اصلاحات اقتصادی با همراهی تلویزیون

از همین‌رو در ساخت برنامه‌های تلویزیونی باید نکات زیادی را مد نظر قرار داد و یکی از مهم‌ترین آنها عامه‌فهم بودن این برنامه‌هاست. به‌دلیل طیف بسیار گسترده مخاطبان تلویزیون، برنامه‌های تولیدی برای این وسیله ارتباط جمعی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که عوام آن را بفهمند و در عین حال برای خواص جامعه نیز واجد نکته‌ها و آموزه‌هایی باشد.‌ امروزه با توجه به افزایش تعداد شبکه‌های تلویزیونی و تخصصی‌تر شدن این شبکه‌ها، دست علاقه‌مندان به یک حوزه خاص در انتخاب بازتر است. مثلا اهالی ورزش می‌توانند برنامه‌های تخصصی‌ این حوزه را در شبکه ورزش دنبال کنند، علاقه‌مندان برنامه‌های علمی و مستند می‌توانند سراغ شبکه مستند بروند و پیگیران حوزه اقتصاد هم شبکه پنج و کانال بازار را در دسترس دارند. اما فارغ از وجود این شبکه‌‌های تخصصی، شبکه‌های عمومی تلویزیون نیز باید در حیطه‌های مختلف به تولید برنامه بپردازند و این گسترش کانال‌ها و افتتاح شبکه‌های تخصصی، باعث نمی‌شود که به عنوان مثال شبکه یک یا سه، وظیفه‌ای در تولید برنامه‌های تخصصی ورزشی یا اقتصادی نداشته باشند. حساسیت کار هم درست از همین‌جا آغاز می‌شود. نگارش و ساخت برنامه‌ در حوزه‌های مهم و تخصصی مثل اقتصاد که موضوع این پرونده نیز هست، نیازمند رعایت الزاماتی است؛ الزاماتی که با رعایت آنها می‌توان عامه مردم را در جریان اخبار و آموزه‌های اقتصادی بویژه اقتصاد مقاومتی قرار داد و آنها را نسبت به وقایع اقتصادی آگاه کرده و در عین حال نیازهای خواص را هم تا حد امکان برطرف کرد.

اقتصاد در تمام ابعادش از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین علوم دنیای جدید است. این علم در سطح کلان حیات یک کشور را از طریق وضع قوانین کلی و ارائه مدل‌های گوناگون ضمانت می‌کند و در سطح خرد به مباحثی چون رفتار مصرف‌کننده، رفتار تولیدکننده و چگونگی تعیین قیمت در بازارهای مختلف می‌پردازد. به خاطر همین ویژگی‌ها، آگاهی نسبی کلیات اقتصاد برای عموم مردم جامعه و اشراف به زیر و بم‌های آن بر خواص جامعه واجب می‌کند. عموم مردم جامعه با آگاهی نسبی از شرایط اقتصادی کشور و بازار و الزامات اقتصاد مقاومتی، می‌توانند ضمن بهبود بخشیدن به وضعیت اقتصادی و معیشتی خودشان، به بهبود شرایط اقتصادی کشور هم کمک و در حد توان از بروز ناهنجاری‌های اقتصادی جلوگیری کنند. وضعیت خواص هم که مشخص است. این دسته با اشراف بر زیر و بم‌های این علم در سطح کلان، هم می‌توانند در حیطه سیاستگذاری نقش فعال ایفا کنند و هم در گسترش آگاهی در بین سایر افراد جامعه بکوشند. با توجه به همین اهمیت‌ها، مهم‌ترین قدم در ساخت یک برنامه اقتصادی تلویزیونی، تحقیق پیش از تولید است. تولیدکنندگان یک برنامه اقتصادی پیش از هر اقدامی ضمن مشخص کردن مخاطب هدف برنامه و توجه به این نکته که برنامه تولیدی قرار است به صورت تخصصی برای خواص ساخته شود یا به شکل عمومی‌تری به اقتصاد بپردازد، ‌‌باید با تحقیق دقیق و فراوان کار را آغاز کنند.

آموزش اقتصاد به زبان ساده

توجه همزمان به نوع مخاطب برنامه و کیفیت محتوای برنامه، امری حیاتی در تولید به شمار می‌رود. اساسا سوژه‌های تخصصی و پرداختن به جزئیات تفصیلی، هم از حوصله مخاطبان غیرمتخصص تلویزیون خارج است و هم از حیطه دانش عموم این مخاطبان. پس اگر قرار است یک برنامه اقتصادی از یک شبکه مهم تلویزیونی و در ساعات پربیننده شبانه‌روز پخش شود، سازندگان آن باید توجه داشته باشند که احتمالا طیف گسترده‌ای از بینندگان پای گیرنده‌ها هستند و بنابراین در چنین برنامه‌ای نمی‌توان به شکل خیلی تخصصی به اقتصاد پرداخت. اساسا پخش برنامه‌های اقتصادی در شبکه‌های عمومی و بخصوص در ساعات پربیننده شبانه‌روز، بر مبنای تاثیرگذاری بر عامه مخاطبان بنا شده و چنین برنامه‌هایی ضمن آگاهی بخشی و خبررسانی، کارکرد بسیار مهم دیگری دارند به نام آموزش. در این برنامه‌ها موضوعات مطرح شده برای مردم عادی جامعه کاربرد دارد و به مسائلی پرداخته می‌شود که به قول معروف با نان و آب مردم سر و کار دارد. به عنوان مثال برخلاف موضوعات تخصصی‌تری مثل بازار بورس اوراق بهادار که به طور مستقیم بخش اندکی از مردم جامعه را شامل می‌شود، سر موضوعاتی مثل گرانی و تورم یا توزیع یارانه، تمام مردم یک کشور مستقیما درگیر و ذی‌نفع هستند و پیگیر اخبار و تحلیل‌های مربوط به این موضوعات. همین گستردگی مخاطب و حساسیت موضوع برای عموم مردم، مستقیما بر ساختار و محتوای یک برنامه اقتصادی تاثیرگذار است و برنامه‌هایی که قرار است برای پرداختن به این موضوعات تولید شوند، باید از زبان ساده‌تر و مفاهیم کاربردی‌تری ‌برای طرح موضوعات استفاده کنند.

در این برنامه‌ها، کارشناسان و مهمانان برنامه هم از قبل توجیه می‌شوند که مخاطب برنامه کیست و بنابراین باید از چه زبانی در مطرح کردن موضوعات استفاده کنند. استفاده از اصطلاحات رایج و پرهیز از به کار بردن واژه‌های ثقیل علمی، خودداری از استفاده زیاد از آمار و ارقام گیج‌کننده و نشان دادن آمار از طریق استفاده از جداول و نمودارهای ساده، ارائه آموزش‌های لازم به مهمانان برنامه جهت رعایت همین نکات و ایجاد تنوع در ساختار برنامه با افزودن پخش گزارش‌های میدانی از کوچه و بازار و مصاحبه با مردم عادی در مورد مشکلات و مسائل مربوط به موضوع برنامه، از جمله نکاتی است که می‌تواند به مخاطب عام در فهم موضوع، آگاهی او نسبت به شرایط و در نهایت نوع کنش و واکنش او نسبت به این مسائل کمک کند. نیازی به توضیح نیست که در مورد برنامه‌هایی که از شبکه‌های تخصصی‌تر مثل بازار و شبکه پنج پخش می‌شود، الزامی به رعایت این نکات وجود ندارد و کار برنامه‌سازان در این شبکه، از بسیاری جهات راحت‌تر است و حساسیت‌های کمتری هم دارد. اما ساخت یک برنامه اقتصادی عمومی همان‌گونه که تاکید شد، واجد دشواری و حساسیت بیشتری است؛ چرا که مخاطب آن بسیار گسترده و متنوع است و به همین خاطر در درجه اول موضوع طرح شده باید دغدغه این مخاطب باشد، ثانیا این موضوع باید با کیفیت و به شیوه‌ای بیان شود که مخاطب مشکلی در فهم و درک آن نداشته باشد، ثالثا نتیجه حاصل از آن باید بتواند در زمینه آگاهی نسبتا جامع و قدرت اتخاذ تصمیم صحیح، مستقیما به مخاطب کمک کند. با رعایت تمامی این نکته‌ها، سازندگان یک برنامه اقتصادی می‌توانند علاوه بر جذب مخاطب و ساخت یک برنامه موفق، گام بزرگی هم در کمک اقتصاد جامعه برداشته و عموم مردم را به ایفای نقش موثر در بهبود وضع اقتصادی خودشان ترغیب کنند؛ چرا که اصلاحات اقتصادی امکان‌پذیر نیست، مگر از طریق آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی درست و تشویق مردم در جهت حرکت در مسیر صحیح به کمک وسایل ارتباط‌جمعی ذی‌نفوذ که این امر هم تنها با تولید برنامه‌های اقتصادی قابل فهم برای عموم مردم میسر خواهد شد.

مهران باقی / جام‌جم