اشک و آه موسیقی مقامی خراسان

موسیقی سنتی زبان گویا و بیان غمها، شادیها و حماسه های یک قوم در گذر زمان است لذا خمیرمایه موسیقی قومی که با طبیعت و اسطوره ها مانوس شده روحیه فداکاری، تقوا، وفای به عهد، پهلوانی، مردانگی، حب وطن، میهمانوازی و خصایصی از این دست است.

موسیقی سنتی خراسان همان موسیقی نواحی است که به نغمه ها، سازها و نواهای مناطق و نواحی ایران مربوط می شود اما در جریان هجوم مدرنیته و تولد موسیقی پاپ و کلاسیک اندک اندک در همان روستاها باقی ماند و معدود هنرمندانی که میراثداری شایسته برای اجدادشان بودند با انگشتان هنرمندانه خود توانستند ساز و آهنگ قدیمیان را در این سرزمین زنده نگه دارند.

در سالی که گذشت همراه با درگذشت سه تن از هنرمندان بنام موسیقی مقامی خراسان مرثیه خوانی برای این هنر گرانسنگ آغاز شد.

آهنگ دلنشین «نوایی نوایی» استاد غلامعلی پورعطایی را همگان به یاد دارند. او چهره ماندگار موسیقی مقامی و دوتار نواز اثر ماندگار نوایی است که آبان ماه پارسال بر اثر عارضه سرطان دار فانی را وداع گفت.

«ذوالفقار عسگریان» دیگر پیر موسیقی مقامی خراسان و استاد «نورمحمد درپور» دوتار نواز خراسانی و از استادان بنام این نوع موسیقی از دیگر نوازندگان سنتی این خطه از ایران بودند که چهره در نقاب خاک کشیدند.

خیلی دور نیست زمانی که کلنگ ساخت پژوهشکده موسیقی مقامی در خاستگاه این هنر یعنی تربت جام بر زمین زده شد و آنان که دغدغه هنر موسیقی سنتی داشتند امیدی در دلشان برای تداوم آن بوجود آمد اما در جای کلنگ دیگر بنایی ساخته نشد و این پژوهشکده در حد نوشته ای بر روی کاغذ باقی ماند.

ساخت این پژوهشکده از مصوبات دولت نهم بود که اعتباری برای آن گذاشته نشد و به همین دلیل جزو پروژه های نیمه تمام باقی ماند.

سرپرست اداره موسیقی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تداوم موسیقی مقامی را از سوی فرزندان و شاگردان اساتید و پیشکسوتان متوفی این هنر میسر می داند.

محسن سمیع می گوید موسیقی سنتی خراسان دارای جایگاه بسیار ارزشمندی است و فعالیت رشته های مختلف موسیقی، کسب رتبه های بین المللی توسط نوازندگان و اساتید بنام این رشته و حضور آنان در کنسرتهای خارج از کشور نشانگر اقبال بلند موسیقی سنتی خراسان به ویژه موسیقی مقامی در سراسر جهان است.

وی با اشاره به اینکه پژوهشگران موسیقی خراسان را در دو بخش شمال و جنوب این منطقه بررسی می کنند، افزود: این تقسیم بندی در عرصه موسیقی بیشتر به دلیل فرهنگ خاص مردم خراسان است که سبب شده تغییرات محسوسی در نوع زندگی آنان بوجود آید.

سرپرست اداره موسیقی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: بخش نخست موسیقی خراسان اختصاص به کوهپایه ها دارد و شامل موسیقی کوهپایه های هزارمسجد، الله اکبر، دامنه های اتک اسقیت می شود و بخش دوم را موسیقی جلگه ها شامل دامنه های کوهستانی جنوبی از جمله بینالود در جنوب خراسان تشکیل می دهد.

وی افزود: موسیقی کوهپایه‏ ای توام با فریاد و پر از فراز و نشیب است که در مقایسه با موسیقی بخشهای جلگه‏ ای قوی‏تر، رساتر و گاه تندتر می باشد.

سمیع اضافه کرد: در مقابل موسیقی کوهپایه‏ ای، موسیقی جلگه و دشت وجود دارد که این نوع آهنگ ملایمتر، آرامتر و درونی ‏تر است.

وی، «دوتار، سورنا یا پیق، قشمه، کمانچه، دهل و نی» را سازهای موسیقی سنتی منطقه شمال خراسان عنوان کرد و گفت: قسمت دیگر موسیقی مقامی خراسان را بخش «موسیقی سازی» تشکیل می دهد که در کنار کلام، نقش مهمی را در بیان فرهنگ و هنر این سرزمین دارد.

سرپرست اداره موسیقی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی افزود: متاسفانه اساتید بسیار ارزشمندی طی سال گذشته در خراسان رضوی از دنیا رفتند که این موضوع باعث تاسف جامعه موسیقی کشور شد.

وی افزود: استادان عسگریان، پورعطایی و درپور به عنوان گنجینه ارزشمند موسیقی مقامی ایران شناخته می شوند لذا باید از آثار و هنر بجامانده از این اساتید ارزشمند استفاده مطلوب داشت.

سمیع همچنین با اشاره به فعالیت های انجام شده طی ماههای اخیر برای گردآوری آثار گفت: آثار این اساتید در قالب کتاب و لوح فشرده صوتی و تصویری گردآوری شده است.

وی افزود: فرزندان و شاگردان بسیار زیادی از این اساتید موسیقی مقامی به جای مانده اندکه می توانند راه این بزرگان را ادامه دهند لذا باید به ماندگاری این هنر برای سالهای بعد اطمینان داشت.

سرپرست اداره موسیقی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: فرزند استاد پورعطایی در عرصه موسیقی مقامی دارای سبک است و می تواند راه پدر را ادامه دهد و در این میان قطعا اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی از فعالیتهای آنان حمایت می کند.

وی همچنین به شکل گیری کارگاههای تخصصی بررسی آثار اساتید بزرگ موسیقی مقامی در مشهد و دیگر شهرهای خراسان رضوی اشاره کرد و گفت: موسیقی شمال و جنوب خراسان در قالب یک موسیقی واحد به لحاظ پژوهشی و آموزشی مورد پیگیری قرار می گیرد و اقداماتی در این راستا از سوی دولت انجام می شود.

سمیع تاکید کرد: حمایت از آثار ارزشمند برجای مانده از هنرمندان بزرگ خراسان رضوی به ویژه موسیقیدانانی که در طول یک سال گذشته به رحمت ایزدی پیوستند یکی از رویکردهای اصلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. (ایرنا)