دنباله‌دار لاوجوی، مسافر ناآرام‌ شب‌های زمستان

اما در روزگار ما با تکیه بر دانش و کوشش، ربات دست‌ساز 500 میلیون کیلومتر سفر می‌کند تا روی سطح یکی از همین دنباله‌دارهای رازآمیز فرود آید؛ اتفاقی که بیست و یکم آبان امسال با فرود کاوشگر سطح‌نشین فیلَه از فضاپیمای رزتا روی سطح دنباله‌دار 67 پی ‌/‌ چرایوموف ـ گرازمنکو رنگ واقعیت به خود گرفت تا بیش از گذشته به چشم خود ببینیم این اجرام آسمان شب، چیزی جز کوه‌های سرگردان متشکل از یخ و غبار نیست.

دنباله‌داری که مقصد کاوشگر فیله است فعلا از ما فاصله زیادی دارد و آن‌قدر پرنور نیست که در آسمان شب با چشم غیرمسلح دیده شود، اما این شب‌ها دنباله‌دار دیگری به نام لاوجوی C‌/‌2014 Q2 مسافر آسمان شب شده است. لاوجوی اکنون آن‌قدر پر نور است که اگر در خارج از شهر زندگی می‌کنید و آسمان تاریکی بالای سرتان است، می‌توانید آن را همچون لکه محو بسیار کوچکی در میان ستارگان تشخیص دهید. البته چون دنباله‌دار در حال گردش به دور خورشید است، بالطبع این لکه مه‌آلود نیز در بین ستاره‌ها جابه‌جا می‌شود و به پیش می‌رود. تا حدود یک دو هفته پیش شرایط رصد این دنباله‌دار از ایران چندان مساعد نبود و مردم نیمکره جنوبی زمین از کشورهایی مثل استرالیا و آفریقای‌جنوبی می‌توانستند در آسمان آن را ببینند. اما حالا با ورود آن به آسمان نیمکره شمالی این بخت برای ما نیز مهیا شده است.

تری لاوجوی نام کاشف استرالیایی این دنباله‌دار است. این پنجمین دنباله‌داری است که او کشف کرده است. لاوجوی در بیست و ششم مرداد امسال این دنباله‌دار را در صورت‌فلکی کشتیدُم، وقتی بسیار کم‌نور بود با تلسکوپ رصد و از آن عکسبرداری کرد. حالا این دنباله‌دار هزاران برابر پرنورتر شده است، آن‌قدر که بدون نیاز به ابزار رصدی هم در آسمان قابل مشاهده‌ باشد. هر شب بر فاصله این دنباله‌دار از افق افزوده می‌شود و طبیعی است که در این حالت غبار و موانع مزاحم کمتری در جلو دید ما قرار خواهد گرفت. از این رو دنباله‌دار لاوجوی را باید یکی از درخشان‌ترین دنباله‌دارهای سال‌های اخیر دانست که قابلیت رصد با چشم غیرمسلح را دارد و در وسط آسمان و نه نزدیک به افق دیده می‌شود.

رصد این دنباله‌دار تا میانه دی به‌واسطه‌ نور ماه اندکی دشوار است. پس از آن و با طلوع دیرتر ماه، می‌توان از تاریکی آسمان در آغاز شب برای رصد و عکاسی از این دنباله‌دار زیبا بهره برد. دنباله‌دار لاوجوی فردا از نزدیک‌ترین فاصله از زمین، یعنی از 70 میلیون کیلومتری ما می‌گذرد و بنابر این در این شب‌ها بهتر از هر زمان دیگر دیده خواهد شد، اما باید توجه داشته باشید که نور شدید ماه بدر در این شب‌ها کار رصد را دشوار می‌کند. بنابراین لازم است که اندکی صبور باشید زیرا ماه با تأخیر بیشتری هر شب طلوع می‌کند و فرصت بیشتری برای یافتن و رصد این دنباله‌دار در آسمان شب دارید.

دنباله‌دار لاوجوی ‌دهم بهمن به نزدیک‌ترین فاصله مداری‌اش با خورشید می‌رسد که در این حالت حدود 193 میلیون کیلومتر از خورشید فاصله خواهد داشت. بعد از این تاریخ لاوجوی با فاصله گرفتن از خورشید، بتدریج کم‌نور خواهد شد. جابه‌جایی دنباله‌دار لاوجوی به قدری زیاد خواهد بود که اوایل خرداد سال آینده در جهت شمال آسمان از دید ما از کنار ستاره قطبی گذر خواهد کرد. البته در آن زمان بسیار کم‌نور خواهد شد و بنابراین رصدش نیاز به ابزارهای رصدی خاص خواهد داشت.

دنباله‌دار لاوجوی دوره تناوب بسیار طولانی در گردش به دور خورشید دارد. هر 11 هزار و 500 سال یک بار این دنباله‌دار یک دور به گرد خورشید می‌گردد. البته اختلال مختصری که به واسطه جاذبه سیاره‌ها در مدار این دنباله‌دار ایجاد می‌شود، موجب شده تا مدت گردش بعدی این دنباله‌دار به دور خورشید حدود 8000 سال طول بکشد. تصور کنید تا 8000 سال بعد که آیندگان دوباره این دنباله‌دار را ببینند، چه اتفاقاتی در زمین روی خواهد داد!

کاظم کوکرم / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)