تکرار سرنوشت تلخ آشوراده در دنا

طی سال های اخیر سرزمین سبز دنا و کوه های نقره فامش تحت سیطره طرح های عمرانی مغایر با موازین محیط زیست و گسترش لگام گسیخته گردشگری غیر مسئولانه، لطمات و خسارتهای زیست محیطی بسیاری را تحمل کرده و بدین لحاظ با از دست رفتن توان اکولوژی اش در سراشیبی نابودی قرار گرفته است .

از بین رفتن حدود ۷۰ هزار اصله درخت بلوط کهن سال براثر هجوم پیمانکاران خطوط لوله انتقال گاز به شمال کشور، اقدام به تصرف و تخریب اراضی دلون توسط برخی از ارگانهای دولتی، ایجاد جاده های جدید و تعریض جاده از میان جنگل های بلوط زاگرس ، تغییر کاربری اراضی، انتقال منابع آب و...، از جمله تعرضات به اکوسیستم کم نظیر دنا است که بخش هایی از این منطقه را تبدیل به کانون بحران زای زیست محیطی کرده است.

پس از ممانعت مردم «سی سخت» از هجوم برخی از ارگان ها به اراضی منطقه دلون واقع در منطقه استحفاظی دنا در سال گذشته، حالا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ، اکوسیستم ارزشمند منطقه کُه گل (کوه گل) واقع در جنوب شرق شهر سی سخت که از جمله مناطق استحفاظی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است را ، نشانه گرفته است تا با تسلط بر آن و احداث جاده و مستحدثات ، یکی از ارزشمندترین بانک ژنتیک گیاهی ناحیه زاگرس را با تشدید رویکرد گردشگری، برای همیشه از بین ببرد.

این در حالی است که منطقه دنا از سال ۱۳۶۹ به عنوان منطقه استحفاظی و پارک ملی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست قرار داد و از سال ۱۳۸۸ به عنوان ذخیره گاه زیست کره وارد فهرست حمایتی دفتر شورای هماهنگی بین المللی برنامه (انسان و ذخیره گاه بیوسفر) شد.

آنطور که رئیس هیئت مدیره کانون سبز فارس می گوید: براساس قوانین جهانی ذخیره گاه زیست کره دنا الگوی توسعه تعادل اکولوژیک بین انسان و زیست کره است که هدف اصلی آن عینیت دادن به مدیریت پایش و ایجاد بسترهای علمی مناسب در راستای هماهنگی بین فعالیت های کشورها و ارتقاء دانش علمی به منظور پیشگیری از رویدادهایی است که منجر به نابودی گونه های متنوع زیستی می شود.

به گفته بهمن ایزدی، بنابراین هرگونه تعرض تحت لوای توسعه لگام گسیخته گردشگری در منطقه دنا و به ویژه منطقه ارزشمند کوه گل ضمن به خطر انداختن ویژگی های بین المللی منطقه دنا ، موجب به هم خوردن تعادلات اکولوژیک بخش مهمی از رشته کوه زاگرس میانی که تامین کننده آب شرب و رونق اقتصادی بخش قابل توجهی از جنوب کشور است، را فراهم می کند.

منطقه استحفاظی و ذخیره گاه زیست کره دنا دارای ۱۶۹ گونه جانوری و حدود هزار و ۷۰۰ گونه گیاهی است که تعدادی از آنها منحصر به فرد و اندمیک این ناحیه هستند. یعنی در حقیقت دنا رویشگاه ۱۷ درصد از گیاهان اندمیک کشور است که بخش عمده ای از گونه های گیاهی دنا در منطقه کُه گل (کوه گل) رویش یافته اند.

بر این اساس ایزدی مدیریت، پایش و حفاظت این منطقه را ضروری می داند و می افزاید: گذشته از پوشش گیاهی غنی و منحصر به فرد منطقه کوه گل چندین تالاب در بخش های مرتفع آن، همچنین مناطق آبخیز و چشمه های بزرگ مانند چشمه که گل، رودنِوِل ، چشمه و آبشار تنگ نمک که سهم بسزایی در تامین آب شرب و کشاورزی شهر سی سخت و روستاهای اطراف آن را دارند در این منطقه وجود دارد که نشان دهنده اهمیت کوه گل است. از سوی دیگر وجود زیستگاه و پناهگاه امن بیش از ۱۶۰ گونه جانوری دنا مانند کل و بز و پلنگ ارزش این زیست بوم را دو چندان می کند.

به گفته او، در چند سال اخیر به دلیل احداث جاده غیر ضروری تا سرشاخه های منابع آب کوه گل ، تسهیلات لازم برای تردد و حضور گردشگران غیر مسئول به وجود آمده و موجب شده به رویشگاه های گیاهی ، زیستگاه جانوران ، تالاب ها و منابع آب و خاک کوه گل لطمات جبران ناپذیری وارد شود و این زیست بوم که از دیرباز به دلیل تنوع گیاهی بسیار خوب توسط بومیان سی سخت و بویراحمد به کُه گل (کوه گل) معروف بود، حالا به سرزمینی صیقلی و مکانی برای زباله های پراکنده تبدیل شود که با هجوم و تعرض مستمر گردشگران غیر مسئول و آلوده کردن سرشاخه های منابع آب بهداشت ساکنان آبادی های مجاور دنا را نیز به خطر اندازد.

رئیس هیئت مدیره کانون سبز فارس به توافقاتی که در سال گذشته بین برخی از مسئولان کهکیلویه و بویراحمد انجام شده اشاره می کند و ادامه می دهد: بر این اساس مقرر شده که جاده دسترسی به مناطق و ارتفاعات کوه گل توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت و تعریض شود و پاسگاه محیط بانی کوه گل تخریب و به جای آن ساختمان ها و مستحدثات سازمان گردشگری بنا شود و با عقب نشینی سازمان حفاظت محیط زیست از بانک ژنتیک گیاهی و مناطق امن کوه گل به سمت ناحیه بَرِباز در جنوب شرق عملا بخش ارزنده ای از مناطق استحفاظی کوه گل در اختیار سازمان میراث فرهنگی به منظور توسعه و تسلط بخش گردشگری قرار گیرد.

مسئولان محلی در حالی برای گسترش گردشگری در منطقه کوه گل دنا توافق کرده اند که همین حالا هم به دلیل حضور مخرب گردشگران غیرمسئول این منطقه و ارزش های طبیعی آن درحال احتضار است و در صورت تصرف اراضی آن توسط سازمان میراث فرهنگی، در آینده نزدیک کوه گل دنا تبدیل به کانون بحران زای زیست محیطی زاگرس میانی می شود. از طرفی دیگر با توجه به بحران های خانمان برانداز منابع آب که براثر تغییرات اکولوژیکی متاثر از دخالت های نابجای انسانی بوجود آمده ، ضروری است تا با حفاظت و صیانت از منطقه کوه گل دست کم نسبت به کاهش فشار بر منابع آبخیز دنا اقدام شود.

آنطور که ایزدی می گوید بر اثر آمار موجود بسیاری از جاذبه های طبیعی و منابع آب و خاک به دلیل عدم وجود زیرساخت های گردشگری و با توسعه گردشگری نظام نیافته از بین رفته است. چرا که سازمان میراث فرهنگی بدون در نظر گرفتن وضعیت اسفبار پتانسیل های گردشگری طبیعی باز هم سعی دارد با دخالت در حوزه های سایر سازمان های دولتی نظیر سازمان حفاظت محیط زیست به دامنه تصرف و تخریبش بیافزاید.

حالا این پرسش مطرح می شود که چرا سازمان حفاظت محیط زیست که متولی و امانت دار صیانت از ارزش های طبیعی کشور است، نسبت به هجوم همه جانبه و اشغال مناطق پرارزش تحت مدیریتش ، منفعل است؟

رئیس هیئت مدیره کانون سبز فارس به شهادت ۱۱۲ تن از محیط بانان کشور در راستای حفظ مواهب طبیعی و پایش تنوع زیستی کشور اشاره می کند و می افزاید: سال هاست که دو تن از محیط بانان منطقه استحفاظی دنا برای ممانعت از تعرض به گونه های جانوری دنا در زندان یاسوج به سر می برند، اما به نظر می رسد مدیران و برنامه ریزان سازمان محیط زیست با واگذاری زیستگاه ها و مناطق امن به دیگر سازمان های دولتی برای بهره برداری، نسبت به حفظ دستاورد این محیط بانان که با از جان گذشتگی از آب و خاک میهن حفاظت کرده اند، بی تفاوت هستند.

سال هاست مردم و برخی مسئولان محلی دنا به ویژه مردم منطقه سی سخت و طرفداران محیط زیست این خطه نگران جفایی هستند که برمنطقه دنا و کوه گل می رود حالا با تصمیم برای تغییر کاربری رویشگاه اندمیک و کم نظیر منطقه استحفاظی کوه گل به حوزه گردشگری، امیدشان را درخصوص نحوه اعمال مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست از دست داده اند .

به اعتقاد ایزدی، به نظر می رسد انفعال و همکاری سازمان محیط زیست در واگذاری جزیره آشوراده به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که به دلیل ویژگی های متنوع طبیعی اش باید از حفاظت همه جانبه ای برخوردارشود نقطه آغازی شد تا نسبت به تصاحب و تغییر کاربری مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست اقدام شود.

او تأکید می کند: در این روند با مرور کارنامه سازمان محیط زیست ، این باور تقویت می شود که این سازمان با فاصله گرفتن از مردم و سایر ذینفعان مجاور حوزه های مدیریتی اش ، تبدیل به سازمانی در راستای تحقق «بانک اراضی» برای انجام برنامه های توسعه ناپایدار شده است .

روشن است که واگذاری بانک ژنتیک گیاهی و جانوری منطقه آبخیز کوه گل دنا به حوزه گردشگری، تلخی تصمیمات شتابزده واگذاری جزیره آشوراده را در اذهان تشدید می کند و نه تنها موجب فاصله افتادن میان این سازمان با جوامع محلی می شود که نگرانی دوستدارن محیط زیست در خصوص سیطره گردشگری در ۱۰ درصد مناطق حفاظتی کشور و نابودی این مناطق را دو چندان می کند. ( فارس )