یمن بر سردوراهی تجزیه یا تغییرات بنیادین

این درحالی بود که دوران انتقالی بعد از فروپاشی نظام دیکتاتوری علی عبدالله صالح به بن‌بست رسیده بود و طرف‌های موثر در صحنه سیاسی این کشور حاضر به هیچ‌گونه توافقی با یکدیگر نبودند.

عبد ربه منصور هادی که از سال 2012 ریاست‌جمهوری یمن را به عهده گرفت نتوانست چنان‌که انتظار می‌رفت دوره انتقالی را به سلامت به منزل برساند. او در مذاکرات متعددی که با طرف‌های داخلی و خارجی داشت نتوانست یک راهکار روشن برای اداره امور کشور پیدا کند و سرانجام نیز دست به تدوین یک قانون اساسی جدید زد که یمن را به شش استان یا اقلیم تقسیم می‌کرد و با مخالفت بسیاری از جمله شیعیان مواجه شد. هدف منصور هادی این بود که در آینده یمن به صورت فدراتیو اداره شود؛ طرحی که با توجه به حضور شبکه القاعده و نیز تمایلات شدید تجزیه‌طلبانه در جنوب، حاصلی جز شتاب دادن به روند تجزیه این کشور نداشت.

تابستان گذشته، جنبش حوثی‌ها با توجه به شرایط یاد شده نیروهای خود را بسیج کرده و از صعده به سمت استان عمران حرکت کرد. با تصرف عمران، حوثی‌ها تهدید کردند اگر دولت فاسد محمد باسندوه سرنگون نشود یا در برنامه‌های اقتصادی بویژه حذف یارانه‌ها و افزایش قیمت اقلام خوراکی تجدیدنظر نکند، اعتراضات خود را به پایتخت خواهند کشاند. از آنجا که منصور هادی برحمایت‌های سیاسی و مالی عربستان سعودی تکیه داشت تصور می‌کرد تهدید حوثی‌ها باید توخالی باشد. سرانجام حوثی‌ها شهریور گذشته وارد صنعا شده و چادرهای اعتراضی خود را در خیابان‌ها و میادین اصلی شهر برپا کردند. تحصن حوثی‌ها به طول انجامید و منصور هادی حاضر به عقب‌نشینی از مواضع خود نبود. همین امر موجب شد حوثی‌ها با تشکیل جنبشی تحت عنوان «انصارالله» اعتراضات خود را ساماندهی کرده و از سوی دیگر بکوشند با توطئه‌هایی که علیه این حرکت می‌شد مقابله کنند. نیروهای امنیتی یمن بارها به سرکوب این اعتراضات اقدام کردند و حتی از نیروهای اطلاعاتی و امنیتی عربستان سعودی نیز کمک گرفتند، اما ثمری نداشت. در درگیری‌های متعددی که سال گذشته بین طرفداران انصارالله و نیروهای امنیتی به وجود آمد ده‌ها نفر کشته و زخمی شدند. حتی در مواردی سازمان‌های اطلاعاتی عربستان به شبه‌نظامیان القاعده ماموریت دادند محل تجمع شیعیان حوثی را با بمب‌ها و عملیات انتحاری هدف قرار دهند.

نتیجه همه این کشمکش‌ها به آنجا رسید که حوثی‌ها مجبور شدند خالد بحاح، نخست‌وزیر یمن را به دلیل توطئه‌چینی و همدستی با طرف‌های خارجی، تحت نظر قرار دهند. این امر موجب خشم منصور هادی شد و او نیز از مقام خود استعفا کرد. حوثی‌ها ابتدا کاخ ریاست‌جمهوری یمن را تحت کنترل خود در آورده و سپس منصور هادی و نخست‌وزیر را به مکان نامعلومی بردند تا از فرار آنها به خارج از کشور جلوگیری کنند. آنها همچنین با صدور بیانیه‌ای یک قانون اساسی موقت اعلام و یک شورای ریاست جمهوری معرفی کردند. به این ترتیب تقریبا حوثی‌ها قدرت را در صنعا برای خود یکپارچه کردند. این اقدام با واکنش کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس و متحدان غربی آنها مواجه شد. ابتدا کشورهای عرب سفرای خود را از صنعا فراخوانده و بعد به دلیل حمایتی که از منصور هادی در شهرهای جنوبی ازجمله عدن می‌شد سفارتخانه‌های خود را به این شهر منتقل کردند. درادامه منصور هادی نیز موفق شد با ترفندی حیله‌گرانه از صنعا فرار و خود را به عدن برساند. او در آنجا بلافاصله استعفای خود را پس گرفته و درنهایت نیز برخلاف تمام قوانین یمن این شهر را پایتخت اعلام کرد.

اکنون یمن به سه یا چهار بخش تقسیم شده است. بخشی از آن در شرق و مرکز (شبوه و حضر موت) تحت کنترل شبه‌نظامیان القاعده است، بخش دیگری ازجمله جنوب با مرکزیت عدن تحت کنترل طرفداران منصور هادی است و صنعا و بخش‌هایی از غرب و شمال این کشور نیز تحت کنترل انصارالله و جنبش حوثی‌ها قرار دارد. دراین میان جنبش جنوب یمن به رهبری علی سالم البیض نیز که طرفدار تجزیه این بخش از کشور است برای خود ساز جداگانه‌ای می‌زند. یمن کشور کوچکی با مساحت 5000 کیلومترمربع و 23 میلیون نفر جمعیت است که بیش از 40درصد آنان را شیعیان تشکیل می‌دهند و30 درصد‌شان حوثی‌های زیدی مسلک هستند. شیعیان درگذشته‌های دور حدود هزار سال بریمن حکم رانده‌اند. اکنون عبدالملک الحوثی، رهبری جنبش حوثی‌ها را به‌عهده دارد که می‌گوید تا تحقق اهداف انقلاب‌شان پایداری خواهد کرد. کارشناسان می‌گویند اگر حوثی‌ها موفق شوند، یمن در آینده شاهد تغییرات بنیادینی خواهد بود و این امر توازن قوا در منطقه شبه‌جزیره عربستان را به کلی برهم خواهد زد، اما اگر آنها موفق نشوند یمن وارد دورانی تازه از جنگ‌های داخلی می‌شود و احتمال تجزیه آن بسیار زیاد خواهد بود.