مثلث شوم ماهواره، موبایل و اینترنت

آسیب‌های اجتماعی چیست؟

آسیب‌های اجتماعی مشکلاتی است که خواسته یا ناخواسته در اجتماع به‌وجود می‌آید، هرآنچه که در رفتار بهنجار مردم خلل وارد کند و باعث بروز ناهنجاری در جامعه شود آسیب اجتماعی است، که این آسیب‌ها می‌تواند جسمی ‌یا روحی باشد. آسیب‌های اجتماعی انواع گوناگونی دارد که با یکدیگر متفاوت هستند، اما در مجموع مانند زنجیر به یکدیگر متصلند. انحرافات جنسی، بی‌خانمانی، سرقت و دزدی، اعتیاد، خودکشی، بیکاری و پرخاشگری از انواع آسیب‌های اجتماعی به‌شمار می‌آید.

بررسی آمار و اخبار حوادث در رسانه‌ها نشان‌دهنده کاهش سن آسیب‌های اجتماعی در جامعه است، دلیل این کاهش سن چیست؟

از زمانی که رسانه‌های ارتباط جمعی و عمومی ‌مانند ماهواره، تلفن همراه و اینترنت به زندگی خانواده‌ها وارده شده‌اند نوجوانان را به نوعی اسیر خود کرده‌اند. فیلم‌های خشن، برنامه‌های مستهجن و آموزش‌های اشتباهی که با فرهنگ جامعه سنخیت ندارد وارد محیط خانواده، جامعه و ذهن کودکان و نوجوانان شده است، سن بلوغ این کودکان و نوجوانان به‌دلیل آگاهی‌هایی که از این رسانه‌ها می‌گیرند زودتر از حد معمول است. شاغل بودن پدر و مادر نیز مزید بر علت شده و باعث شده کودکان و نوجوانان در نبود خانواده و در استقلال کامل مدام در حال آزمایش و خطا باشند تا بتوانند رفتار یا گفتار مناسبی را با حالات خود پیدا کنند. از آنجا که این کودکان و نوجوانان الگوی مناسبی را در محیط خانواده خود ندارند به سمت همسالان خود گرایش پیدا می‌کنند و به‌دنبال رسیدن به مشترکات با آنها هستند، این مسائل باعث شده که کودکان زودتر از حد معمول بالغ و زودتر وارد اجتماع شوند و همین اتفاق سن آسیب‌های اجتماعی را کاهش داده است.

عواقب آسیب‌های اجتماعی در نسل آینده و سرنوشت آنان چیست؟

در نسل گذشته همه اعضای خانواده مسئولیت‌پذیر بودند و رفتار و کردار منطبق بر اصول اخلاقی، عرفی، شرعی و فرهنگی حاکم بر جامعه داشتند، به‌دلیل نوع زندگی اقتصادی، اداره اقتصادی زندگی به‌عهده مرد خانواده بود و زن خانواده در خانه مسئول مدیریت خانه و آموزش فرزندان را برعهده داشت و خانواده‌ها پدر‌سالاری اداره می‌شد؛ اما بتدریج و با تغییر شرایط اقتصادی و اشتغال مرد و زن خانواده همزمان و نبود آنان در محیط خانواده، فرصت کمتری برای آموزش فرزندان شکل گرفت و فرزندان تبدیل به مدیران خانواده شدند، به‌طوری که زندگی‌های امروزی فرزندسالاری اداره می‌شود، این مساله باعث بی‌هدف و بی‌الگو و برنامه بودن جوانان امروزی شده که آسیب‌های جدی را به جامعه وارد کرده و وارد خواهد کرد. خواه‌ناخواه وقتی نسل فعلی با این شرایط بزرگ‌تر می‌شود و تشکیل خانواده می‌دهد در آینده شاهد نسلی خواهیم بود که بی‌هدف‌تر و بی‌مسئولیت‌تر از نسل امروز است، چرا که الگوی صحیحی نخواهد داشت.

خشونت و پرخاشگری‌ها در جامعه که امروزه بوضوح آن را در بین جوانان و برای مثال در رانندگی آنان می‌توان مشاهده کرد حاصل نداشتن الگوی مناسب، هدف و بی‌برنامه بودن آنان است، ادامه این رویه باعث ایجاد هرج و مرج در جامعه خواهد بود و از منظر جامعه‌شناختی یک نابهنجاری کلی اجتماعی را رقم خواهد زد، بی‌اعتمادی به دیگران، جدایی و طلاق و فرزندان بدسرپرست حاصل این نوع رفتارها خواهد بود.

بیشترین آسیب‌های اجتماعی مربوط به جوانان در جامعه ما چیست؟

یکی از این آسیب‌ها اعتیاد است، بحث اعتیاد یکی از آسیب‌های بسیار آزاردهنده جوانان امروزی است که متاسفانه هم قشر تحصیلکرده و هم قشری که تحصیلات عالیه ندارند با آن دست به گریبانند. و شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین معضلی که امروزه جوانان را تهدید می‌کند اعتیاد است، البته اعتیاد شکل شمایل مختلف و تنوع و تعدد بسیاری دارد، اعتیاد به مواد مخدر، اعتیاد به قرص‌های روانگردان یا اعتیاد به وسایل و برنامه‌های ارتباط جمعی مثل اینترنت و تلفن همراه که به نوعی می‌توان از آن به عنوان اعتیاد به فضای مجازی هم نام برد. هر کاری که عادت عملی یا رفتاری آن بسیار تکرار می‌شود اعتیاد است و متاسفانه این روزها شاهد افزایش و گرایش جوانان به اعتیادهایی از این دست هستیم.

یکی دیگر از معضلات موجود در جامعه که سرمنشأ و سرچشمه بسیاری از آسیب‌های اجتماعی من‌جمله اعتیاد است معضل بیکاری است که گریبانگیر قشر گسترده‌ای در جامعه است.

در کنار این دو معضل، ناهنجاری‌های دیگری نیز در جامعه وجود دارد که در زمره آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرد، مثل رفتارهای خشونت‌آمیز و بزهکارانه‌ای که گاهی در سطح جامعه دیده و شنیده می‌شود و بی‌شک اصلی‌ترین دلیل آن دو معضل بیکاری و اعتیاد است که باعث بی‌هدف بودن و نداشتن نقطه و هدف مشخص برای زندگی آینده می‌شود.اگر به معضل بیکاری توجه نشود پس از مدتی جوانان که در زمره بیشترین گروه در زنجیره آسیب‌های اجتماعی حضور دارند، برای سرگرم شدن و پر کردن اوقات فراغت خود دست به تجربه‌های مختلفی می‌زنند.

آسیب‌های اجتماعی که گریبانگیر زنان جامعه شده است از چه جنسی است، روحی یا جسمی؟

هر دو قسم آسیب‌ها را می‌توان در جامعه فراوان مشاهده کرد، ریشه هر مشکل جسمانی و فیزیکی را می‌توان در روح و روان زنان و کسانی که قربانی آسیب‌های اجتماعی هستند دید، وقتی جسم آنها که قربانی این آسیب‌هاست درگیر می‌شود تاثیر مستقیمی‌بر روح و روان آنها می‌گذارد.

از سوی دیگر از آنجا که آسیب‌پذیری زنان از لحاظ جنسی بیشتر است خواه‌ناخواه وقتی گرفتار معضلات و آسیب‌های اجتماعی می‌شوند شکننده‌تر خواهند بود، این شکننده بودن چه از لحاظ جسمی‌ که متاسفانه سوءاستفاده‌های جنسی نمونه بارز آن است و چه از لحاظ روانی که نمونه آن سوء استفاده از جنسیت زنانه است که برای مثال در ادارات یا شرکت‌ها در قیاس با مردان از حقوق و دستمزد کمتری برخوردارند. امروزه شاید بتوان در آسیب‌های اجتماعی برای زنان نقش پررنگ‌تری را قلمداد کرد.

راهکار مقابله یا پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در جامعه چیست؟

تنها چاره پیشگیری و مقابله با آسیب‌های اجتماعی این است که از همان ابتدا از کانال کودکان و نوجوانان وارد شد، به این معنی که علایق و خواسته‌های آنان بررسی شود و با همگام‌سازی علایق و خواسته‌های آنان با نوع فرهنگ و عرف حاکم بر خانواده و جامعه گام‌های ابتدایی پیشگیری از گرایش آنان را به محیط‌های غیر از خانواده برداشت. در کنار این مساله ‌باید افراد متخصص در امور جوانان برنامه‌ریزی‌هایی را برای آنان داشته باشند و برای آنها الگوهای دیداری و شنیداری مناسبی را مشخص و معین کنند، فیلم‌ها، تفریحات مناسب با علایق جوانان، ایجاد زمینه فعالیت مرتبط با توانایی آنان و آموزش مهارت‌های زندگی بی‌شک می‌تواند بهترین راه پیشگیری و مقابله با آسیب‌های اجتماعی باشد.

علی جزایری / تپش (ضمیمه چهارشنبه روزنامه جام جم)