ترکیه، نگران پیشروی کردهای سوریه

کنترل نیروهای کرد بر شهر تل‌أبیض و گذرگاه مرزی آن با شهر اقچه قلعه ترکیه به معنای از دست رفتن یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های داعش در مرز با ترکیه است. نیروهای کرد سوریه همچنین دامنه کنترل خود را بر بیشتر مرزهای این کشور با ترکیه گسترش داده‌اند و با سقوط تل‌ابیض، هدف بعدی آنها آزادسازی گذرگاه جرابلس و قطع کامل دسترسی داعش به مرز ترکیه خواهد بود.

شبکه اسکای نیوز نیز از کشته شدن دست‌کم 40 نفر از اعضای داعش خبر داده که در حال فرار به شهرک عین عیسی در جنوب تل‌ابیض بودند. ده‌ها نفر از آنها نیز که در محاصره نیروهای کرد گیر افتاده بودند، با عبور از مرز خود را تسلیم ارتش ترکیه کردند. عین عیسی در فاصله کمتر از 60 کیلومتری پایتخت خلافت خود خوانده داعش در شهر رقه قرار دارد. این شهر در 45 کیلومتری تل‌ابیض قرار دارد که داعش از آن به عنوان دروازه‌ای برای ورود رزمندگانش از ترکیه استفاده می‌کرد. شهر عین عیسی نیز روز سه شنبه به تصرف نیروهای کرد سوریه درآمد. تصرف این دو شهر استراتژیک برای کردهای سوریه اهمیت فوق العاده‌ای دارد و از سوی دیگر، شکست سنگینی بر نیروهای داعش وارد کرده است.

برخی منابع خبری می‌گویند، در جریان تصرف شهر عین عیسی ده‌ها نفر از نیروهای وابسته به گروه تروریستی داعش کشته شده‌اند. هم اکنون کردهای سوریه با بازپس گرفتن مناطق مسکونی خود، رقه را در تیررس خود دارند، اما آیا آنها به سوی تصرف این شهر حرکت خواهند کرد؟

کردها در برابر داعش

در همین ارتباط، خوآن کول یکی از اندیشمندان و مورخان آمریکایی معاصر در حوزه خاورمیانه و جنوب آسیا در سرمقاله‌ای با عنوان «آیا واحدهای حفاظت مردمی کرد و هم‌پیمانان عربی آنها می‌توانند داعش را از عراق بیرون بیندازند؟» می‌نویسد، داعش بخش‌های مهمی از استان رقه را در سوریه در دست دارد. رقه نزدیک شهر کوچک تل‌ابیض در مرز ترکیه و سوریه است که داعش از طریق آن، تسلیحات و مهمات مورد نیازش را دریافت می‌کرد. از سوی دیگر داوطلبان پیوستن به داعش از این مسیر به عضویت این گروه در می‌آمدند.

در طرف دیگر مرکز این خلافت خود خوانده در شمال رقه، شهرک کوبانی و جزیره قرار دارند. جزیره بسیار بزرگ‌تر است و بخشی از دولت منطقه‌ای کردستان عراق را شامل می‌شود. اگرچه ظهور داعش باعث فرار صدها هزار کرد از رقه به سوی ترکیه شد، اما همچنان بخش دیگری از آنها در خاک سوریه مانده‌اند و برای باز پس گرفتن سرزمین‌های خود مبارزه می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود از جمعیت 22 میلیون نفری سوریه 2/2 میلیون نفر کرد باشند.

واحدهای حفاظت مردمی کردها و هم‌پیمانان عرب آنها در جریان درگیری اخیر، 12 روستا در نزدیکی تل‌ابیض را از چنگ داعش درآوردند. این گروه تروریستی در عراق و سوریه مرتکب جنایات هولناکی شده‌ که ازجمله آنها می‌توان به اعدام گروهی و سر بریدن ساکنان بومی و اتباع خارجی اشاره کرد. به نوشته خوآن کول، نکته مهم این است که گفته می‌شود این پیشروی‌ها تنها با همکاری نزدیک نیروهای زمینی و نیروی هوایی آمریکا که مواضع داعش را شناسایی می‌کند، میسر شده است. به عبارت دیگر این جنگ کمی شبیه درگیری در شهر سنجار عراق به نظر می‌رسد که در آن، کردها حمایت هوایی لازم را از سوی آمریکا و نیروهای ائتلاف داشتند و هواپیماهای آمریکایی نیز مواضع و تجهیزات داعش را بمباران کردند. در جریان نبرد شهر سنجار، واحدهای حفاظت مردمی کرد نیز نقش مهمی ایفا کردند، اما حملات اصلی از سوی پیشمرگه‌ها بود که دقیقا می‌دانستند در میدان جنگ چگونه عمل کنند. خوآن کول در مطلب دیگری با عنوان «کردهای عراق، سال آینده داعش را از موصل بیرون می‌اندازند» نوشت، پیشمرگه‌ها که زمانی تجهیزات نظامی لازم را در اختیار نداشتند و آموزش‌های لازم را ندیده بودند، یک سال پس از تصرف شهر موصل که دومین و بزرگ‌ترین شهر عراق است، به تنها منبع قابل اعتماد برای نیروهای بین‌المللی در شمال عراق تبدیل شده‌اند. پنتاگون امیدوار است پیشمرگه‌ها حملات داعش را دفع کنند و شهر مهم موصل را هم را از دست این گروه بازپس بگیرند. البته تصرف حسکه در ژانویه 2015 از سوی پیشمرگه‌ها باعث شد، مسیر تامین تسلیحات داعش در موصل و رقه قطع شود و این ضربه‌ای بزرگ به این گروه وارد کرد.

اندیشمند و مورخ آمریکایی معاصر در حوزه خاورمیانه و جنوب آسیا می‌نویسد، اگر کردها شمال رقه در مرز ترکیه را ـ که گروه داعش آن را پایتخت بالفعل خود قرار داده است ـ بگیرند، می‌توانند دو شهرک کوبانی و جزیره را به یکدیگر متصل و داعش را از مسیرهای خود در ترکیه که تجهیزاتشان از این مسیر تامین می‌شود، خارج کنند. شمار زیادی از اعضای داعش از شمال عراق خارج شده و به سمت شهر رقه رفته‌اند، اما برخی اعضای این گروه تروریستی به مردم محلی هشدار داده‌اند که بزودی آنها را مجازات خواهند کرد.

به نوشته خوآن کول، اعضای ارتش شعاری دارند و آن این که هر فردی یک استراتژی مشخص را دنبال می‌کند، اما مردان واقعی کمک‌های لجستیک دریافت می‌کنند. به این معنا که آموزش ارتش مهم‌تر از برنامه در میدان نبرد است. این مورخ آمریکایی معاصر در حوزه خاورمیانه و جنوب آسیا بر این باور است که داعش و کردها در شمال جزیره بخصوص شهر حسکه فراز و نشیب زیادی را تجربه کردند و به نظر می‌رسد نیروهایی که در حال نبرد با داعش هستند، حمایت هوایی لازم را از سوی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا دارند که این موضوع به پیروزی آنها کمک می‌کند.

نگرانی ترکیه

خوآن کول در مقاله دیگری با اشاره به تداوم حملات واحدهای حفاظت مردمی کرد و هم‌پیمانان عربی آنها علیه مواضع داعش در شمال رقه در سوریه می‌نویسد، ابوبکر البغدادی رهبر داعش بدون داشتن مرز با ترکیه نمی‌تواند تسلیحات مورد نیاز گروهش را تامین کند و به مبارزات خود ادامه دهد. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که همواره منتقد نفوذ کردها در مرز ترکیه ـ سوریه است، پیشروی کردهای سوریه علیه داعش را زنگ خطری جدی برای خود و کشورش می‌داند. به نظر اردوغان، داعش و پ‌ک‌‌ک به یک اندازه خطرناکند زیرا تهدید پ‌‌ک‌‌ک برای از سرگیری جنگ می‌تواند اتفاق مهیبی برای ترکیه باشد. او به خبرنگاران گفته بود: اشتباه است که ما این دو را متفاوت بپنداریم. باید با هر دوی آنها مقابله کنیم. اظهارات اردوغان، کلید فهم سیاست ترکیه در قبال رقه است. این در حالی است که آرون استین، تحلیلگر مسائل امنیتی در این باره به المانیتور گفته است: دولت ترکیه بر این حقیقت توجه دارد که پ‌‌ک‌ک تا وقتی در حال جنگ با داعش در عراق و سوریه باشد، نمی‌تواند جنگ دومی علیه ترکیه به راه بیندازد. از همین رو دولت ترکیه ترجیح می‌دهد کردها را تشویق به مبارزه با داعش کند تا آنها را سرگرم کرده باشد.

این مورخ آمریکایی معاصر در حوزه خاورمیانه و جنوب آسیا با اشاره به اظهارات رئیس‌جمهور ترکیه در زمینه حمایت غرب از گروه‌های ترور یستی کرد در سوریه می‌نویسد، اردوغان بر این باور است که آمریکا مواضع اعراب و ترکمن‌ها را در نزدیک مرز ترکیه بمباران می‌کند، چرا که می‌خواهد گروه‌های تروریستی کرد در سوریه که شاخه‌ای از پ‌ک‌ک هستند، تقویت شوند، اما این ایده عجیب به نظر می‌رسد. آمریکا و همپیمانانش مواضع داعش را بمباران می‌کنند که این مساله به نفع دشمنان داعش همچون واحدهای حفاظت مردمی کرد است. فرار 15 هزار آواره از شهر تل‌ابیض به سوی ترکیه در هفته‌های اخیر نیز باعث شده مقامات ترک اعلام کنند این سیاست از سوی واشنگتن طراحی شده و هدف آن پاکسازی قومی اعراب و ترکمن‌ها در شمال سوریه به نفع کردهاست.

به محض تصرف شهرهای تل‌ابیض و عین عیسی، دولت ترکیه مقدمات بازگرداندن این آوارگان را فراهم کرد و با این کار بار سنگینی را از دوش خود برداشت، اما این پرسش به قوت خود باقی است که آیا کردهای سوریه پایتخت داعش یعنی رقه را هدف قرار خواهند داد و در این صورت، موضع دولت ترکیه چه خواهد بود؟