اهمیت این موضوع زمانی روشن میشود که هر ساله آمار و ارقام غیر قابل تصوری از رشد و توسعه این تجارت غیر قانونی را میشنویم. به عنوان مثال اعلام شده 85 درصد از محصولات آرایشی و بهداشتی موجود در کشورمان قاچاق وارد شده و بخش عمدهای از آنها کاملا تقلبی است؛ یا به گفته مسئولان 90 درصد از بازار موبایل ایران خارج از کنترل و بدون هیچ نظارتی انجام گرفته و در این میان حجم زیادی هم از کالاهای تقلبی بدون هیچ نظارتی روانه ویترین فروشگاهها میشود.
اما پرسش اصلی این است که این سودجویان از چه روشها و ترفندهایی برای رسیدن به اهداف خود استفاده میکنند؟
شبیه سازی اولین گام
برندهای معتبر و اجناس شناخته شده و پرفروش جهانی همواره تصویری مثبت و قابل استناد از خود در ذهن خریدارانشان برجا گذاشته و میگذارند به طوری که از آنها میتوان به عنوان نمادی از کیفیت در تجارت بینالمللی یاد کرد که این امر حاصل نشده به غیر از تلاش و پشتکار شرکتهای سازنده اصلی این لوازم. اما در روی دیگر سکه، این اعتبار عاملی است برای حضور سودجویان تا با استفاده از قانون شبیهسازی به عنوان اولین قانون تقلب، وارد بازار شوند.
به عنوان مثال در صنایع غذایی ممکن است یک شرکت دارای بهترین و معروفترین آبلیمو در میان دیگران باشد که هرساله تعداد زیادی از این محصول را نهتنها صادر میکند، بلکه بازار داخلی را نیز به خود اختصاص داده است همین امر باعث شده تا سودجویان با استفاده از آب کاه و افزودن مقداری اسید و طعمدهنده در کنار استفاده از بطری و برچسب مخصوص آن شرکت اقدام به تولید اجناس تقلبی کرده و با استفاده از اعتماد مشتریان به این برند محصولات بدون کیفیت خود را به فروش برسانند.
در بخش دیگر میتوان به بازار پررونق تلفن همراه اشاره کرد، چون اگر خوب دقت کنید ممکن است یک مدل گوشی تلفنهمراه را با چند قیمت بیابید که هر یک از آنها بیانگر نوعی تقلب آشکار است به عنوان مثال فلان گوشی شرکت سامسونگ میتواند اصل باشد و به قیمت A فروخته شود، اما همین گوشی که فقط ظاهری شبیه به اولی دارد با قیمت B و بدون گارانتی به دست خریداران میرسد بنابراین تقلب تنها مخصوص به یک جنس یا یک ماده خاص نیست و در همه زمینهها با استفاده از ترفندهای مختلف رواج دارد.
استفاده از نامهای مشابه
ایده یا خلاقیت در کنار سعی و تلاش برخی صاحبان صنایع باعث شده برندهایی برای همیشه در ذهن خریداران ثبت شود و همواره ناخودآگاه مورد استفاده علاقهمندان قرار گیرد ،چون همه معتقدند این آرم یعنی خدمات، کیفیت یا حتی پرستیژ اجتماعی. چون برندسازی به عنوان یکی از اصول اولیه و موفق در تجارت بینالمللی شناخته شده، صاحب هر کسب و کاری سعی در ساختن برندی مخصوص به خود در فعالیتهای تجاری دارد از این روسودجویان برندهای موفق تجاری را همواره زیر نظر دارند تا هنگامی که این برندها به اوج شکوفایی خود در ذهن مشتریان رسیدند وارد عمل شوند و با استفاده از اعتبار تولیدات اصلی سعی در به فروش رساندن کالاهای بیکیفیت خود کنند. به این ترتیب که با استفاده از همان گام اول و تغییر نام محصولات خودشان به نام محصولات معروف، کار مجرمانه خود را آغاز میکنند. این نوع ترفند متقلبان در صنایع مختلف اکنون به عنوان یکی از عامیانهترین روشهای تقلب مورد استفاده قرار گرفته و استفاده میشود تا با استفاده از اعتماد خریداران به نامی خاص و حساب باز کردن روی خطای دید آنها سودجویی کنند. به عنوان مثال کمی به دوران نوجوانی خود در دهه 70 باز گردید. بدون تردید فراموش نکردهاید آن زمانی را که برای خرید یک دستگاه ویدئو به بازار مراجعه میکردیم، بهترین تولیدات مربوط به برند AKAI بود. اما فروشندگان اولین سوالی که از شما میپرسیدند این بود که حروف کوچک باشد یا حروف بزرگ چون تفاوت بسیار عمدهای میان این دو محصول بود. شرکت اصلی تولیدکننده محصولات خود را با کیفیت مشخص و حروف بزرگ روانه بازار کرده بود و گروهی سودجو با استفاده از اعتبار این شرکت اقدام به تولید لوازمی مشابه با حروف کوچک برند کرده و با استفاده از خطای دید بسیاری از خریداران به اهداف خود دست یافته بودند.
متاسفانه امروز نیز این روش در بسیاری از محصولات دیگر مثل لوازم آرایشی و بهداشتی، لوازم الکترونیک، و حتی کیف و کفش استفاده میشود. به عنوان مثال در لوازم الکترونیکی سامسونگ برخی تولیدکنندگان محصولات تقلبی با جابهجایی حروف برند، نامی شبیه برای خریداران ناآگاه تدارک دیدهاند و این اتفاق برای برند فیلیپس نیز افتاده است. به این صورت که املای برند تغییر کرده اما نوع تلفظ یکی است.
تخفیفهای خیرهکننده
شاید تصور کنید تبلیغات اکنون به عنوان راز موفقیت بسیاری از برندهای مطرح جهان است که البته بیراهه نرفتهاید، اما همین روش برای سودجویی افراد متقلب در تولیدات تقلبی نیز در برخی موارد کارساز بوده است، چون متقلبان با استفاده از جاذبههای تبلیغاتی توانستهاند حجم انبوهی از تولیدات خود را روانه بازار مصرف کنند. این افراد با استفاده از زمان شروع تبلیغات برندهای خاص بخصوص هنگام تغییر فصول و حراجهای سالانه اقدام به راهاندازی هیاهوی تبلیغاتی و استفاده از تبلیغات قانونی برندهای مشهور میکنند تا اجناس خود را به فروش برسانند.
به عنوان مثال معمولا در صنعت پوشاک پس از پایان هر فصل برندهای معتبر اقدام به برگزاری حراج میکنند تا بتوانند اجناس باقیمانده از فصل قبل را به پول نقد تبدیل کرده و با کاهش قیمتها سطح بیشتری از جامعه را درگیر برندشان کنند. دریغ از اینکه این سیاست راهکار خوبی را برای سودجویان مهیا کرده است تا با استفاده از موج تبلیغاتی برندهای اصیل و درنظر گرفتن دقیق همان قانون اول ـ محصولات شبیهسازی شده ـ با ارائه قیمتهای غیر قابل تصوراجناس تقلبی را به مشتریان ناآگاه بفروشند.
بستهبندیهای شکیل
یکی از سیاستهای فروش کالاهای تقلبی، ارائه بستهبندی شبیه برندهاست. برخی اجناس، بخصوص اجناس لوکس این فرصت را در اختیار سودجویان قرار میدهند تا با استفاده از بستهبندیهای کاملا حرفهای و شکیل که نظر هر بینندهای را به خود جلب میکند وارد میدان شده و اجناس بدون کیفیت را در سبد خرید مشتریان قرار دهند. بنابراین همواره سعی کنید بدون توجه به تزئینات استفاده شده در بستهبندی یا کیفیت بستهبندی به دنبال جنس اصلی باشید. فراموش نکنید این نوع تقلب بیشتر در محصولات غذایی بخصوص در شکلات صورت میگیرد.
اجناسی با مواد اضافی
شاید تقلب همیشه به صورت کپیسازی یا هیاهوی تبلیغاتی در بستهبندیهای مجلل نباشد و راهکاری دیگر نیز برای فروش تقلبی برخی محصولات وجود داشته باشد. به عنوان مثال در روش تقلبی که بیشتر درباره محصولات بهداشتی و آرایشی یا خوراکی صورت میگیرد، افراد سودجو با استفاده از قانون شبیهسازی و معروف بودن یک برند اقدام به تولید محصولی به مراتب بیکیفیتتر از اصلی میکنند.
به عنوان مثال درباره شامپو اگر باید بدانیم برندهای معروف برای تولید محصولات خود نهتنها به فکر ظاهری زیبا و شکیل هستند، بلکه برای تهیه مواد اصلی داخل بستهبندی نیز قوانین سخت و دست و پاگیری برای خود وضع کردهاند تا مثلا ویسکوزیته (گرانروی) و درجه اسیدی یا قلیایی آن محصول کاملا در شرایط خاصی باشد این درحالی است که سودجویان بخصوص در این زمینه وارد میدان شده و تنها با استفاده از بستهبندی شبیه به محصولات اصلی مواد داخلی را با بدترین مواد پر میکنند یا در بهترین شرایط با افزودن مقداری ماده غیرضروری مثل آب یا الکل سعی در افزایش حجم ماده اولیه دارند تا بتوانند بستههای بیشتری را روانه بازار کنند.
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد