گاهی بروز چنین رفتاری از سوی کودکان صرفا ناشی از عادتی اشتباه است که از ابتدا از آن منع نشده‌اند، ولی در مواردی نیز چنین رفتاری می‌تواند نشانه‌ای از ضعف بینایی شدید تلقی شود.
هر نوع واکنش غیرمعمول نسبت به نور و روشنایی یا هنگام دیدن اجسام از سوی کودک باید مورد بررسی قرار گیرد تا از بروز اختلالات شدید بینایی در سنین بالاتر با تشخیص و درمان مناسب، پیشگیری به عمل آید. دکتر علی میرزاجانی، اپتومتریست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به این که نشانه‌های هشداردهنده اختلالات بینایی در کودکان به علائم ظاهری چشم‌ها و رفتارهای بینایی غیرطبیعی تقسیم می‌شوند، می‌گوید: چشم‌های کودک همیشه باید کاملا شفاف باشد، به طوری که بخشی از چشم که رنگ آن را تعیین می‌کند، به طور واضح مشاهده شود. هر گونه تغییر در بخش قرنیه چشم که لایه شفاف جلویی چشم است، باید مورد توجه قرار گیرد و در صورت شیری رنگ یا مه آلود بودن لایه جلویی چشم، باید کودک را مورد بررسی تخصصی قرار داد.
دبیر انجمن اپتومتری ایران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: مردمک چشم‌ها نیز همیشه باید کاملا گرد و مدور باشند. مردمک چشم روزنه گردی است که راه ورود نور به چشم‌ها برای دیدن محسوب می‌شود. در چشم‌های روشن این روزنه سیاه در وسط بخش رنگی چشم براحتی دیده می‌شود، ولی در چشم‌های سیاه رنگ حتما باید در شرایط نور کافی و مناسب مورد ارزیابی قرار گیرد. اگر مردمک چشم کاملا گرد نباشد باید مورد ارزیابی تخصصی از سوی یک اپتومتریست قرار گیرد، زیرا در این موارد ممکن است این علامت اولیه، نشانگر اختلالات مهم‌تر دیگری در داخل چشم باشد.
چشم‌هایی که انحراف دارند
چشم‌ها باید با هم قرینه باشند و نباید یک چشم به سمت داخل یا خارج انحراف داشته باشد. گاهی این انحرافات موقتی و در مواردی نیز دائمی است که در هر دو مورد حتما کودک باید مورد ارزیابی تخصصی قرار گیرد.
دکتر میرزاجانی می‌افزاید: گاهی هماهنگی بین چشم‌ها فقط در موقعی که کودک به یک جهت خاص نگاه می‌کند، اتفاق می‌افتد که در چنین مواردی نیز لازم است کودک از سوی یک اپتومتریست به طور اولیه مورد ارزیابی قرار گیرد. البته گاهی چشم‌ها در ظاهر به نظر می‌رسد مستقیم نیستند و انحراف دارند، ولی این انحراف واقعی نبوده و کاذب است که این اطمینان پس از بررسی تخصصی به والدین داده می‌شود.
وی با اشاره به مشکل نداشتن تقارب چشم‌ها در برخی کودکان توضیح می‌دهد: در چنین شرایطی وقتی کودک از فاصله نزدیک به جسم کوچکی نگاه می‌کند چشم‌هایش به طرف هم نمی‌چرخد. معمولا کودکان از سه ماهگی قادر به اجرای این عمل تقارب هستند، ولی از دو سالگی اهمیت دارد که حتما کودک بتواند این کار را انجام دهد و در غیر این صورت نیاز به بررسی دقیق چشم پزشکی وجود دارد.
پلک‌ها نباید افتادگی داشته باشند
در صورتی که یکی از پلک‌ها یا هر دو پلک چشمان کودک افتادگی داشته باشد، یعنی در مقایسه با دیگران به نظر برسد به طور قابل توجهی افتادگی دارد حتما باید به چشم پزشک مراجعه کرد.
به گفته دکتر میرزاجانی، افتادگی پلک‌ها باید مورد ارزیابی قرار گیرد و مشکل وقتی حداکثر خواهد بود که این افتادگی در حدی باشد که جلوی مردمک چشم را گرفته باشد و مانع ورود نور به آن چشم و تشکیل صحیح تصویر در آن چشم شود. وی تاکید می‌کند: البته اختلاف در اندازه و شکل دو چشم یا اختلاف در اندازه قرنیه‌های دو چشم نیز بسیار حائز اهمیت است و هر گونه اختلاف در اندازه یا شکل دو چشم یا اختلاف در میزان رو بودن یا تو بودن چشم‌ها نسبت به هم باید مورد بررسی قرار گیرد.
چشم‌ها نباید مدام اشک بریزند
اگر چشمان کودکی بسرعت دچار اشک ریزش می‌شود باید علت آن مورد بررسی دقیق قرار بگیرد.
دکتر میرزاجانی در این باره می‌گوید: اگر به طور دائم چشم‌های کودک خیس باشد و این خیسی در فضای باز و در معرض باد بیشتر شود، این عارضه ممکن است ناشی از اختلالات مهم‌تر سیستم بینایی باشد.از سوی دیگر، حرکات لرزشی چشم‌ها به طوری که با یک ریتم یکنواخت، اندکی هر دو چشم به چپ و راست یا در جهت‌های دیگری حرکت کنند و لرزش داشته باشند نیز باید مورد بررسی دقیق قرار بگیرند.
همچنین قرنیه چشم یا چشم‌ها نباید نسبت به اندازه طبیعی بزرگ‌تر به نظر برسد. بعضی کودکان، چشم‌های درشت‌تر و برخی ریزتری دارند.
به گفته دکتر میرزاجانی، منظور از بزرگی بیش از اندازه قرنیه چشم، بزرگ شدن آن بیش از حد معمول است. البته در بزرگی بیمار گونه قرنیه معمولا کودک دارای اشک ریزش و ترس از نور شدید در محیط‌های باز و در آفتاب می‌باشد که رسیدگی به عارضه را دوچندان می‌کند.
نشانه‌های هشداردهنده بینایی در کودک
رفتارهای بینایی که حائز اهمیت هستند و می‌توانند یک نشانه هشداردهنده باشند به قرار زیر است:
ـ در صورتی که کودک برای رویت اجسام آنها را به چشم‌های خود نزدیک می‌کند این علامت می‌تواند نشانه ضعف بینایی شدید بوده و نیاز به رسیدگی دارد.
ـ اگر کودک علاقه‌ای به دیدن نشان نمی‌دهد یا اجسام مختلف توجه وی را به خود جلب نمی‌کند. این رفتار به گونه‌ای می‌تواند نشانگر ضعف بینایی باشد.
ـ در صورتی که کودک با دیگران تماس بینایی برقرار نمی‌کند یعنی با کسی چشم در چشم خیره نمی‌شود. این علامت ممکن است نشانه ضعف بینایی و آن هم از نوع شدید باشد.
ـ در صورتی که کودک هر گاه می‌خواهد چیزی را ببیند یا برایش جلب توجه می‌کند حتما خم می‌شود تا فاصله را کاهش داده و آن‌گاه نگاه می‌کند این رفتار نیز می‌تواند نشانه‌ای از ضعف بینایی باشد.
ـ کج کردن سر به طور مداوم و به صورت یک عادت ماندگار برای دیدن خود به نوعی می‌تواند نشانگر اختلالاتی در سیستم بینایی کودک باشد.
ـ نوزادان و نونهالانی که تنها به اجسام نورانی مثل لامپ علاقه بینایی نشان می‌دهند و دوست دارند به اجسام نورانی خیره شوند ممکن است نشانه‌ای از ضعف بینایی داشته باشند.
ـ حساسیت شدید به نور آفتاب یا حتی در مواردی نور حاصل از لامپ در اتاق می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال باشد و به رسیدگی نیاز دارد.
ـ اگر کودکی در حین دیدن به نظر برسد که به بالا یا پایین یا به سمت چپ و راست یک جسم نگاه می‌کند تا آن را ببیند این رفتار ممکن است دلیلی از یک عارضه چشمی و اختلال بینایی باشد.
در صورتی که کودکی در حال راه رفتن زیاد پیش می‌آید که به اشیا برخورد کند این رفتار می‌تواند نشان‌دهنده یک ضعف بینایی باشد.
پونه شیرازی / گروه سلامت
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
