صلاح‌الدین، نقطه پایانی

چنانچه صلاح‌الدین با شش استان مهم الانبار، موصل یا نینوا، اربیل، کرکوک، دیالی و بغداد همجوار است.

هنگامی که تابستان گذشته گروهک تروریستی داعش بسرعت مناطق غرب و شمال غرب و تا نواحی مرکزی عراق را به تصرف خود درآورد و در استان صلاح‌الدین تا دروازه‌های بغداد نزدیک شد، این برداشت بخصوص از سوی رسانه‌های عربی بوجود آمد و تبلیغ ‌شد که عراق در آستانه فروپاشی قرار دارد.

آن‌طرف‌تر کسانی چون احمد داوود اوغلو، نخست‌وزیر ترکیه پیشروی‌های داعش در عراق را نشانه خشم اهل سنت قلمداد کردند اما این تمام ماجرا و فرجام تحرکات خشونت‌بار داعش و تجهیزکنندگان وحامیان آن نبود و همان زمان در نتیجه شکل‌گیری گروه‌های مردمی، صلاح‌الدین به آخرین مرز هجوم داعشی‌ها تبدیل شد.

فراخوانی مرجعیت برای دفاع مردمی از عراق با استقبال گروه‌های شیعی، کرد و عشایر اهل سنت مواجه شد.

در همین حال سامان‌دهی نیرو‌های مردمی و تبیین استراتژی نظامی عراق در تقابل با داعش همراه با نقش بی‌بدیل ایران در حمایت از ملت و دولت عراق شرایط را دگرگون کرد.

در ماه‌های گذشته عمده درگیری‌ها در مناطق شمالی و در مناطق تماس منطقه کردستان با عراق علیه داعش متمرکز بوده است و نقش پیشمرگه‌های کرد در عملیات‌های اطراف کرکوک، برعقب راندن داعش بی‌تاثیر نبوده است.

اما نقطه اصلی عملیات علیه داعش از حدود دو هفته پیش و از استان صلاح‌الدین و در مناطق اطراف تکریت برای آزادسازی این استان آغازشده است.

عملیاتی که به گفته حیدرالعبادی، نخست وزیر عراق می‌تواند به آزادسازی موصل بینجامد و ادامه داشته باشد.

وجه مشخصه عملیات آزادسازی تکریت و تمام صلاح‌الدین وسعت عملیات و اتحاد و انسجام میان نیرو‌های ملی در تقابل با داعش است.

بعلاوه این‌که این عملیات فارغ از حمایت‌های نیروهای موسوم به ائتلاف بین‌المللی علیه داعش، شکل و شمایلی عراقی دارد بنابراین، نحوه طراحی عملیات نیروهای نظامی و ارتش عراق در صلاح الدین و وحدت میان نیروهای مردمی شیعه، عشایر اهل سنت و نیرو‌های کرد در جنگ علیه داعش، نقشه گستردگی عملیات برای آزاد سازی موصل را ترسیم خواهد کرد؛ چرا که مهم‌ترین اولویت دولت حیدرالعبادی، تثبیت اوضاع امنیتی و استقرار حاکمیت در سراسر عراق است.

اما در این میان نقش بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در پیشبرد شرایط آن‌گونه که محور سیاست دولت بغداد را تشکیل می‌دهد، کارگر است.

گرچه باورپذیری تغییر بنیادین در سیاست حمایت‌گرانه عربستان سعودی و مماشات‌ ترکیه در قبال داعش دشوار است، اما بغداد انتظار دارد که رویکردهای ریاض و آنکار غیر ازآنی باشد که تاکنون مشق کرده‌اند.

بعلاوه برآورد روشنی از میزان تاثیرگذاری پرهیاهوی ائتلاف بین‌المللی ضد داعش به رهبری آمریکا وجود ندارد. اما در نقطه مقابل و برای ایران امنیت عراق در حکم امنیت خود بوده است و عراقی‌ها با درک این حقیقت، زبان به تقدیر از ایران گشوده‌اند.

اکنون عراق آبستن تحولاتی سرنوشت‌ساز از منظر ایجاد و تقویت اتحاد میان گروه‌های متنوع و متکثری است که هر یک از شیعه، سنی و کرد گرفته تا ایزدی و مسیحی و ترکمن و دیگر گروه‌های قومی و مذهبی از هجوم خشونت‌بار داعش مصون نبوده و امروز بیش از هر مقطع دیگری در گره تاریخی پاسداری از حاکمیت ملی، قرار گرفته‌ است.

از نگاه استراتژیک هم موقعیت صلاح‌الدین و عزم ملی برای آزادی موصل، می‌تواند نقطه پایانی برحضور داعش در سرزمین عراق را نشانه‌گذاری کند.

سیامک کاکایی - کارشناس امور خاورمیانه