تن خود و‌طبیعت را در ‌نوروز نلرزانیم

یک چیزی وجود دارد در این میان که خیلی مهم است؛ روزهای عید، جاده، مسافرت، طبیعت و.... می‌شود با کمی دقت، عید به کام همه شیرین شود. می‌شود طبیعت از ما خاطره خوبی داشته باشد و می‌شود پدال گاز را در جاده کمی آهسته‌تر فشرد.

خیلی چیزها می‌شود انجام داد بی‌آن که ذره‌ای از شادی و شادمانی شما کم شود. بی‌آن که تن طبیعت بلرزد از حضور مهمانان نوروزی، بدون آن که حیات وحش، وحشت کند از این حضور، بی‌آن که... خیلی‌ از این موارد را نوشته و گفته‌اند بار دیگر و با فرا رسیدن روزهای نوروز باید به خود و همه هشدار دهیم آن قدر باید هشدار داد تا شاید... .

«از سرعت خود بکاهید» این جمله را خیلی‌ها بر تابلوهای کنار جاده دیده‌اند. برای برخی‌ها تنها یک جمله تکراری است و برای خیلی‌ها یک جمله امری و مهم. برای این که بدانید رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی چه اندازه اهمیت دارد که البته خیلی‌ها می‌دانند، اما مرور یک آمار می‌تواند اهمیت مساله را بیشتر نشان دهد.

بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور در سال 1393، تعداد کشته‌های نوروزی ناشی از تصادفات در این سال، یک هزار و 84 نفر بود؛ این یعنی در هر یک روز از 15 روز نوروز، 54.2 نفر جان خود را در جاده‌ها از دست داده‌اند!

آیا می‌توان برای بیان یک فاجعه آماری بیش از این عنوان کرد. ناگفته نماند این آمار نسبت به سال قبل از آن یعنی 1392 کمی بیش از 7 درصد کاهش دارد؛ در حالی که قانون پنجم توسعه مقرر کرده با پیش‌بینی شرایط مورد نیاز، سالانه 10 درصد از میزان سوانح و تلفات جاده‌ای کاسته شود. چیزی که هنوز محقق نشده است.‌ غم‌انگیزتر آن که در ده ماهه نخست همین سال، آمار فوت شدگان 14 هزار و 579 نفر بوده است و این آمار منهای تعداد مصدومان است که در برخی موارد به نقص عضو نیز منجر می‌شود. این آمار نه‌تنها هشدار‌دهنده، بلکه یک فاجعه ملی است. نمی‌خواهیم و نمی‌شود آمار فوت شدگان ناشی از تصادف در ایران را با کشورهای دیگر مقایسه کرد، ولی یک جاهایی به بهتر شناختن جایگاه ما کمک می‌کند.

بر اساس آمار سال 2009 رقم کشته‌شدگان حوادث جاده‌ای در آلمان 4200 نفر بود و ایران ما در همین سال بیش از 25 هزار کشته داشت؛ یعنی شش برابر بیشتر از آلمان. در مقیاس جهانی نیز بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی WHO در سال‌های 2011 و 2013، ایران در میان 178 کشور دنیا در مقام 168 قرار داشت.

فکر می‌کنید آمارهای بالا چند برابر حوادث هوایی است؟ ارقام تصادف جاده‌ای در ایران، معادل سقوط 60 فروند هواپیمای مسافربری با 300 سرنشین است! حال آن که سقوط یک هواپیما، مسئولان زیادی را زیر سوال می‌برد و بلا درنگ بر صدر اخبار داخلی و بین‌المللی خواهد نشست‌ ‌....

به نوروز دوست داشتنی باز گردیم؛ نوروزی باستانی که می‌شود در آن ایام با خود و دیگران مهربان‌تر باشیم.

مراقب باشید؛ آدم‌ها می‌آیند

در کنار همه تمجیدهایی که خودمان و دیگران از فرهنگ ایرانی می‌کنیم که البته نکته‌ای راست و رواست؛ اما کمی به یاد آورید منظره جنگل‌ها، کوه‌ها، سواحل و دشت و دریا را پس از 13 روز تعطیلات نوروز. گاهی حسابی طبیعت را از حضور خود افسرده می‌کنیم. نایلون‌های پلاستیکی، قوطی‌های مواد غذایی و غیرغذایی، ظروف یکبار مصرف، زباله، زباله، زباله... جان طبیعت را سخت آزار می‌دهند. این درد اما تنها به زشت شدن منظره شاعرانه طبیعت ختم نمی‌شود، گاهی به نابودی یا کمک به نابودی بخشی از میراث طبیعی و ملی به پایان می‌رسد. دریا هم تا آنجا که توان حضور فیزیکی در اعماق آن را داریم از این مصایب هیچ بی‌بهره نیست، چرا که 80 درصد زباله‌های موجود در دریا از سطح خشکی به آنجا منتقل شده است.

با وجود این در کشوری که نیمی از جنگل‌هایش را در سه دهه به دلایل مختلف و متعدد از دست داده، 90 درصد حیات وحش آن در همین مدت رو به زوال رفته‌اند و بر اساس برخی گزارش‌ها رتبه نخست در فرسایش خاک را نیز در جهان دارا هستیم.‌ انداختن بلای زباله به جان طبیعت چه معنایی دارد؟ از این بگذریم که چندین شهر همین ایران ما از جمله تهران، رتبه‌های اول را در آلودگی هوا به نام خود ثبت کرده‌اند.

اما آمار آلودگی در نوروز داستان متفاوتی است، چرا که هجمه زباله به روح آن یکباره و دارای رشد تصاعدی است. باور کنید نریختن زباله چندان دشوار نیست، تنها کافی است مسافران نوروزی برای مدیریت پسماند و زباله‌ها، آنها را با جمع‌آوری در کیسه‌های مخصوص زباله قرار داده و به مکان‌های مخصوص جمع‌آوری زباله منتقل کنند. همین کار ساده کمک بسیار به پاکیزگی طبیعت، حفظ خاک و آب از آلودگی‌ها خواهد کرد.

به گفته یک مسئول، زباله ریختن در طبیعت حکایت نمک خوردن و نمکدان شکستن است!

یادگاری‌های نازیبا

از تصادف و زباله که بگذریم به یک پرسش بی‌پاسخ دیگر خواهیم رسید. با وجود حجم انبوه دفتر و کاغذ، وجود فضای مجازی و...، چه نیاز به نوشتن نام و محل خدمت سربازی و مواردی از این دست بر پیکره نیمه‌جان آثار تاریخی و باستانی وجود دارد؟ لابد برای اندک افرادی که این کار را انجام می‌دهند نوروز زمان مناسبی خواهد بود که یک شاهکار زشت بر ابنیه تاریخی حک کنند و از خود یادگاری شوم بر جای بگذارند! از این فعل در ادبیات تخصصی به نام وندالیسم یاد می‌شود؛ به معنی تخریب کنترل نشده اشیا و آثار تاریخی با ارزش و اموال عمومی.‌ عنوان می‌شود ‌ نوشتن یادگاری روی آثار تاریخی، عموما از سوی افرادی صورت می‌گیرد که اطلاع کافی از اهمیت حفظ آثار باستانی ندارند. یادگارنویسی البته خسارت مادی هم دارد که شاید در برابر با خسارت معنوی آن چیز مهمی به نظر نرسد؛ به طور مثال بر اساس گفته سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان اصفهان، در سال‌های گذشته، مبالغ هنگفتی برای پاک کردن این یادگاری‌ها و مرمت آثار تاریخی هزینه شده، به گونه‌ای که در سال ۹۲، فقط مبلغ صد میلیون تومان برای مرمت سی و سه پل هزینه شده است.

مدتی پیش ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر با صدور اطلاعیه‌ای، توصیه‌ها و هشدا‌رهایی را نسبت به بازدیدکنندگان از موزه‌ها و اماکن تاریخی با این محورها اعلام کرد: پرهیز از تجمع در اطراف یک اثر تاریخی یا هنری، توجه به اثرات تخریبی فلاش دوربین بر آثار تاریخی، حفظ آرامش محیط هنگام بازدید از موزه‌ها و... .

توصیه‌هایی از این دست بی‌شمارند، اما تا مرحله نهادینه شدن آن زمان زیادی لازم است. در این مدت هم آثار تاریخی بسیاری از تاریخی بودن خود سخت پشیمان می‌شوند.

نوروزی دیگر...

زمان زیادی به پایان روزهای سال 1393 باقی نمانده است. خیلی‌ها در حال برنامه‌ریزی برای سفر هستند، چمدان‌ها از انبارها بیرون کشیده می‌شود، برخی نیز برای میزبانی از مهمانان نوروزی در خانه خود می‌مانند. شادی دانش‌آموزان بی‌وصف است از نرفتن به مدرسه؛ با این همه شعف و انتظار برای نوروزی دیگر، مباد که دل طبیعت را غمزده کنیم، طبیعت از آن همه است. مباد که در این روزها حیوانات را از دست ما جان پناهی نباشد! طبیعت خانه آنان است و ما مهمانان ناخوانده‌ای بیش نیستیم بی‌تعارف.

مهمتر از همه اما خود شما و ما هستیم. جاده می‌تواند زیبا در خاطر باقی بماند، می‌توان با آن دوست بود، می‌توان در جاده به دیگر هم‌میهنان سلامی نوروزی داد و همه موارد راهنمایی و رانندگی را مراعات کنیم؛ این موارد البته توصیه و سفارش نیست، قانون است و دست آخر این که تن خود و طبیعت را در نوروز نلرزانیم.

سامان عابری ‌/‌ جام‌جم