گلریزان؛ جشنی برای آزادی زندانیان

امیدها در زندان به جشن‌های گلریزان است، به گردهمایی خیران در شهرهای مختلف کشور که در 27 سال گذشته هزاران محکوم جرایم غیرعمد را از بند رهانده‌اند و این امید را در دل زندانیان کاشته‌اند که آنها نیز ممکن است شانس آزادی پیدا کنند.

فردا روبان افتتاحیه بیست وهشتمین جشن گلریزان در تهران قیچی می‌خورد، نخستین جشن گلریزان رمضان امسال که آغازگر 244 جشن دیگر است. تهران بجز جشن 31 خرداد، 13 گلریزان دیگر را نیز میزبانی می‌کند که امید است در آن رقم‌های بزرگی از نیکوکاران جمع شود.

سال گذشته 170 جشن گلریزان در ایران برگزار شد که حاصل مالی‌اش شد 35 میلیارد تومان که کفاف آزادی 512 زندانی غیرعمد واجد شرایط را داد. واجدان شرایط آزادی را ستادهای دیه سراسر کشور انتخاب می‌کنند که زنان بویژه سرپرستان خانوار در اولویت قرار دارند، جوان‌ها نیز در اولویت آزادی هستند چون منطق این است که صلاح نیست عمرشان در زندان تلف شود و لازم است زودتر پی بازسازی زندگی‌شان بروند. افراد مسن هم واجد شرایطند چرا که عمر آنها نباید در حبس به سرآید، بیماران صعب‌العلاج نیز اگر مرتکب جرایم غیرعمد شده باشند در فهرست واجدان شرایط آزادی جای می‌گیرند چون قرار نیست هیچ مجرم غیرکلاهبرداری در حبس جان به جان‌آفرین تسلیم کند.

امسال اما تعداد جشن‌های گلریزان، جهشی قابل ملاحظه یافته و امید است به همین میزان کمک‌های مردمی نیز جهش کند و زمینه آزادی افراد بیشتری فراهم شود. از 31 خرداد تا پایان ماه رمضان 245 جشن در شهرهای مختلف کشور برگزار می‌شود که نکته جالبش سهم پررنگ استان‌های محروم از این گلریزان‌هاست؛ سیستان و بلوچستان 19 جشن، بوشهر 21 جشن و خوزستان20 جشن. امسال برای اولین بار شهرهای مسجدسلیمان، اندیمشک و گتوند نیز تدارک جشن گلریزان دیده‌اند و برای نخستین‌بار این جشن وارد عشیره‌های خوزستان نیز شده است که از ریشه گرفتن فرهنگ گلریزان در کشور حکایت دارد. این که استان‌های گلستان و خراسان جنوبی نیز تصمیم دارند امسال فقط یک جشن گلریزان برگزار کنند یا این که قم به رویه سال‌های قبل در ماه رمضان امسال نیزجشنی برگزار نمی‌کند یا این که استان کرمان همچون سال‌های قبل گلریزانش را در جشن میلاد امام رضا می‌گیرد، از نکاتی است که دانستنش خالی از لطف نیست.

8195 زندانی با 400 میلیارد تومان بدهی

جشن‌های گلریزان سال گذشته مبلغ مورد نیاز برای آزادی 512 محکوم غیرعمد را فراهم کرد، اما در طول سال کمک‌های مردمی آن قدر بود که موجب آزادی 8498 نفر از محکومان غیرکلاهبردار شد؛ رقمی که باید زندان‌های کشور را از محکومان غیرعمد پاک می‌کرد. اما چنین نشد؛ چون به تعبیر اسدالله جولایی، رئیس ستاد دیه کشور زندان‌ها همچون حوضی است که از یک طرفش زندانی خارج می‌شود و از سوی دیگر زندانی واردش می‌شود و این ورودی و خروجی تقریبا برابر، هیچ وقت مجالی برای خالی ماندن زندان‌ها از محکومان غیرعمد باقی نمی‌گذارد.

آخرین آمار سال 94 گویای حضور 8195 مددجو در زندان‌های کشوراست که 94 نفر از آنها زن هستند، این درحالی است که ستاد دیه همزمان با روز زن (20 فروردین)، همه مددجویان زن را آزاد کرده بود (292نفر)، ولی دراندک زمانی مجدد زنان با جرایم غیرعمد راهی زندان‌ها شده‌اند. اغلب این افراد محکومیت‌های مالی از نوع چک دارند که یا یکی به نام آنها چک دریافت کرده و دست به سوءاستفاده زده یا این زنان ضامن کسی در بانک‌ها شده‌اند و حاصل اعتماد کردن به این افراد بی‌تعهد برایشان زندان شده است.

اگر زنان مددجو را جدا کنیم 8101 نفر از زندانیان جرایم غیرعمد، مرد هستند که هم به واسطه صدور چک بلامحل به حبس افتاده‌اند و هم به علت ضمانت، بدهکاری دیه در تصادفات، دیه ناشی از حوادث کارگاهی، مهریه و نفقه.

طبق آمارهای ستاد دیه کشور هم اکنون 6781 محکوم مالی غیرکلاهبردار در حبس به سر می‌برند که 1043نفر از آنها راننده و بدهکار دیه هستند (571 نفر بابت دیه ناشی از جرح و 453 نفر بابت دیه ناشی از فوت.)

در جمع زندانیان مالی غیرعمد، بدهکاران مهریه مشهورترین افراد هستند که هم اکنون تعدادشان 1831 نفر است؛ مردانی اغلب کمتر از 35 سال، با شغل های ضعیف و نامطمئن که مهریه‌های سنگین را تعهد کرده‌اند و در پی یک زندگی ناآرام و خالی از تفاهم راهی زندان شده‌اند. در کنار اینها زندانیان نفقه نیز حضور دارند با جمعیتی 450 نفره که معمولا در اولویت آزادی قرار نمی‌گیرند، مگر این که تنگدستی آنها و عمدی نبودن ترک نفقه‌شان برای ستادهای دیه کشور محرز شود.

زندانیان مهریه نیز معمولا مورد الطاف ویژه قرار نمی‌گیرند؛ زیرا ستادهای دیه معتقدند جوان‌ها هنگام تعیین مبلغ مهریه باید هوشیار باشند و تعهدی فراتر از توان مالی خود را نپذیرند. البته به بدهکاران مهریه تسهیلات بانکی تعلق می‌گیرد که سقف آن برای امسال 50 میلیون تومان است و مددجو باید این وام 4 درصدی را در عرض 12 سال و حداکثر تا 20 سال بپردازد.

در حال حاضر زندان‌های تهران بیشترین محکومان مالی کشور را در خود جای داده (447 نفر) و کمترین زندانیان در سیستان و بلوچستان به سر می‌برند که این نشان می‌دهد زندان‌های تهران برای خالی شدن از زندانیان محکومیت‌های مالی غیرکلاهبرداری تا چه اندازه به یاری مردم نیک‌اندیش نیاز دارد.

البته اگر تعبیر رئیس ستاد دیه کشور از زندان‌ها به حوضی را که هیچ وقت از مددجو خالی نمی‌شود، بار دیگر تکرار کنیم این چنین معنی می‌دهد که خیران هر چه در جشن‌های گلریزان و در طول سال می‌ریسند، به دست مردمی که خواهان به زندان افتادن طرف دعوی خود هستند پنبه می‌شود. محاسبه ستاد دیه کشور نشان می‌دهد مبلغ بدهی زندانیان غیرعمد فعلی (8195 نفر) 400 میلیارد تومان است که البته معمولا نزدیک به نیمی از این مبالغ در جلسات صلح و سازش منتهی به گذشت می‌شود که اگر این اتفاق رخ‌دهد باز هم بیش از 200 میلیارد تومان برای آزادی زندانیان غیرعمد پول نیاز است و این مبلغی است فراتر از آنچه در آرمانی‌ترین و سخاوتمندانه‌ترین جشن‌های گلریزان روی هم گذاشته می‌شود.

راه‌های کمک مالی به ستادهای دیه

برای واریز کمک‌های نقدی به حساب ستاد دیه کشور پنج حساب بانکی وجود دارد: حساب 74/74 جام بانک ملت، حساب 7777 بانک تجارت،حساب 2240 بانک رفاه، حساب سیبای بانک ملی به شماره 0155550000004 و حساب ارزی 300255.2 نزد بانک ملت.

کسانی که فرصت حضور در جشن‌های گلریزان را نمی‌یابند، می‌توانند در وبسایت ستاد دیه کشور به قسمت پرداخت آنلاین مراجعه و کمک‌های خود را به حساب‌های بانک ملت و تجارت واریز کنند.

گروه جامعه