پشت پرده مافیای سیگار در ایران

قاچاق سیگار، یکی از تهدیدات اقتصادی و اجتماعی به شمار می رود که با توجه به اوضاع اقتصادی و فرهنگی هر کشوری، تهدیدات آن نیز دچار شدت و ضعف است.

متاسفانه این تهدیدات در کشور ما، با توجه به اینکه اقتصاد ما یک اقتصاد نفتی است و از سوی دیگر، نسل جوان نیز جمعیت بالایی دارد، از شدت بیشتری برخوردار است.

بروز و علائم این تهدیدات را می توان در بین افرادی جستجو کرد که به رغم سن پایینی که دارند، متاسفانه به سمت مصرف مواد دخانی گرایش پیدا کرده اند. ضمن اینکه، بازار سیگار کشورمان نیز از انواع سیگارهای خارجی قاچاق، مملو است.

در واقع، همین گرایش رو به افزایش مصرف سیگار در بین نوجوانان و جوانان، باعث شده تا وزارت بهداشت از چند سال قبل همواره در صدد اجرای برنامه ها و سیاست هایی باشد تا بتواند مصرف مواد دخانی در کشورمان را کاهش دهد.

الصاق تصاویر هشدار دهنده بر روی پاکت های سیگار، یکی از سیاست های وزارت بهداشت بود که در حال حاضر اجرای آن کم رنگ شده است زیرا، شرکت دخانیات، از ابتدا نیز زیر بار اجرای چنین تصمیمی نمی رفت. به دنبال آن، ممنوعیت فروش سیگار در کیوسک های مطبوعاتی و...، ممنوعیت فروش سیگار به افراد زیر 18 سال و...، از دیگر طرح های ناموفقی بود که نتوانست از آمار افراد سیگار کم کند.

در کنار این برنامه ها، واردات سیگار قاچاق، معضلی است که منجر به افزایش مصرف سیگار در کشور شده اما هنوز، نتوانسته ایم برای مبارزه با «مافیای قاچاق سیگار»، چاره ای بیاندیشیم.

شاید، برخی بر این باور باشند که عنوان «مافیا» برای قاچاق سیگار، درست نباشد اما، واقعیت این است که نمی توان باور داشت که این میزان از سیگارهای خارجی در بازار کشور، تنها به واسطه رفت و آمدهای مسافران، وارد کشور بشود. بلکه، دست های پنهانی هستند که درآمدهای هنگفت و کلان را از قاچاق سیگار به دست می آورند.

دکتر ابوالفضل جاریانی، عضو کمیته کشوری هم پیمانی در مبارزه با بیماری های تنفسی، در گفتگو با مهر عنوان داشته بود که ایران و برمه، دو کشوری هستند که بیشترین میزان قاچاق سیگار در میان سایر کشورهای جهان را داشته اند.

بر اساس اظهارات وی، ایران نیم درصد از سهم بازار جهانی فروش دخانیات را دارد در حالی که یکی از دو کشور دنیاست که بالاترین میزان قاچاق سیگار را دارد.

به گفته جاریانی، سالیانه 60 میلیارد نخ سیگار در ایران مصرف می شود که 24 میلیارد آن از طریق قاچاق وارد کشور می شود. به طوریکه 42 درصد میزان مصرف سیگار در ایران مربوط به سیگارهای قاچاق است.

مافیای قدرتمند سیگار در کشور

عبدالرضا مصری، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، در مورد مافیای قاچاق سیگار، می گوید: شنیده‌ها حاکی از آن است که برخی از قدرت‌ها پشت واردات سیگار قرار دارند و یک مافیای قدرتمندی برای واردات این محصولات به کشور فعالیت می‌کند.

وی با بیان اینکه در سیگارهای تولید داخل و وارداتی بهترین بسته‌ بندی را برای ایجاد جاذبه مصرف‌کننده در نظر می‌گیرند، می افزاید: حتی برای ایجاد انگیزه خرید سیگار بین افراد نیز نسبت به نحوه در دست گرفتن نخ سیگار برنامه‌ریزی‌های زیادی انجام می‌دهند، این بدان معنا است که کارخانجات تنها به دنبال ایجاد چنین جاذبه‌هایی برای فروش بیشتر دخانیات هستند.

مصری معتقد است: تا زمانی که انحصار دخانیات در اختیار وزارت صنعت، معدن و تجارت بود تا حدودی تلاش می‌شد تا مردم گرایش زیادی به سیگار نداشته باشند اما زمانی‌که این وزارتخانه کارخانه دخانیات را بابت بدهی ها در مقابل 5 هزار میلیارد تومان به وزارت رفاه واگذار کرد، شاهد مجوزهایی برای تولید سیگار در داخل کشور به بخش خصوصی هستیم.

این نماینده مجلس با عنوان این مطلب که مجوزهای تولید سیگار در کشور به کسانی داده می‌شود که صد درصد به فروش خود می اندیشند و به فکر سلامت مردم نیستند، می گوید: اگر قرار است سیگاری تولید و توزیع شود می‌توان برندهای خارجی را ممنوع کرد و در این زمینه با برندسازی، سیگار داخلی را صادر کنیم.

وی با تاکید بر اینکه نباید اجازه داد تا برندهای خارجی در کشور رشد کنند، می افزاید: تولید سیگار در کشور به دو شکل شهرت یافته است. اول تولید با برند و نام ایرانی و دوم سیگارهایی که تنباکوی آن از خارج وارد کشور شده و در ایران تنها بسته‌ بندی می‌شود که در واقع نمی‌توان آن را به عنوان تولید داخل محسوب کرد.

هزینه 70 میلیاردی درمان سیگاری ها

محمدحسین قربانی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، با بیان اینکه سالانه 70 میلیارد تومان برای درمان افراد سیگاری‌ در کشور هزینه می‌کنیم، معتقد است که قاچاق 20 میلیارد نخ سیگار بدون هیچ‌گونه نظارت و پرداخت حتی یک ریال مالیات، صورت می‌گیرد.

وی با بیان اینکه سالانه حدود 65 میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود، می گوید: از این میزان، حدود 25 میلیارد آن تولید داخل است و 20 میلیارد آن به صورت مشترک و با سرمایه‌گذاری کشورهای خارجی در داخل کشور تولید می‌شود و 20 میلیارد نخ آن قاچاق می‌شود.

قربانی ادامه می دهد:‌ این ارقام قابل توجه است و کشورهایی که در سیستم بهداشت جهانی هستند از این آمار و ارقام مصرف سیگار در کشور بسیار متعجب می‌شوند این درحالی است که قاچاق 20 میلیارد نخ سیگار بدون هیچ‌گونه نظارت و پرداخت حتی یک ریال مالیات صورت می‌گیرد.

این نماینده مجلس، بهترین روش مدیریت مصرف سیگار در کشورمان را، مالیات می داند و می گوید: در قانون برنامه نیز به این مهم اشاره شده که مالیات بر سیگار باید هر سال 10 درصد افزایش یابد در سال 86 برای اولین بار مالیات بر دخانیات به 40 درصد رسید و آمارها نشان می‌دهد که در آن سال قاچاق دخانیات به مراتب کاهش پیدا کرده بود.

قربانی معتقد است که مالیات بر دخانیات تجربه بین‌المللی است که همه کشورهای دنیا آن را تجربه کردند و برخی از کشورهای اطراف ایران، مالیات بر سیگار را به 80 درصد هم رساندند اما متاسفانه نداشتن مالیات بر دخانیات و خرده‌فروشی در ایران باعث شده که امروزه راه به روی بازار قاچاق باز شود.

وی می گوید: زمانی که قاچاق سیگار به راحتی در کشور صورت می‌گیرد می توان گفت که این اقدام به راحتی در حاکمیت جای دارد و زمانی که وزارت صنعت با اخذ مالیات بر سیگار مخالفت می‌کند این نشان می‌دهد که با قاچاق سیگار موافق است.

دیدگاه وزیر بهداشت درباره مالیات سیگار

دکتر سیدحسن هاشمی وزیر بهداشت با عنوان این مطلب که موافق افزایش مالیات بر سیگار هستیم، می گوید: گاهی اوقات مجوز دادن به یک شرکت شناسنامه‌دار که مالیات در کشور پرداخت می‌کند بهتر از این است که چشم‌هایمان را ببندیم و قاچاق را ترویج کنیم.

وی با بیان اینکه این دروغ بزرگی است که عده‌ای عنوان می‌کنند اگر مالیات بر دخانیات اضافه شود قاچاق هم افزایش پیدا می‌کند، معتقد است این بحث را کسانی عنوان می‌کنند که خود آلوده به قاچاق هستند بنابراین باید مالیات بر دخانیات آنقدر افزایش یابد که بازدارنده باشد.

هاشمی با بیان اینکه وزارت بهداشت مخالف تولید نیست، افزود: هر تولیدی که منجر به کاهش واردات و ارتقاء کیفیت تولید داخل شود ما از آن استقبال می‌کنیم در خصوص سیگار هم باید توجه داشت که اگر میزان نخ‌های سیگار مصرفی سال گذشته و امسال در طی سال‌های آینده کاهش یابد در صورتی که مجوزی برای تولید داخل هم داده شده ما استقبال می‌کنیم بنابراین نبایستی مخالفت کنیم چون مهم این است که قاچاق کاهش یابد.

اقدامات بازدارنده

دکتر شهرام رفیعی‌فر، رییس کمیته آموزش، تحقیقات و ارتقای سلامت ستاد کنترل و مبارزه با دخانیات، از نصب هشدارهای عدم مصرف دخانیات در اماکن عمومی تا پایان سال خبر می دهد و می گوید: البته جرایمی نیز برای کسانی که در اماکن عمومی اقدام به مصرف مواد دخانی می‌کنند اعم از کارمندان، در نظر گرفته شده است که این قوانین نیز بزودی اعمال می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه مبالغ این جرایم مشخص شده ولی روش‌های اجرای آنها هنوز مشخص نیست، می افزاید: سال آینده نیز یک انیمیشن در رابطه با مخاطرات و مضرات سیگار و مصرف مواد دخانی برای 6 میلیون دانش آموز در 58 هزار مدرسه مقطع ابتدایی جهت فرهنگسازی و آموزش به آینده سازان کشور، ساخته و توزیع می‌شود تا به همراه والدین خود از نکات آموزشی آن استفاده کنند.

نگاه منفی وزارت بهداشت به سیگار

موضوع قاچاق سیگار و دست های پشت پرده در واردات غیر قانونی مواد دخانی به کشورمان، در حالی عنوان می شود که دکتر رسول دیناروند، معاون وزیر بهداشت و رییس سازمان غذا و دارو، در گفتگو با مهر عنوان داشته بود که وزارت بهداشت به تولید، توزیع و مصرف سیگار همواره منفی است و این وزارتخانه برای سیگار هیچگونه مجوزی صادر نمی کند.

وی معتقد است که سیگار یک فرآورده زیان آور برای سلامت انسان است که هیچ فایده ای هم مصرف کننده آن ندارد. از این رو به دنبال افزایش مالیات بر مواد دخانی هستیم تا بتوانیم بخشی از درآمد آن را در راه کنترل بیماریهای ناشی از مصرف مواد دخانی صرف کنیم.

بررسی ها و آمارها نشان می دهد که سن مصرف سیگار در کشور رو به کاهش است و در این بین، عرضه انواع سیگارهای خارجی در اماکن عمومی و اجرا نشدن قوانین مربوط به کنترل و مبارزه با مصرف مواد دخانی، باعث شده تا شاهد افزایش جمعیت سیگاری و به دنبال آن، بروز انواع بیماری های ناشی از مصرف سیگار در جامعه باشیم بنابراین، انتظار می رود که در موضوع برخورد با «مافیای سیگار» و دست های پشت پرده که فقط به فکر سودهای کلان از تجارت سیگار هستند، قدری جدی تر باشیم.(مهر)