سرگذشت تمام مردان بازرگان

مهدی بازرگان به مدت ۹ ماه (۲۷۵ روز) از بهمن 57 تا آبان 58 سمت نخست وزیری دولت موقت را بر عهده داشت تا اینکه پس از اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ هیات دولت به ریاست مهندس بازرگان تشکیل جلسه داد وبرای بار سوم استعفا داد؛ استعفایی که بسیاری آن را نارضایتی دولت موقت از اشغال سفارت آمریکا می‌دانستند اما خود بازرگان در کتاب «انقلاب ایران در دو حرکت» گفته که استعفایش به دلیل حمله به سفارت نبوده و سه ماه قبل از استعفای نهایی، سران کشور از این تصمیم آگاه بوده‌اند.

بازرگان بعد از استعفا از نخست وزیری در دوره اول مجلس شورای اسلامی به نمایندگی مردم تهران انتخاب شد.

رییس دولت موقت در دی ماه ۱۳۷۳ ضمن سفر درمانی خود در ژنو درگذشت و بعد از انتقال پیکر او به تهران و تشییع از مقابل حسینیه ارشاد، در قم دفن شد.
اما وزرای کابینه بازرگان چه کسانی بودند؟

1. وزارت آموزش و پرورش:
غلامحسین شکوهی متولد 1305 در دولت موقت به عنوان اولین وزیر آموزش و پرورش بعد از انقلاب منصوب شد.

او در سال ۱۳۷۲ به علت ناراحتی ریوی و آلودگی هوای تهران، به زادگاه خویش بازگشت و با درجه استادی در دانشگاه بیرجند به فعالیت آموزشی و پژوهشی خویش ادامه داده و پس از ۵۷سال تدریس، در سال ۱۳۷۹با رتبه ۲۶استادی بازنشسته شد ولی تدریس را رها نکرد و در دانشگاههای دانشگاه بیرجند و تربیت مدرس تهران به تدریس ادامه داد. با این حال در سال ۱۳۸۰ پس از فوت همسر، دچار افسردگی شدید شد و دست از تدریس و فعالیت‌های پژوهشی کشید.

صدا و سیما جمهوری اسلامی در سال ۱۳۸۵ از وی به عنوان چهره ماندگار رشته تعلیم و تربیت تقدیر به عمل آورد و در سال ۱۳۸۶ از مقام علمی وی در دانشگاه بیرجند، تجلیل شد.

دانشکده روانشناسی وعلوم تربیتی دانشگاه تهران نیز در سال ۱۳۸۵ بزرگداشتی برای ایشان برگزار کرد.
محمدعلی رجایی هم مدتی در دولت موقت بازرگان عهده دار وزارت آموزش و پرورش بود.

2. وزارت پست، تلگراف و تلفن:

محمدحسین اسلامی، متولد 1312 وزیر پست، تلگراف و تلفن در دولت موقت مهدی بازرگان بود. او علاوه بر تحصیل در دانشکده‌های مخابرات و پلی تکنیک تألیفات و مقالاتی نیز در زمینه مسائل فنی و مخابراتی دارد.

3. وزارت دارایی:
دولت موقت سکان وزارت اقتصاد را به یک چهره سرشناس جبهه ملی سپرد. علی اردلان، متولد 1293، پس از انقلاب اسلامی در کابینه بازرگان به وزارت دارائی رسید.

او دانش آموخته حقوق و یک فعال سیاسی با سابقه روزنامه نگاری و روزنامه داری بود.
در آن زمان وزیر دارایی سنت پیش از انقلاب به عنوان نماینده ایران در اوپک منصوب می شد.
اسفند 1357 مهندس بازرگان طی حکمی به اردلان ماموریت داد به نمایندگی از دولت ایران در جلسات کنفرانس وزیران سازمان کشورهای صادر کننده نفت(اوپک) شرکت کند.

در دوران وزارت علی اردلان شورای انقلاب واگذاری اموال 52 سرمایه دار و ملی شدن بانک ها را مصوب کرد.

او که در سالهای آخر عمرش فعالیت های حزبی خود را ادامه می‌داد ۲۱ بهمن ماه ۱۳۷۸ درگذشت.
مدتی بعد از اردلان هم بنی‌صدر عهده دار وزارت دارایی در دولت موقت شد.

4.وزارت امور خارجه:
کریم سنجابی متولد 1283 اولین وزیر امور خارجهٔ جمهوری اسلامی ایران بود. سنجابی پس از انقلاب به مدت ۵۵ روز وزیر امور خارجه مهندس مهدی بازرگان در دولت موقت بود اما به دلیل مشکلات فراوان استعفا داد.

پس از اعلام ارتداد جبهه ملی توسط امام خمینی(ره) سنجابی به مدت ۱۴ ماه مخفی بود و سرانجام از راه کردستان به ترکیه و از آنجا به پاریس و سپس به آمریکا رفت .

او نهایتا در تیرماه ۱۳۷۴ در سن ۹۰ سالگی در خانه خود در شهر کاربُندِل در جنوب ایالت الینوی آمریکا درگذشت و همان جا به خاک سپرده شد.

ابراهیم یزدی متولد 1310 نیز پس از استعفای دکتر کریم سنجابی از پست وزارت امور خارجه به عنوان وزیر خارجه دولت انتخاب ‌شد. او از ۴ اردیبهشت ۱۳۵۸ تا 14 آبان 58 وزیر خارجه کابینه بازرگان بود.

یزدی در آبان ماه ۱۳۹۰ از سوی دادگاه انقلاب اسلامی به اتهام اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور، فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و تاسیس و هدایت نهضت آزادی ایران به هشت سال زندان و پنج سال محرومیت از حقوق اجتماعی محکوم شد.

5.وزارت بازرگانی:

رضا صدر در کابینه بازرگان وزیر بازرگانی بود و در کابینه شورای انقلاب به سرپرستی بنی صدر هم به عنوان وزیر بازرگانی انتخاب شد.

6. وزارت بهداری:
کاظم سامی متولد 1314 اولین وزیر بهداری جمهوری اسلامی بود. او پنج ماه پس از انقلاب طرح « طب ملی» را اعلام کرد که به موجب آن هزینه دکتر، دارو و درمان همه ایرانیان از سوی دولت تامین و تاسیس بیمارستان غیر دولتی غیر قانونی می شد.

او قبل از استعفای دولت موقت در ۱۴ آبان ۱۳۵۸ چندین بار استعفای خود را به خاطر نارسایی‌ها و کمبودها تقدیم بازرگان کرد اما نهایتاً چند روز زودتر از ۱۴ آبان استعفا داد ومورد پذیرش دولت بازرگان قرار گرفت.

دکتر سامی به عنوان نماینده مردم تهران وارد دوره اول مجلس شورای اسلامی شد و پس از اتمام دوره مجلس اول تا آخر عمر هیچ مسِولیت سیاسی نداشت.

سامی آذر ماه ۱۳۶۷ در مطب خود به قتل رسید. محمود جلیلیان متولد ۱۳۱۶ در کرمانشاه که گفته شد کارمند سازمان هلال‌احمر بوده و هنگام تصدی دکتر سامی در آن سازمان با وی درگیری داشت، قاتل دکتر کاظم سامی بود. علی‌اکبر محتشمی، وزیر کشور وقت جمهوری اسلامی سه هفته پس از قتل کاظم سامی اعلام کرد محمود جلیلیان قاتل وی در حمامی در اهواز خودکشی کرده‌است.

7. وزارت ارشاد:

ناصر میناچی متولد 1310 پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل دولت موقت، در کابینه بازرگان سمت «وزارت تبلیغات و جهانگردی» را عهده‌دار بود که به خاطر تعلق خاطرش به نام حسینه ارشاد، نام این وزارت‌خانه را به وزارت «ارشاد ملی» تغییر داد.

او در شورای انقلاب هم وزیر ارشاد بود.
میناچی که از یاران و همراهان علی شریعتی و از مؤسسان حسینیه ارشاد به شمار می‌رفت از جمله افرادی بود که در تهیه پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی نقش داشت.

او که تا پایان عمر نیز عهده‌دار سمت مدیریت حسینیه ارشاد بود، بعد از تحمل یک دوره بیماری بهمن ۱۳۹۲ در سن ۸۲ سالگی درگذشت. او وصیت کرده بود در حسینیه ارشاد دفن شود اما در روز خاکسپاری ممانعت‌هایی به وجود آمد و او در نهایت در آرامستان علی ابن جعفر در قم به خاک سپرده شد.

8.وزارت کشاورزی:
علی‌محمد ایزدی متولد 1306 وزیر کشاورزی کابینه مهندس بازرگان بود.
بعد از پیروزی انقلاب، یدالله سحابی تلفنی به او که ساکن آمریکا بود اطلاع داد که برای تصدی وزارت کشاورزی کابینه مهندس بازرگان انتخاب شده‌است. ایزدی در اسفند ماه وارد ایران شد و در تمام مدت حکومت کابینه موقت با مهندس بازرگان همکاری کرد.

او در سال ۱۳۵۸ در انتخابات دوره اول مجلس شورای اسلامی از شیراز شرکت کرد. اما روزی که برای یکی از سخنرانی‌های انتخاباتی به مسجد سپهسالار شیراز می‌رفت، مورد حمله عده‌ای ناشناس قرار گرفت. غروب همان روز هم ستاد انتخاباتی‌اش غارت و در و پنجره‌ها شکسته و اثاثیه به آتش کشیده شد.

ایزدی بعد از انتخابات، برای مسافرتی کوتاه و دیدن خانواده‌اش به آمریکا رفت ولی نتوانست به ایران برگردد. او بعدا به کانادا رفت و تا امروز در آن‌جا زندگی می‌کند.

9.وزارت دادگستری:

اسدالله مبشری متولد 1288 پس از انقلاب در دولت موقت مهندس بازرگان به سمت نخستین وزیر دادگستری پس از انقلاب رسید. او پس از چند ماه استعفا کرده و تنها به فعالیت های فرهنگی پرداخت.

در دهه ی ٦٠ و به دنبال امضای بیانیه هایی از طرف "جمعیت دفاع از آزادی و حاکمیت ملت ایران" برای مدت کوتاهی به زندان افتاد. او سرانجام در سال ١٣٦٩ و پس از گذراندن دوره ی سخت بیماری درگذشت.

احمد صدر حاج‌سیدجوادی متولد در تیر ماه ۱۳۵۸ نیز با استعفای اسدالله مبشری به وزارت دادگستری منصوب گردید که تا آخر مأموریت دولت موقت ادامه داشت.

10. وزارت راه و ترابری:
مهندس محمد یوسف طاهری قزوینی متولد 1306 وزیر راه و ترابری در دولت موقت مهدی بازرگان بود. او که فارغ التحصیل دانشکده فنی دانشگاه تهران بود اواخر سال 60 به تقاضای خود از وزارت راه بازنشسته شد.

11.وزارت صنایع:
محمود احمدزاده هروی وزیر صنایع در دولت موقت مهدی بازرگان بود و در شورای انقلاب هم عهده دار وزارت صنایع بود.

احمدزاده که در سال های 1359 تا 1360 نیز به عنوان وزیر مشاور و سرپرست شرکت ملی فولاد ایران مشغول به کار بود، طی دهه شصت به عنوان سفیر جمهوری اسلامی در یوگسلاوی، مشاور وزیر معادن و فلزات و رئیس سازمان زمین شناسی کشور مشغول به خدمت بود.

وی علاوه بر فعالیت در خارج از دانشگاه، در سال های 1341 تا 1349 به عنوان دستیار گروه مهندسی معدن دانشکده فنی و از سال 1350 تا 1355 به عنوان استادیار دانشکده و از سال 1355 تا 1360 نیز به عنوان دانشیار گروه مهندسی معدن فعالیت کرد. او طی دهه های 50 و 60 نیز به عنوان مدیر گروه آموزشی مهندسی معدن دانشکده و عضو هیات علمی گروه مهندسی معدن مشغول به فعالیت بود.

سال 92 در مراسمی تمبر یادبود دکتر محمود احمدزاده هروی اولین وزیر صنایع در جمهوری اسلامی ایران رونمایی شد.

12.وزارت علوم:
علی شریعتمداری متولد 1302 وزیر فرهنگ و آموزش عالی در دولت موقت مهدی بازرگان بود.
وی که مدرک کارشناسی فلسفه را از دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد را از دانشگاه میشیگان و دکترا را از دانشگاه تنسی دریافت کرده، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی است.

شریعتمداری استاد سابق دانشگاه شیراز و دانشگاه اصفهان است و هم اکنون عضو هیات علمی دانشگاه آزاد است.

13. وزارت کار:
داریوش فروهر متولد ١٣٠٧ در بهمن 1357 در کابینه دولت موقت به ریاست مهدی بازرگان به عنوان وزیر کار مشغول به کار شد. وی با استعفای دولت موقت از فعالیت‌های اجرایی فاصله گرفت.
فروهر در آغاز پاییز سال 60 به زندان رفت که پنج ماه بطول انجامید و پس از آن به طیف اپوزیسیون ملی‌گرا پیوست.

شامگاه اول آذرماه 1377 داریوش فروهر و همسرش پروانه اسکندری در منزل مسکونی‌شان در تهران در جریان موسوم به قتل‌های زنجیره‌ای به قتل رسیدند.

14.وزارت کشور:
احمد صدر حاج‌سیدجوادی متولد 1296 در دولت مهدی بازرگان عهده دار وزارت کشور شد.
او اواخر سال ۱۳۵۶ و بهار و تابستان ۱۳۵۷ در تهیه پیش نویس قانون اساسی شرکت داشت.
حاج‌سیدجوادی پس از سقوط دولت موقت در مقدمات تشکیل مجلس شورا دخالت داشت و در نتیجه به نمایندگی مردم قزوین در مجلس اول انتخاب گردید.

سیداحمدصدرحاج سیدجوادی بامداد یک شنبه ۱۱ فروردین ۱۳۹۲ در بیمارستان آبان شهر تهران در ۹۶ سالگی درگذشت.

هاشم صباغیان متولد ۱۳۱۶ نیز مدتی در دولت بازرگان وزیر کشور شد. او بعد از کابینه بازرگان به دوره اول مجلس شورای اسلامی راه یافت.

سال 90 خبر درگذشت هاشم صباغیان در جریان تشییع پیکر عزت اله سحابی منتشر شد که این خبر تکذیب و اعلام شد صباغیان علیرغم فشارهای روحی و مشکلات پدید آمده جسمی، پس از مداوا به منزل منتقل شده و در سلامت به سر می‌برد.

15. وزارت مسکن و شهرسازی:
مصطفی کتیرایی وزیر مسکن و شهرسازی در دولت موقت مهدی بازرگان و از اعضای شورای انقلاب بود. او در کابینه شورای انقلاب هم مسوولیت وزارت مسکن را برعهده داشت.
وی اکنون کارشناس رسمی داد گستری در رشته راه و ساختمان است و تا سال ١٣٦٨ ریاست کانون کارشناسان رسمی دادگستری را برعهده داشت .

16.وزارت نفت:
علی‌اکبر معین‌فر متولد ۱۳۰۷ نخستین وزیر نفت پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ در ایران است.
پس از استعفای دولت بازرگان در ۱۴ آّبان ۵۸، دولت شورای انقلاب آغاز به کار کرد. بدنه اصلی این دولت، همان وزرای دولت بازرگان بود و تنها چند وزیر تغییر کرد. معین فر همچنان در این دوران وزیر نفت بود.

معین‌فر در انتخابات دوره اول مجلس شورای اسلامی شرکت کرد و موفق به ورود به مجلس در دور اول شد.

معین فر در انتخابات سال ۱۳۷۶ برای نامزدی خود اعلام آمادگی کرد.
در سال 1381 کانون مهندسین فارغ التحصیل دانشکده فنی دانشگاه تهران وی را به عنوان مهندس برجسته معرفی نمود.

علی‌اکبر معین‌فر در سال ۸۶ برگزیده رتبه اول پیشگامان و پیشکسوتان مهندسی عمران کشور شد.

17. وزارت نیرو:
عباس تاج وزیر نیرو در دولت موقت مهدی بازرگان بود. او یکی از باسابقه ترین مدیران نیرویی کشور محسوب می شود که مدتی بر مسند مدیریت وزارت نیرو تکیه زد. وی کمتر از یکسال این مسوولیت را برعهده گرفت اما در آن زمان مسایل حاشیه ای اجازه تحول در وزارت نیرو را نداد و مدیریت وی با نتیجه محسوسی به پایان نرسید.

18.وزارت دفاع:
احمد مدنی متولد مرداد ۱۳۰۸ پس از پیروزی انقلاب اسلامی فرمانده نیروی دریایی و اولین وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران در دولت مهدی بازرگان شد.

وی پس از پیروزی انقلاب در کابینه مهندس بازرگان به سمت وزیر دفاع و فرماندهی نیروی دریایی انتخاب شد اما پس از حدود دو ماه از وزارت دفاع کناره گرفت. پس از آن بنا به خواست مهندس بازرگان، وی مدتی عهده دار استانداری خوزستان شد.

او در بهمن سال ۱۳۵۸ در نخستین انتخابات ریاست جمهوری ایران شرکت کرد و حائز رتبه دوم شد. مدنی در انتخابات مجلس اول نیز از حوزه کرمان به نمایندگی مجلس انتخاب شد اما اعتبارنامه او در مجلس تصویب نشد.

وی از سوی دانشجویان خط امام به جاسوسی و ارتباط با آمریکا متهم شد، لذا در اواسط سال ۱۳۵۹ برای همیشه از کشور خارج شد و به آمریکا مهاجرت کرد.

احمد مدنی در بهمن ۱۳۸۴ پس از یک بیماری نسبتاً طولانی در اثر ابتلا به سرطان، در ایالت کلرادو در آمریکا درگذشت.

تیمسار سرتیپ محمدتقی ریاحی متولد سال ۱۲۸۹ در فروردین ماه سال ۱۳۵۸ و همزمان با رفراندم جمهوری اسلامی در دولت موقت انقلاب به نخست وزیری مهندس مهدی بازرگان، بعنوان دومین وزیر دفاع ملی جمهوری اسلامی ایران منصوب شد، امّا سرانجام و پس از شش ماه از این منصب استعفا داد و به فرانسه مهاجرت کرد و تا پایان عمر در این کشور ماند.

محمدتقی ریاحی سرانجام در مرداد ماه سال ۱۳۶۷ در شهر نیس در جنوب فرانسه درگذشت.
به جای او، مصطفی چمران در تاریخ ۷ مهرماه ۱۳۵۸ به عنوان وزیر دفاع ملی، منصوب شد.

مصطفی چمران متولد 1310 از سوی مهندس بازرگان به معاونت نخست‌وزیری دولت موقت در امور انقلاب منصوب شد. او پس از حوادث کردستان به تهران احضار شد و از سوی امام خمینی(ره) به سمت وزارت دفاع منصوب شد.

از دیگر مسئولیت‌های وی می‌توان به نمایندگی تهران در اولین دوره مجلس شورای اسلامی و نمایندگی امام(ره) در شورای عالی دفاع اشاره کرد.

چمران با آغاز دفاع مقدس به اهواز رفت و ستاد جنگ‌های نامنظم را بنیان‌گذاری کرد. از دیگر کارهای مهم وی ایجاد هماهنگی بین نیروهای ارتش، سپاه و نیروهای داوطلب مردمی بود که در منطقه حضور داشتند. مصطفی چمران در سی و یک ام خرداد ماه ۱۳۶۰ در مسیر دهلاویه-سوسنگرد به شهادت رسید.

19. وزیر مشاور:
یدالله سحابی متولد 1284 در دولت موقت به نخست‌وزیری مهدی بازرگان که پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ تشکیل شد، سمت وزیر مشاور را داشت.

تدوین پیش نویس قانون اساسی (که با همکاری دولت و شورای انقلاب انجام شد) با سرپرستی سحابی آماده و منتشر شد.

او پس از آن نیز به عنوان نماینده مردم تهران در اولین دوره مجلس شورای اسلامی انتخاب و به عنوان رئیس سنی اولین دوره مجلس شورای اسلامی انتخاب شد.

یدالله سحابی فروردین ۱۳۸۱ در پی خونریزی مغزی و کهولت سن در بیمارستان جم تهران درگذشت.

مراسم تشییع و خاکسپاری دکتر سحابی دو روز بعد برگزار شد و پیکر یدالله سحابی در امامزاده عبدالله شهرری به خاک سپرده شد.

20. معاونت تربیت بدنی:
حسین شاه‌حسینی متولد ۱۳۰۶ معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان تربیت بدنی و رئیس کمیته ملی المپیک در دولت مهدی بازرگان بود.

21.معاونت محیط زیست:
عباس سمیعی سومین رئیس سازمان محیط زیست ایران و اولین رئیس این سازمان بعد از انقلاب اسلامی ایران بود. او از اسفند ۱۳۵۷ تا آبان ۱۳۵۸ رئیس سازمان محیط زیست ایران بود.

22.معاونت برنامه وبودجه:
عزت الله سحابی متولد ۱۳۰۹ عضو شورای انقلاب و معاون برنامه و بودجه بود.
سحابی از جمله افرادی بود که از سوی بنیان‌گذار جمهوری اسلامی و شهید مطهری به عنوان اعضای شورای انقلاب اسلامی برگزیده شد.

با ورود امام به ایران و تشکیل دولت موقت، سحابی همچون اغلب همفکرانش به یاری بازرگان شتافت. مهرماه 1358 بود که عزت‌ الله سحابی به سازمان برنامه ‌و ‌بودجه رفت تا بعد از علی‌اکبر معین‌فر، دومین رییس سازمان برنامه‌ و بودجه بعد از انقلاب باشد.
بعد از تسخیر سفارت آمریکا در تهران سحابی نیز به اتفاق نخست‌ وزیر و دیگر اعضای دولت موقت استعفا داد.

چند ماه بعد در جریان انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی، سحابی در انتخابات شرکت کرد و به عنوان نماینده تهران به مجلس راه یافت. او در مجلس ریاست کمیسیون برنامه و بودجه را برعهده گرفت.

سحابی در خرداد سال 90 به دلیل سکته مغزی در بیمارستان در سن 81 سالگی درگذشت.
تشییع عزت‌الله سحابی در لواسان در خرداد ۱۳۹۰، یک روز پس از درگذشت وی، انجام شد و وی در قبرستان بهشت فاطمه لواسانات دفن شد.

23. سخنگو:
صادق طباطبایی متولد ۱۳۲۲ سخنگوی دولت ایران در دوره مهدی بازرگان بود.
طباطبایی برادر همسر سیّد احمد خمینی فرزند امام خمینی(ره) و خواهر زاده امام موسی صدر و از افراد تأثیرگذار در سال‌های پیش و پس از انقلاب اسلامی ایران بوده‌است.

او در بهمن ۱۳۵۷ به همراه امام(ره) به ایران آمد و ابتدا در وزارت کشور، معاونت سیاسی و اجتماعی آن وزارتخانه ونیز برگزاری رفراندوم نظام جمهوری اسلامی را عهده دار شد.

صادق طباطبائی سپس در دولت مهدی بازرگان معاونت سیاسی نخست وزیر و سخنگویی دولت را بر عهده گرفت و به عنوان وزیر مشاور این دولت، انجام وظیفه کرد. بعد از استعفای بازرگان و تا شروع نخست وزیری رجایی او با حکم امام(ره)، سمت سرپرستی نخست وزیری و نهادهای وابسته را عهده دار شد.

در سال ۱۳۸۸ گمانه‌زنی‌هایی در مورد احتمال کاندیداتوری او در انتخابات ریاست جمهوری دهم مطرح شد اما در جریان تبلیغات انتخاباتی محسن رضایی وی را به عنوان مشاور خود برگزید.
سید صادق طباطبایی که سال ۱۳۹۲ مبتلا به سرطان ریه شده بود، پس از یک سال در ۲ اسفند ۱۳۹۳ در دوسلدورف آلمان درگذشت.

منبع: سایت پارسینه