نوشته​هایی که فقط نام کتاب‌ دارد

به گزارش جام‌جم، در میان حدود 60 هزار عنوان کتابی که در سال منتشر می‌شود، کتاب‌های عجیب و غریبی هم از نظر ساختاری دیده می‌شود. کتاب‌هایی که صفحات خیلی کمی دارند، یا شمارگانی پایین و قیمتی ارزان. از آن طرف کتاب‌هایی هم هستند که خیلی قطور، گران یا پرشمارگانند.

گران‌ترین و ارزان‌ترین

در سال 93، عنوان گران‌ترین کتاب، از آن قرآنی است که 500 هزار تومان قیمت دارد. این قرآن با ترجمه فارسی از قرن نهم هجری و قرائات سبع در حواشی را انتشارات سفیر اردهال در 1094 صفحه و 200 نسخه منتشر کرده است. علت گرانی کتاب چاپ عکسی دست‌نویس به شماره 563 موزه و کتابخانه والترز آمریکاست.

از آن طرف کتاب تمرین exam 70-410 server 2012 r2 lab manual که 54 صفحه دارد و در 200 نسخه منتشر شده، با قیمت عجیب و غریب 50 تومان ثبت شده است. البته انتشارات رایانه هامون خزر اعلام کرده این کتاب، هدیه است و قیمت آن فقط برای ثبت در بانک کتاب درج شده است.

پرشمارگان‌ترین و کم شمارگان‌ترین

در بین کتاب‌های سال، دو کتاب «راه آسمان» احکام دختران ویژه دوم متوسطه و «راه سبز» احکام پسران ویژه سوم متوسطه با 300 هزار نسخه پر شمارگان‌ترین کتاب‌ها هستند. این کتاب‌ها را نشر سنبله از سوی ستاد اقامه نماز وزارت آموزش و پرورش و به تهیه کنندگی علی حسن زاده منتشر کرده است. همچنین کتاب «بی خطر برانیم» تالیف ناهید جهانلو که از سوی موسسه آموزش عالی علمی و کاربردی هلال ایران در سال جاری چهار بار در شمارگان 250 هزار نسخه منتشر شده که از این حیث با شمارگان مجموع یک میلیون نسخه می‌تواند عنوان پرشمارگان‌ترین کتاب سال را از آن خود کند.

در بین کم شمارگان‌ترین کتاب ها، بانک اطلاعاتی خانه کتاب عدد صفر را مقابل شمارگان برخی کتاب‌ها نشان می‌دهد. جدای از این دو کتاب «ارزیابی عملکرد سیستم‌های اطلاعات بیمارستانی همراه با علائم و نتایج ارزیابی» تالیف حسین ریاضی، انتشارات سرور کیان و نیز «مروری بر الگوریتم تخمین توضیح» که اثر مولف ناشر زیر نظر شبنم نیکراه است، به ترتیب با 20 و 25 نسخه، کم شمارگان‌ترین کتاب‌های کشور در سال جاری هستند. کافی است تصور کنید حتی اگر این کتاب‌ها جزوه کلاسی هم باشند در رقمی بیش از اینها منتشر می‌شوند.

قطورترین و نازک‌ترین

پر صفحه‌ترین کتاب «اصطلاح نامه فرهنگ سه زبانه فارسی، انگلیسی و عربی» است که 2922 صفحه دارد. این کتاب با تدوین فریبرز خسروی و نرگس قدیمی از سوی کتابخانه ملی ایران منتشر شده است. «فرهنگ فشرده سخن «زیرنظر حسن انوری، انتشارات سخن هم با 2706 صفحه که دربرگیرنده تنها یک جلد از یک فرهنگ چند جلدی شامل حروف «س» تا «ی» است، هم دیگر گزینه پرصفحه‌ترین کتاب است.

از آن طرف، کتاب «دم ها» فقط چهار صفحه دارد و با قیمت 6500 تومان که انتشارات کتاب پارچه‌ای آن را منتشر کرده است. کتابی چهار صفحه‌ای دیگری هم با عنوان «آموزش الفبای ترکیب نشانه‌های فارسی اول دبستان» داریم که 8000 تومان قیمت دارد. هر دو کتاب جزو کتاب‌های کودک محسوب می‌شوند. البته در حوزه کودکان کتاب‌های کم صفحه، زیاد دیده می‌شود. کتاب‌های چهار-پنج صفحه‌ای پلاستیکی برای حمام کودکان هم وجود دارد. یا حتی اطلاعاتی موجود است که برخی یک ورق نقشه را هم با عنوان کتاب منتشر می‌کنند که در آمار سالانه کتاب محاسبه می‌شود.

کارشناسان چه دیدگاهی دارند

فریده خلعتبری، مدیر انتشارات شباویز که به‌عنوان یک انتشارات معتبر کودک در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کند، درباره این نوع کتاب‌ها به خبرنگار ما می‌گوید: اگر بخواهیم مطابق تعریف یونسکو کتاب را تعریف کنیم، این دسته از کتاب‌ها را نمی‌توان کتاب در نظر گرفت. اینها بیشتر در زمره آثار کمک آموزشی و یا سرگرمی‌های کمک آموزشی هستند.

او می‌گوید: متاسفانه وزارت ارشاد به علت رکود وضع نشر، با آمارهایی می‌خواهد نشان دهد تعداد عناوین افت نکرده است. در حالی که نیاز به پنهان کاری نیست. چون همه ما می‌دانیم نشر چه وضعی دارد و وزارت ارشاد نیازی ندارد با چنین کالاهایی به اسم کتاب آمارش را بالا ببرد.

مدیر انتشارات شباویز ادامه می‌دهد: ما اگر حتی یک جزوه را هم تکثیر کنیم، شمارگانش بیش از 50 نسخه می‌شود. چطور می‌شود کتابی در شمارگان 20 نسخه منتشر می‌شود و اسمش را کتاب می‌گذارند؟

این ناشر بین‌المللی می‌گوید: بارها در نمایشگاه‌های خارجی پیش آمده که یک ناشر خارجی می‌خواسته رایت کتاب ما را بخرد، اما به ما گفته کتاب 20 صفحه‌ای نمی‌خرد. در یک مورد، یک ناشر ایتالیایی می‌خواست یکی از کتاب‌های 16 صفحه‌ای ما را بخرد، ولی این کار را نکرد و اعلام کرد حداقل صفحات کتاب را به 48 برسانید و ما هم این کار را کردیم.

خلعتبری می‌گوید: این تازه کتاب‌های ماست که معمولا بالای 20 صفحه دارد، وگرنه کتاب 4 صفحه‌ای را اصلا نمی‌توان کتاب محسوب کرد.

اما علی آقاغفار، سردبیر کتاب هفته و کارشناس کتاب نظر متفاوتی دارد. او کتاب را از سه جنبه ساختاری، محتوایی و اداری تقسیم می‌کند و می‌گوید: این‌که از نظر ساختاری یک کتاب مثلا چهار صفحه دارد یا در شمارگانی 20 نسخه‌ای منتشر می‌شود، دلیل نمی‌شود کتاب نباشد. مهم این است که محتوای آن آغاز و پایان داشته باشد، ول نباشد، از نظر اداری هم مجوزهای لازم مثل مجوز وزارت ارشاد یا فیپا و شابک را دریافت کرده باشد.

او در پاسخ به این پرسش که با توجه به این اظهارات، آیا شمارگان 50 نسخه برای کتاب نگران‌کننده نیست، توضیح می‌دهد: باید دید چرا یک کتاب در 50 نسخه منتشر می‌شود. برخی کتاب‌ها آن‌قدر نفیس و گران هستند که صرف نمی‌کند بیش از این شمارگان منتشر شوند. از طرفی بعضی کتاب‌ها محتوای پژوهشی و تخصصی برای یک گروه مخاطب خاص را دارند و لزومی ندارد در شمارگان بالا منتشر شوند. بنابراین نگرانی برای کتاب‌هایی می‌تواند صادق باشد که مخاطب عام دارند.

سجاد روشنی ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر