علت اعتماد به شهریاری نپذیرفت.

شوروی‌ها، که دیگر وجود رادمنش را در رأس حزب توده ضرور نمی‌دانستند توسط میلوانف از کیانوری خواستند که جریان را با هیئت دبیران مطرح ساخته و به طور جدی پیگیری نماید. کیانوری، مسئله را با «بوروی موقت» (رادمنش، اسکندری، کامبخش) در میان گذارد، ولی آنها گفتند که شوروی‌ها اشتباه می‌کنند و رادمنش شخصاً شهریاری را ضمانت کرده است.

در 6ـ11 آذر 1348، پلنوم 13 کمیته مرکزی حزب توده تشکیل شد. در این پلنوم، رادمنش گزارش «درخشانی» از پیشرفت کار تشکیلات حزب در ایران ارایه کرد! کیانوری مسئله را به طور سربسته مطرح ساخت و «ساواک‌زدگی» تشکیلات تهران را به اطلاع پلنوم رسانید. رادمنش و اسکندری به طور جدی از عباس شهریاری دفاع کردند، ولی اعضای پلنوم به تردید افتادند و کمیسیونی مرکب از دانشیان و رادمنش و کیانوری برای رسیدگی به مسئله فوق تشکیل دادند. کمیسیون پس از مدتی گزارشی با دو رأی (دانشیان و کیانوری) تهیه کرد و «ساواک‌زدگی» تشکیلات تهران را تأیید نمود. هیئت اجرائیه، بدون حضور کیانوری (او در پلنوم دوازدهم به عضویت هیئت اجرائیه انتخاب نشده بود) نتیجه کار کمیسیون را بررسی کرد و با پیشنهاد دانشیان، رأی به برکناری رادمنش از دبیرکلی حزب داد. به پیشنهاد دانشیان، ایرج اسکندری دبیر اول حزب شد.

در پلنوم 14، که در دیماه 1349 برگزار شد، رادمنش طی نطق 2 ساعته از شهریاری دفاع کرد،
ولی پلنوم تصمیم هیئت اجرائیه را مبنی بر برکناری رادمنش و دبیراولی اسکندری تأیید نمود. کیانوری، مجدداً به عضویت هیئت اجرائیه انتخاب شد. بدین ترتیب، دورة دبیراولی اسکندری، که 7 سال طول کشید، آغاز گردید. در این پلنوم فرج‌الله میزانی (جوانشیر) عضو هیئت اجرائیه و مسئول رادیو پیک ایران شد.

در این سالها، کامبخش مسئول کل تشکیلات و کیانوری معاون او بود. پس از مرگ کامبخش، کیانوری دبیر دوم حزب و مسئول تشکیلات ایران و اروپای غربی گردید. کار تشکیلاتی در ایران سازمان جدیدی یافت و نقش کیانوری در حزب توده برجسته شد. شوروی‌ها به کیانوری پیشنهاد کردند که مرکز کار تشکیلاتی از دبیرخانه حزب در لایپزیک ـ که از نظر آنها امنیت کافی نداشت ـ جدا شود. به کمک سفارت شوروی و حزب سوسیالیست متحده آلمان شرقی، مرکزی برای کارهای تشکیلاتی حزب توده در نزدیکی برلین شرقی تهیه شد و 4 نفر عضو شعبة تشکیلاتی (کیانوری ـ مسئول کل و مسئول کار در ایران، منوچهر بهزادی ـ مسئول کشورهای غربی، انوشیروان ابراهیمی ـ مسئول کشورهای اطراف ایران و کاظم ندیم) در آن به کار پرداختند.