کشف اولین ماهی خونگرم

همیشه شنیده بودیم که ماهی‌ها مهره‌دارانی خونسرد هستند. اما با تحقیق روی ماهی اوپا (opah) که تقریبا به اندازه تایر خودرو است، این تصور کمی تغییر کرد. مطالعات نشان می‌دهد اوپا یک ماهی خونگرم است.

کد خبر: ۸۰۲۴۸۲

براساس مطالعات پیشین ماهی‌ها آبزیان خونسردی هستند که به گرمای محیط اطراف خود نیاز دارند تا زنده بمانند. اما اوپا، به‌عنوان یک ماهی می‌تواند حتی در عمق 396 متری آب‌های بسیار سرد حرارت بدن خود را بالا ببرد. نیکلاس وگنر، زیست‌شناس ساکن کالیفرنیا معتقد است که بالارفتن حرارت در بدن این ماهی، مراحل فیزیولوژیک بدنش را تسریع می‌کند و در نتیجه ماهیچه‌ها با سرعت بیشتری منقبض می‌شوند، دقت چشم‌ها بالا می‌رود و انتقال اعصاب سریع‌تر انجام می‌شود. به این ترتیب سرعت شنای ماهی افزایش می‌یابد، بینایی‌اش بهتر می‌شود و سریع‌تر واکنش نشان می‌دهد. اوپا که به نام ماه ماهی (moon fish) هم شناخته می‌شود دارای باله‌های کوچک قرمز رنگی است که بدن بزرگ و گرد او را تزئین می‌کنند، باله‌های این ماهی می‌توانند تا 1.8 متر رشد کنند. این باله‌ها با تکان‌های سریع موجب حرکت اوپا می‌شوند و حرارت قابل توجهی را برای بدن این آبزی تولید می‌کنند. به گفته وگنر، به نظر می‌رسد اوپا که پیوسته در حال شنا است، بیشتر گرمای بدن خود را با تکان‌های دائم باله‌هایش تولید می‌کند. در ابتدای این تحقیق، محققان پس از تجزیه و تحلیل نمونه‌ای از بافت آبشش این ماهی به موردی عجیب برخورد کردند. در این بررسی‌ای که 24 اردیبهشت امسال در نشریه ساینس منتشر شد، رگ‌های خون این ماهی در این بافت مورد آزمایش قرار گرفت. مشاهده به این ترتیب بود رگ‌هایی که خون سرد و اکسیژن‌دار را از آبشش‌ها به بدن انتقال می‌دادند، با رگ‌های حاوی خون گرم و فاقد اکسیژن از بدن ماهی به آبشش‌ها در ارتباط بودند. در نتیجه خون در حال خروج، خون در حال ورود را گرم می‌کند.

پیش از این چیزی شبیه به این مورد در آبشش‌های ماهی‌ها دیده نشده بود. محققان ماه ماهی‌های زیادی را در هنگام شیرجه زدن در آب بررسی کردند. این ماهی‌ها بیشتر زمان خود را در عمق حداقل 45 متری زیر سطح اقیانوس سپری می‌کردند که بسیار سرد است. اما حرارت بدن آنها حدودا 9 درجه فارنهایت گرم‌تر از آب‌های اطرافشان می‌ماند. درواقع چربی‌های اطراف آبشش‌ها و ماهیچه‌ها به ماهی کمک می‌کنند تا خود را دربرابر سرما عایق‌بندی کند.

وگنر معتقد است که احتمالا ماهیچه‌ها و سیستم عصبی اوپا سریع‌تر از دیگر ماهی‌های خونسرد عمل می‌کند. ماهی‌های دیگر که در اعماق آب‌ها شنا می‌کنند مثل تُن ماهیان و بعضی کوسه‌ها می‌توانند خون خود را به بعضی از قسمت‌های بدن بفرستند تا هنگام شنا در اعماق آن نواحی گرم بمانند. اما این ماهی‌ها باید مرتبا از اعماق آب‌ها بالا بیایند تا مانع از کار افتادن اندام‌های خود شوند. این در حالی است که اوپا می‌تواند در زمان‌های طولانی در اعماق اقیانوس بماند.

گاهی طبیعت با نشان دادن استراتژی‌های هوشمندانه‌اش موجب شگفتی می‌شود؛ این‌که در اعماق آب‌های بسیار سرد اقیانوس‌ها بدن یک جاندار بتواند گرم بماند، بسیار حیرت‌آور است. وگنر و همکارانش قرار است بزودی درباره گونه خویشاوند اوپا به نام لامپریس ایماکولاتوس (Lampris immaculatus) تحقیق کنند. این ماهی در آب‌های سردتر از آب‌هایی که محل زیست اوپا است، زندگی می‌کند. بنابراین باید بدن خود را گرم‌تر نگه دارد.