از خاقانی تا درسنامه ادبیات انقلاب اسلامی

آیا بتازگی اثری از شما روانه بازار نشر شده یا کتاب جدیدی در دست انتشار دارید؟

کار اصلی من از سال‌ها پیش تاکنون در حوزه تحقیقات ادبی خاقانی‌پژوهی است. مقالات متعددی در سال‌های اخیر در زمینه شناخت شعر و شخصیت این شاعر بزرگ قرن ششم و زبان فارسی نوشته‌ام که بخشی از آنها منتشر شده و بخشی در آینده چاپ خواهد شد.

چرا مطالعات و پژوهش‌های شما در میان شاعران کلاسیک ایرانی بر خاقانی متمرکز است؟

آثار خاقانی از جدی‌ترین و دشوارترین متون نظم و نثر فارسی است. خوشبختانه در دو دهه اخیر نیز به دلیل وسیع‌‌تر شدن تحقیقات دانشگاهی شاهد رویکرد گسترده‌تری به خاقانی و آثار او هستیم به گونه‌ای که حجم آثار منتشرشده در دو دهه اخیر در مورد خاقانی با آثار دهه‌های قبل برابری می‌کند.

جدا از مقالات، قصد انتشار کتاب در زمینه خاقانی‌پژوهی را دارید؟

کتاب در دست انتشار من که بناست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری انتشارات سخن آن را منتشر کند «نقد صیرفیان» نام دارد که به نقد هفت اثر در حوزه خاقانی‌شناسی از شماری از خاقانی‌شناسان بزرگ این روزگار اختصاص دارد و یک اثر دانشگاهی در این زمینه است. این کتاب علاوه بر این‌که فراز و فرود خاقانی‌شناسی معاصر را از رهگذر نقد برخی از مهم‌ترین آثار منتشر شده در این ارتباط نشان می‌دهد حاوی برخی نکات و دیدگاه‌های تازه در زمینه خاقانی‌شناسی هم هست و ضمن طرح مباحث تحقیقی در این زمینه به عنوان یک کتاب آموزشی دانشجویان و علاقه‌مندان ادبیات فارسی را با نکات مورد تامل که چه بسا موجب لغزش صاحب‌نظران این عرصه شده آشنا می‌کند. امیدوارم این اثر تا مهر امسال، یعنی تا آغاز سال تحصیلی جدید در دسترس محققان و دانشجویان زبان و ادبیات فارسی قرار بگیرد.

کتاب در دست تالیف دیگر من در زمینه خاقانی‌شناسی «سر سخنان نغز خاقانی» نام دارد. نام این اثر از یکی از ابیات خاقانی گرفته شده است. کار تحقیق این کتاب که سال‌ها وقت برده است یکی دو سالی است به پایان رسیده و اینک بخش قابل توجهی از آن هم نوشته شده است. این اثر بخش قابل توجهی از نکاتی را که محققان خاقانی‌شناس از گذشته تا امروز به آن نپرداخته‌اند یا همه شارحان از توضیح آن فرومانده‌اند مورد بررسی و تحقیق قرار می‌دهد. با این‌که در این اثر بنا دارم از تکرار آنچه دیگران گفته و نوشته‌اند خودداری کنم و تنها به ناگفته‌ها بپردازم، اما گمان می‌کنم حجم آن دست کم به چهار مجلد بزرگ بالغ شود. کار نگارش بخش عمده‌ای از شرح قصاید خاقانی به پایان رسیده و امیدوارم این بخش از کتاب تا سال آینده به سامان برسد.

پس این‌گونه که به نظر می‌رسد ما باید تنها منتظر آثار شما در حوزه خاقانی‌پژوهی باشیم.

اثر در دست انتشار دیگر من که امیدوارم تا آغاز سال تحصیلی جدید به دست دانشجویان زبان و ادبیات فارسی برسد، کتابی است با عنوان پیشگامان شعر فارسی. این کتاب یک متن درسی دانشگاهی است که برای درسی دو واحدی با همین عنوان تالیف شده و بناست به همت انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) منتشر شود. با تغییراتی که بتازگی در عناوین و سرفصل‌های دروس دانشگاهی صورت گرفته درسی با نام پیشگامان شعر فارسی در برنامه درسی رشته زبان و ادبیات فارسی در نظر گرفته شده که این کتاب به عنوان متن درسی آن تالیف شده و پس از تدریس آزمایشی آن در دانشگاه تهران امسال به یاری خدا منتشر خواهد شد.

این کتاب به کدام شاعران شعر فارسی می‌پردازد؟

موضوع این اثر دوره اول شعر فارسی و زندگی و شعر شاعرانی از قبیل رودکی و کسایی و منطقی رازی و رابعه و محمد وصیف و منجیک ترمذی و... است. این کتاب نیز با این‌که یک متن آموزشی است از تحقیقات تازه خالی نیست.

شما عضو گروه ادبیات انقلاب اسلامی فرهنگستان زبان و ادب فارسی هستید. آیا کتابی در حوزه ادبیات انقلاب اسلامی در دست انتشار دارید؟

کتاب دیگری که به همت جمعی از استادان زبان و ادبیات فارسی و زیر نظر بنده تالیف شده و آخرین مراحل انتشار آن در انتشارات سمت در جریان است درسنامه ادبیات انقلاب اسلامی نام دارد. این کتاب یک متن درسی با نگاهی علمی و دانشگاهی به مفهوم ادبیات انقلاب اسلامی و حوزه‌های مختلف آن است. این اثر به همت فرهنگستان زبان و ادب فارسی و همکاری سازمان سمت و به یاری جمعی از استادان دانشگاه‌های کشور تالیف شده است. امیدواریم با انتشار این کتاب بخش کوچکی از خلأئی که در این زمینه در متون آموزشی دانشگاه‌ها حس می‌شود از میان برود. چشم انتظار انتشار این کتاب تا آغاز سال جدید تحصیلی هستم.

کمیل انتظاری / گروه فرهنگ و هنر